شەنەۋنىكتەردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋگە قارسىمىز
ۇكىمەتتىڭ نازارىنا
شەنەۋنىكتەردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋگە بولىنەتىن قارجى ەڭ تومەنگى زەينەتاقىنى كوتەرۋگە باعىتتالسىن!
ءبىز توي تويلاپ، دۋمانداتىپ جۇرگەندە جاڭا جىلدىڭ زىرىلداپ كەلىپ قالعانىن دا بىلمەي قالىپپىز. «جالاڭاياق تۇرسا دا، سەرى توڭعانىن بىلدىرمەيدى» دەگەن جاعدايدامىز. دۋىلداتىپ، ماقتانىپ ءجۇرىپ، كەدەيلىگىمىزدى ايتۋعا ۇيالاتىن بولدىق. مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم، ەلدەگى ءبىراز جۇرتتىڭ الەۋمەتتىك حال احۋالى. بۇگىنگى كۇنى اۋىلدا بولسىن، قالادا بولسىن، ەڭ تومەنگى جاردەماقى الاتىن، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى الاتىنداردىڭ قاراسى كوپ. ال، رەسپۋبليكالىق الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ دەپارتامەنتىنىڭ ەسەبى بويىنشا ەڭ تومەنگى كۇن كورىس قۇنى 20 مىڭ تەڭگە شاماسىندا ەكەن. وسى كۇنكورىس قۇنى مەن ەڭ تومەنگى جاردەماقى مەن ەڭ تومەنگى زەينەتاقىنى سالىستىرىپ كورەيىك.
بالالارى ءۇشىن ايەلدەرگە بەرىلەتىن جاردەماقىنىڭ كولەمى 12 مىڭ تەڭگە، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى 37 مىڭ تەڭگە اراسىندا.
بيىلعى قاڭتاردان باستاپ، ءساۋىر، شىلدە، قازان ايلارىندا ازىق-تۇلىكتىڭ باعاسى بىرنەشە ەسەگە قىمباتتادى. ازىق-تۇلىكتىڭ بۇگىنگى باعاسى ەڭ تومەنگى جاردەماقى مەن ەڭ تومەنگى زەينەتاقىنىڭ كولەمىنەن بىرنەشە رەت اسىپ، قازىر جارعا تىرەلىپ تۇر.
ماسەلەن، ءبىر كەلى قانتتىڭ باعاسى جىل باسىندا 180 تەڭگە بولسا، قازىر 350 تەڭگە.
ءبىر قوراپ ءشاي جىل باسىندا 380 تەڭگە بولسا، قازىر 750 تەڭگە. باسقا دا ازىق-تۇلىكتىڭ تۇرلەرى دە سولاي ەكى ەسەگە جۋىق قىمباتتاعان.
سوندا دەيمىن-اۋ، ايەلدەرگە بالالارى ءۇشىن تولەنەتىن 12 مىڭ تەڭگە جاردەماقىمەن ءبىر ادام كۇنەلتە الا ما! ال، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى 37 مىڭ تەڭگە الاتىن زەينەتكەر وسى اقشاعا ءبىر اي كۇنەلتە الا ما؟. ەڭ تومەنگى زەينەتاقى الاتىندار كۇندەلىكتى تاماعىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ سىرتىندا، تۇرعان ءۇيىنىڭ كوممۋنالدىق قىزمەتىن تولەۋگە تيىنىن جەتكىزە الماي سانسىراپ ءجۇر.
تاياۋدا ەلباسى «ەڭ تومەنگى جاردەماقى مەن زەينەتاقى 20 پايىزعا كوتەرىلەدى» دەگەن بولاتىن. ەل كۇندە ءوسىپ جاتقان ينفلياتسيانىڭ قىرسىعىنان «جىرتىعىن تولىق جاماي الماسا دا» وسىعان «شۇكىرلىك ەتىپ وتىر ەدى. وسىدان بىرەر كۇن عانا بۇرىن دەنساۋلىق جانە الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ ءمينيسترى دۇيسەنوۆا حانىم «زەينەتاقى قاڭتار ايىندا 9 پايىز، شىلدە ايىندا ون ءبىر پايىز قوسىلادى» دەپ جاڭا جىلدا زەينەتاقىعا قوسىلۋعا ءتيىستى پايىزدى ەكى مەرزىمگە ءبولىپ تاستادى.
ال، قىمباتشىلىق پەن ينفلياتسيا ەلدى قىسىپ بارا جاتىر. سونداي-اق، شىلدە ايىندا قوسىلاتىن ون ءبىر پايىزعا دەيىن دە ازىق تۇلىك، جۇرت تۇتىناتىن تاۋارلار باعاسى تاعى ۇستەمەلەنىپ، زەينەتاقىعا قوسىلعان پايىزدى «جەپ» قوياتىن ءتارىزدى.
