قىركۇيكەك ايىنىنىڭ ورتا شەنى.كۇن قىزۋى ءالى باسىلماي تۇر. جەرگە ءبىر تامشى جاۋىن تامباعالى قاشان. ۇمىتپاسام سوڭعى رەت مامىردىڭ سوڭعى كۇنى نوسەرلەپ جاڭبىر جاۋعان. كەلەسى ايدىڭ ءولى اراسىندا جۇرت جاڭبىر كۇتكەن. جاۋمادى. تامىز دا جۇرت كۇتكەندەي تىمىرسىق ىستىق بولىپ تۇردى.

ساباق باستالىپ كەتكەن. ارمان بۇگىن كۇنى بويى ساباققا زاۋقى بولماي، وزىمەن-ءوزى اۋرە بولىپ وتىر. قازاق ءتىلى ساباعى. جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبى: "داۋىستى ءتىل دىبىستارى." اپايىنىڭ تاقتاعا جازعاندارىن داپتەرىنە ءتۇسىرىپ قويدى. ءارى قاراي ويى باسقا الەمنىڭ قويناۋىن شارلاپ كەتتى. تەرەزە جاقتاعى سىرتقا كوز سالىپ ەدى، اعاش جاپىراقتارى ءالى جاسىل كۇيىندە، سارعايا قويماعان. تەك ارىدە تۇرعان انا ءبىر اعاشتىڭ جاپىراقتارى بولماسا. سول جاقتاعى اعاشتان ءبىر سارعايعان جاپىراق ءۇزىلىپ ءتۇسىپ،قالىقتاپ بارىپ مەكتەپ الدىنداعى ەسكەركىشتىڭ جانىنا ءتۇستى. ارمان سول جاپىراقتان كوز الماي وتىر. "بەيشارا" دەگەن ءسوزدى ءوزى قالاي ايتىپ قالعانىن بىلمەي قالدى. وزگەلەر بۇعان جالت قارادى. بالا ساسقانىنان داپتەرىنە شۇقشيىپ قارادى دا قالدى. "ەي، بەيشارا، وزىڭە قاراشايشى، مەندە نە شارۋاڭ بار؟ ءحالىڭ مەنەن دە ناشار عوي؟" دەپ، جاپىراق وزىنە ءتىل قاتقانداي بولدى. قاراپتان-قاراپ سول جانسىز زاتقا اشۋى كەلدى. نازارى سول "بەيشارادا". قالامىن الىپ جاپىراققا ارناپ ولەڭ جازباقشى بولدى. ء"ومىردىڭ ءوزى جاپىراق" دەگەن ولەڭ جولدارى ويىنا ساپ ەتە قالدى. وزىنە بۇل ولەڭ تارماعى ۇناپ قالدى. شىنىمەن ادام ءومىرى دە بار بولعانى وسى جاپىراقتاي عانا بولعانى ما؟ "كوكتەدى، سارعايدى ،ءشىرىدى. بۇل "بەيشارانىڭ" تابيعاتقا تيگىزەر پايداسى بار. توپىراقتى تىڭايتادى. پايداسىن ادامزات كورەدى. ال ادامدار ولسە، ءبىر تومپەشىكتىڭ استىندا عانا جاتادى". ويلانىپ قالدى. ەسكەرتكىش جانىنان ءوزىنىڭ جاپىراعىن تاعى ىزدەدى، بولماشى ەسكەن سامال جەلدىڭ ەكپىنىمەن ارىرەككە جىلجىپتى. "نەگە تۇرمىن جابىرقاپ". ارمان ەكىنشى تارماقتىڭ ۇيقاسا كەتكەنىنە قۋانىپ كەتتى. داپتەرىنە ەكىنشى تارماقتى دا جازىپ قويدى. ءۇشىنشى تارماققا كەلگەندە ءتۇرى بۇزىلىپ ويعا شومدى دا كەتتى. قانداي جامان ەدى ."قاراۋىتقان دۇنيە-اي". "قاراۋىتقان" دەگەن ءسوزدى تاعى قايتالادى. ءوزىنىڭ ومىرىنە ۇقساي ما، قالاي؟

ءومىردىڭ ءوزى جاپىراق،

نەگە تۇرمىن جابىرقاپ.

قاراۋىتقان دۇنيە-اي،

مەنى قايدا جاسىرماق؟.

ەڭىرەپ جىلاپ جىبەردى. بۇنىڭ اياق استى جىلاپ جىبەرگەنىن اپايى كورىپ، شوشىپ قاسىنا جەتىپ كەلدى. اپايىنىڭ "نە بولدى؟" دەگەن سوزىنە جاۋاپ قاتپادى. مىنا ولەڭ شۋماقتارى قايدان عانا ويىما ساپ ەتە قالىپ ەدى. جۇرت ءبىر ۋىس جاپىراقتاي بولىپ دەپ ايتىپ جاتادى عوي. ءوزىن سامال جەلدىڭ ىعىمەن قالىقتاپ ۇشىپ جۇرگەندەي سەزىندى. باسقالاردا بار اكە، مەندە نەگە جوق؟ اكەم ءتىرى بولسا، قانداي ادام؟ كەلبەتى قانداي؟ مەنى بالام ەكەن دەپ ويلاي ما؟ مەن سوندا ونىڭ ايالى الاقانىن سەزىنبەي وتەمىن بە؟ ميىن سانىز جاۋابى جوق سۇراقتار شىرماپ العان. انادا ءتۇس كورگەن: "اكەسى ەكەۋى ەكى ارعىماق اتقا ءمىنىپ ءجۇر ەكەن. نەگە ەكەنى بەلگىسىز بۇل مىنگەن ارعىماق وزىنەن-ءوزى شالىنىسىپ قالا بەرەدى. اكەسى: "بالام،مەنىڭ ەش كىنام جوق. تاعدىر ءبىزدى بولەك ءجۇرۋدى جاراتتى" دەيدى. بۇل ول ءسوزدىڭ ماعىناسىنا تۇسىنبەدى. ءوز ويىمەن اۋرە بولىپ وتىرعاندا تەرەزە جاققا كوزى تاعى ءتۇستى. الگى جاپىراقتى ءبىر تورعاي اۋزىمەن تىستەپ الىپ ۇشىپ كەتىپ، ول جەردەن عايىپ بولدى."ساباعىڭا كىرىس، بۇل بەيشارا جاپىراقتا نەڭ بار؟" دەپ تورعاي دا بۇنى اجۋالاعانداي بولدى. اناسىن ويلادى. اۋىرىپ جۇرگەنىنە كوپ بولدى. اۋرۋحاناعا جاتىپ شىققان. بالاسىن ويلادى ما، ءوزىنىڭ جاعدايىن ويلادى ما، كوپ جاتپادى. قازىر دارىگەرلەر نۇسقاپ كورسەتكەن دارىلەردى عانا ءىشىپ ءجۇر. وتكەن اپتادان بەرى شوشىنىپ، ساندىراقتاپ تۇنىمەن سويلەپ شىعادى. ارمان تەردەن سۋ بولىپ كەتكەن توسەگىن كۇنىگە ەكى-ءۇش مارتە اۋىستىرىپ اۋرە بولىپ ءجۇر. شەشەسى اۋىرعالى بەرى بويىن قورقىنىش بيلەگەن.