زەينەتاقى مەن جاردەماقى رەسپۋبليكا بيۋدجەتىنەن بولىنەتىن ءسوزسىز. «كريزيس. قارجى جەتپەي جاتىر» دەپ بيلىكتەگىلەر سىلتاۋ ايتۋعا باياعىدان-اق ۇيرەنگەن. ء«يا، سولاي ەكەنى سولاي عوي» دەپ ءبىز دە يىعىمىزدى كوتەرەر ەدىك.
بىراق، تاياۋدا ۇكىمەت «شەنەۋنىكتەردىڭ» جالاقىسىن ەكى ەسە كوتەرۋ تۋرالى ماسەلە قوزعاعان سياقتى. سوعان قاراعاندا كريزيس ۇكىمەتتەگىلەردى ونشا قىسپاي وتىرعان ءتارىزدى. شەنەۋنىكتەردىڭ جالاقىسى كوتەرىلەتىن بولسا، ول دا بيۋدجەتتىڭ قارجىسى، ياعني، حالىقتىڭ سالىعىنان جينالعان اقشا. ولاي بولسا، الەۋمەتتىك جاعدايى ناشارلاي باستاعان ەڭ تومەنگى جاردەماقى مەن ەڭ تومەنگى زەينەتاقى الاتىنداردىڭ جاعدايىن ويلاماي، سول حالىقتىڭ ەسەبىنەن شەنەۋنىكتەردىڭ جالاقىسىن ءوسىرۋ قانشالىقتى زاڭدىلىققا سىيىمدى! ماسەلەن، مەملەكەت قاراۋىنداعى «ۇلتتىق قور» مەن ونىڭ «دوچەرني» كومپانيالارىندا 600 مىڭداي ادام بار دەپ ەستيمىن. ونىڭ سىرتىندا مينيسترلىكتەر مەن وبلىستىق، قالالىق، اۋداندىق اكىمشىلىكتەردە، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە قانشاما ادام وتىر.
بۇلاردىڭ كوبىنىڭ جالاقىسى 500 مىڭ تەڭگەدەن اسادى. سوندا وسى شەنەۋنىكتەردىڭ جالاقىلارىن وسىرۋگە جەتكەن قارجى، نەگە ەڭ تومەنگى زەينەتاقى الاتىنداردىڭ زەينەتاقىسىن كوتەرۋگە جەتپەيدى؟
اتا زاڭىمىزدا: «مەملەكەت حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن كوتەرىپ وتىرادى» دەپ انىق جازىلسا، وسى پارىزعا مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەر نەگە وڭ كوزىمەن قاراماي وتىر!؟
جالپى، شەنەۋنىكتەردىڭ جالاقىسى حالىقتىڭ قالتاسىنان (سالىقتان) تولەنىپ وتىرعاندىقتان، شەنەۋنىكتىڭ جالاقىسى زەينەتاقىدان، نە قاراپايىم ەل الىپ وتىرعان جالاقىدان جيىرما ەسە كوپ بولۋى ەش زاڭدىلىققا سىيمايدى. شەنەۋنىكتەرگە ويعا كەلگەن جالاقىنى تاعايىنداۋعا بولمايتىن سەبەبى – ولار بيزنەس سالاسىنداعى قىزمەتكەرلەر ەمەس. قاراپايىم حالىق پەن شەنەۋنىكتىڭ جالاقىسىنىڭ الشاقتىعى كوپ بولماۋى كەرەك. مەن دامىعان ەلدەردە سولاي بولاتىنىنا سەنىمدىمىن. ەگەر، ءبىز ەۋروپاداعى نورۆەگيا، گەرمانيا ءتارىزدى ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلعىمىز كەلسە، اۋەلى، ەڭ تومەن قامتىلعان حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن ويلاستىرىپ، سولاردىڭ كۇن كورىسىن قامتاماسىز ەتۋىمىز قاجەت.
وسى جازدا ماجىلىستە ەڭ تومەنگى زەينەتاقىنى 60 مىڭ تەڭگەگە دەيىن كوتەرۋ تۋرالى ءسوز بولعان سياقتى ەدى. وسى ماسەلەنى دەنساۋلىق جانە الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ مەكەمەسى اياقسىز قالدىرعان ءتارىزدى.
سونىمەن، ء«سوز اياعى قۇردىم» بولماس ءۇشىن ءسوزىمدى تومەندەگىدەي تالاپتارمەن اياقتايمىن:
- شەنەۋنىكتەردىڭ جالاقىسىن ەكى وسىرۋگە قارسىمىن (وعان ايتىلاتىن ءۋاجدى جوعارىدا كەلتىردىم).
- شەنەۋنىكتەردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋگە بيۋجەتتەن بولىنەتىن قارجىنى ەسەپتەپ، ول قارجىنى وسى قاڭتاردان باستاپ، ەڭ تومەنگى جاردەماقى مەن ەڭ تومەنگى زەينەتاقى الاتىنداردىڭ زەينەتاقىسىن كوتەرۋگە باعىتتاۋ كەرەك!
جۇمات انەسۇلى، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ ارداگەرى
Abai.kz