اناسىنان اكەسىن سۇراعان. بۇل: "الىس جاققا، ورالماسقا ۇشىپ كەتكەن" دەگەن جاۋاپ ايتقان. كەيىن تاعى بىردە سۇراعاندا، ۇرسىپ بەتىن قايتارىپ تاستادى. قازىر اكەسىن سۇرامايتىن بولعان. جاقىندا مەكتەپتە الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلعان وتباسىلاردىڭ بالالارىنا كومەك بەرەمىز دەپ اكتسيا وتكىزگەن. اپايى ارمانعا "ساعان اكىمشىلىك وقۋ قۇرالدارىنا دەپ وتىز مىڭ تەڭگە ءبولىپ وتىر، بازارعا بارايىق" دەگەندە، اقشاسىن سۇراعان. اپايىنا اناسىنىڭ اۋىرىپ جۇرگەنىن جەتكىزگەن. قازىر شەشەسىنىڭ ءىشىپ جۇرگەن دارىلەرى سول اكتسيانىڭ اقشاسى بولاتىن. شەشەسىنىڭ قۇربىسى عايشا كوشەنىڭ ارعى بەتىندە تۇرادى، ونىڭ جاعدايىن سۇراپ كەلىپ تۇرادى. قۇربىسى ارماننىڭ اكەسىن شاقىرتۋعا كەڭەس بەرگەن، شەشەسى تاعى كونبەگەن. مايرا انادا عايشانىڭ اكەسىن شاقىرتايىق دەگەن سوزىنە قارسى بولعانىنا ەندى وكىنىپ وتىر. ءوزىنىڭ اۋرۋى مەڭدەپ، كەرى كەتىپ بارا جاتقانىن ىشتەي سەزەدى. ءوزى ولاي-بۇلاي بولىپ كەتسە ارماننىڭ جاعدايى نە بولماق؟ كەزىندە جالعان قىزعانىشتىڭ قۇربانى بولعانىنا ءوزىن كىنالايدى. مايرا، ايشا، عايشا ۇشەۋى ماراتپەن ينستيتۋتتا بىرگە وقىدى. تورتەۋىنىڭ جۇبى جازىلمادى. مارات ونەرلى، ءارى كوركىنە كوز تويمايتىنداردىڭ بىرىنەن سانالاتىن. ءان ايتقاندا جۇرت تاڭدايىن قاعاتىن. جىگىت ايشانى ۇناتاتىن. وعان مىنەز-قۇلقى، ءتۇرى اناسىنا كوبىرەك ۇقسايتىنىن ايتاتىن. وڭاشادا تالاي سىرلاسقان. تەك ىشكى سەزىمدى جەتكىزەردە ءوزىن تەجەي بەرگەن. وقۋ بىتىرگەن سوڭ، ءبىر جىگىتپەن تۇرمىس قۇرىپ، ءبىر شاعىن قالاعا عايشا عانا ءبولىنىپ، كوشىپ كەتكەن. ال قالعان ۇشەۋى الماتىدا قالعان. جۇمىس ورىندارى دا ءبىر-بىرىنە جاقىن. ارالاسىپ تۇرادى. ايشا دا جىگىتتى ۇناتقان. بىراق جىگىت ءوز سەزىمىن ايتپاعان سوڭ، ازىرگە ىشكى سەزىمىن جان بالاسىنان جاسىرىپ ءجۇر. مايرا دا جىگىتتى العاش كورگەننەن عاشىق بولىپ، وزىنە قاراتۋدىڭ امالدارىن قاراستىتىپ كورگەن. جىگىتتىڭ قارار ءتۇرى جوق. ونىڭ ايشادا ويى بار ەكەنىن ىشتەي سەزسە دە،ءۇمىتىن ۇزبەي كەلەدى. ماراتتى ايشادان ولەردەي قىزعاناتىنىن ءبىلدىرىپ تە قويعان. ويلاستىرعان امال-ارەكتى ءساتسىز اياقتالعان. ايشانى اۋىلداعى تۋىسقان اعاسىنا ازعىرىپ، الىپ قاشىرتقىزدى. ايشا كونبەي كەلىپ قالعان. اعاسى سوتتالىپ كەتە جازدادى. مايرا اراعا ۋاقىت سالىپ دەگەنىنە جەتىپ، تۇرمىسقا شىقتى. اراعا جىل سالىپ ارماندى بوساندى. ماراتپەن تاتۋ تۇرىپ كەتە العان جوق. ۇيدە ۇرىس-كەرىس كوبەيە تۇسكەن، ۇرىستى مايرانىڭ ءوزى باستايتىن. اجىراسىپ تىندى. ەشكىمگە ايتپاي عايشا تۇراتىن شاعىن قالاعا كوشىپ الدى.

...ومىردەگى شالىس باسقان قادامىنا وزەگى ورتەنىپ، وعان قوسىلعان جان جاراسى مايرانى قاجىتىپ ءبىتتى. ويىنداعى ويىن جۇزەگە اسىرماققا بەكىندى. بۇگىننەن كەشىكسە، ۇلكەن كەشىرىلمەس جۇكتى وزىمەن بىرگە الا كەتۋدەن قورىقتى. ايشادان كەشىرىمدى قاشان سۇراماق، ءومىرىن وكسىتىپ، بۇنىڭ تاعدارىن تالكەككە سالدى ەمەس پە؟ ءوزىنىڭ ماراتىنا جار رەتىندە قانداي جاقسىلىق جاسادى. ۇيلەنگەننەن باستاپ جانىن جارالاعاننان باسقا نە ىستەدى؟ ساندىراقتاپ،تالىقسىپ كەتتى.

ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىندا قىسىلعانى باسىلىپ، ارماندى جانىنا شاقىردى. بالاسىنا تەردەن سۋ بولىپ كەتكەن توسەگىن اۋىستىرتقىزىپ، عايشانى شاقىرىپ كەلۋگە جۇمسادى. ونداعى ويى ارماندى اماناتتاپ تاپسىرۋ ەدى.

بالاسى شەشەسىنىڭ بۇل جۇمساۋىن جاقسىلىققا جورىماسا دا، قۇربىسىنىڭ ۇيىنە بارۋعا اسىقپاي، كىسى شوشىرلىق ءتۇرىن كورىپ، جەدەل جاردەمدى شاقىردى. سودان كەيىن عانا عايشانى شاقىرىپ كەلۋگە كوشەگە شىقتى. كوشەدە ءتۇن تاستاي قاراڭعى. قاراڭعىلىقتا زۋىلداپ كەلىپ قالعان ءبىر ماشينانى ءدال جانىنا كەلگەنىپ قالعاندا عانا بايقادى، بىراق قاشىپ ۇلگەرمەدى. ارعى جاعى بەلگىسىز، دۇنيە توڭكەرىلىپ، استان-كەستەڭى شىقتى.

كوزىن اۋرۋحانادا جيىرما كۇنەن كەيىن اشتى. قاسىندا بەيتانىس كىسى. وعان قاسىمدا نەگە وتىرسىڭ دەگەندەي تاڭدانىسپەن قارادى.

- شەشەم قايدا؟

- مايرانى الماتىعا اۋرۋحاناعا جاتقىزدىق، - دەلى بەيتانىس كىسى جالعان سويلەپ.

- ءسىز كىمسىز؟

- مەن سەنىڭ اكەڭ بولامىن. سەنى دە الماتىعا اۋىستىرامىز. بۇگىن كەتەمىز، - دەدى جابىرقاۋلى كەيىپپەن. كوزىنە كەلىپ قالعان كوز جاسىن سۇرتپەستەن وعان "سەنى كوپ كۇتتىم عوي" دەگەن كوزقاراسپەن قيىلا قارادى.

- سەنى شەشەم ورالماسقا ۇشىپ كەتتى دەپ ەدى عوي؟ - دەدى. اكەسى دە ساناسىندا، ءتاي-ءتاي باسقان ەلەسى عانا ەسىنە ساقتالىپ قالعان ون ءبىر جاسار ۇلىنىڭ ەرتە ەسەيىپ كەتكەنىن كورىپ، ىشتەن ەگىلىپ تۇردى.

بۇلار اۋرۋحانادان شىققاندا ءوز ۇيلەرىنە ەمەس، عايشانىڭ ۇيىنە قاراي بۇرىلدى. كوشە جاعاسىندا بىرەۋلەر سارعايعان جاپىراقتاردى ورتەپ ءجۇر ەكەن. ءتۇتىنى قولقانى قابادى. ارمان بىقسىپ جانىپ جاتقان جاپىراقتاردى كورىپ، ەڭىرەپ جىلاپ جىبەردى. جاپىراق-عۇمىر...

عالىمجان مىرزالى،

تولە بي اۋدانى،

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى.

Abai. kz