جاقىندا ورىستىڭ «gazeta-pravda.ru» سايتىندا «گيتلەردىڭ سىبايلاسىنا ەسكەرتكىش اشىلدى» (پوستاۆيلي پامياتنيك پوسوبنيكۋ گيتلەرا) اتتى ماقالا جاريا بولدى.

كرەمل پروپوگانداسىنىڭ ءيىسى مۇڭكىپ تۇرعان ورىستىڭ «پراۆدا» گازەتىنىڭ بىشكەكتەگى ءتىلشىسى سەرگەي كوجەمياكين ءوز ماقالاسىندا الاش ارىسى، قازاق ۇلتىنىڭ قايراتكەر ۇلى مۇستافا شوقايدى اشىقتان اشىق قارالاپ، «قازاقستان ۋكراينانىڭ كەبىن كيەدى» دەگەندى ايتادى.

تاۋەلسىز قازاقستان رەپۋبليكاسىنىڭ قۇزىرلى ورگاندارىنا قۇلاققاعىس ەتۋ ماقساتىندا ءبىز «پراۆدا» گازەتىنىڭ  №37-سانىنا شىققان ماقالاعا قىسقاشا شولۋ جاساعاندى ءجون كوردىك.

«مۇستافا شوقاي – فاشيست»

«قازاقستاندا انتيسوۆەتتىك جۇيەنى ءام ءفاشيزمدى قولداعان تۇلعاعا ۇلىقتاپ جاتىر. قىزىلوردادا مۇستافا شوقايعا ەسكەرتكىش اشىلۋى ميفكە نەگىزدەلگەن پسەۆدوتاريحقا جاساعان كەزەكتى قادام بولدى» (ۆ كازاحستانە ۋۆەكوۆەچيۆايۋت پاميات گلاۆارەي انتيسوۆەتسكوگو دۆيجەنيا ي پريسپەشنيكوۆ فاشيزما. وتكرىتىي ۆ كىزىل-وردە پامياتنيك مۋستافە شوكايۋ ستال وچەرەدنىم شاگوم نا پۋتي سوزدانيا پسەۆدويستوريچەسكيح ميفوۆ، نا كوتورىە وپيراەتسيا وفيتسيالنايا يدەولوگيا سترانى), - دەپ جازادى اۆتور اتالعان ماقالاسىنىڭ كىرىسپە سوزىندە.

(مۇستافا شوقايدىڭ قىزىلوردادا اشىلعان ەسكەرتكىشى)

الاش ارىسى مۇستافا شوقايدىڭ كەڭەستىك كەر قوعامنىڭ ەزگىسىنە ىنتا-شىنتاسىمەن قارسى كۇرەسكەنى تاريحتان بەلگىلى. ال سەرگەي كوجەمياكين ءوز كونتەكستىندە مۇستافا شوقايدى «فاشيست» دەپ قارالايدى.

تاريحي دەرەكتەردى اشىقتان-اشىق بۇرمالاپ، مۇستافا شوقايعا كوپە-كورنەۋ جالا جاپقان ورىس ءجۋرناليستى سەرگەي كوجەمياكين ءوز ماقالاسىندا ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ كسرو يدەولوگياسىنىڭ قالدىقتارىن كۇرەسىنگە ىسىرىپ، ۇلتتىق، تاريحي، مادەني ءام رۋحاني قۇندىلىقتارىن جاڭعىرتۆ باستاعانىنا اشىنادى.

قازاقستاندى «سوتسياليستىك جولدان اينىعان ءام سوۆەتتىك قۇندىلىقتاردى جوققا شىعارۋشى» دەپ ايىپتاي كەلىپ، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمىنداعى «التىن ءداۋىر» رەتىندە قازاق حاندىعى قۇرىلعان كەزەڭ مەن الاش پارتياسىنىڭ قۇرىلعان كەزەڭىن ايتادى ( ەتا تەندەنتسيا زاترونۋلا ي كازاحستان. زدەس دليا كونسترۋيروۆانيا يدەولوگيچەسكوي ميفولوگي يسپولزۋيۋتسيا دۆە ەپوحي. پەرۆايا — كازاحسكوە حانستۆو (XV—XIX ۆەكا), ا ۆتورايا — پەريود س 1917 پو 1920 گود، كوگدا ۆ تسەنترالنوي ازي پرەدپرينيماليس پوپىتكي سوزدات سوبستۆەننىە، ۆراجدەبنىە سوۆەتسكوي ۆلاستي گوسۋدارستۆەننىە وبرازوۆانيا. رەچ يديوت وب الاشسكوي ي كوكاندسكوي (يلي تۋركەستانسكوي) اۆتونومياح).

بيىل ءجۇز جىلدىعى تويلاناتىن الاش ارىستارىنىڭ ارۋاعىن قوزعاپ، ولاردى فاشيستىك جۇيەنىڭ جاندايشاپتارىنا تەلىگەن كوجەمياكين مەن ونىڭ ماقالاسىن جاريا ەتكەن ورىستىڭ «پراۆدا» گازەتى مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناسقا قىرسىعىن تيگىزىپ، ءبۇتىن ءبىر ەلدىڭ تاريحى مەن تاريحي تۇلعاسىن قارالاپ وتىرعانىن تۇسىنبەيدى ەمەس، تۇسىنەدى.

سويتە تۇرا، «بيىل 100 جىلدىعى تويلانعالى وتىرعان الاشوردا جوقتاۋشىلارى ۇلتشىل-بۋرجۋازدار قوزعالىسىن ناسيحاتاتۋدا.  الايدا اتيسابەتتىك اكتيۆيستەردى ۇلىقتاۋدىڭ سوڭى – ءفاشيزمدى قولداۋشىلاردى ناسيحاتتاۋعا ۇلاسىپ كەتتى», - دەپ جازادى. (يح ستولەتيە، وتمەچاەموە ۆ ەتوم گودۋ، ۆىزۆالو ۆسپلەسك پروپاگانديستسكوي اكتيۆنوستي، ناپراۆلەننوي، ۆ توم چيسلە نا پروسلاۆلەنيە ليدەروۆ بۋرجۋازنو-ناتسيوناليستيچەسكوگو دۆيجەنيا ناچالا XX ۆەكا. نو، كاك نەرەدكو بىۆاەت، ناچاۆ س ۆوسحۆالەنيا اكتيۆيستوۆ انتيسوۆەتسكوگو دۆيجەنيا، سوۆرەمەننىە يدەولوگي پوستەپەننو سكاتىۆايۋتسيا ك پروسلاۆلەنيۋ پوسوبنيكوۆ فاشيزما…).

«ودنيم يز تاكيح سوبىتي ستالو وتكرىتيە 28 مارتا ۆ كىزىل-وردە 12-مەتروۆوگو پامياتنيكا پوليتيچەسكومۋ دەياتەليۋ مۋستافە شوكايۋ. ۆ توت جە دەن ۆ مەستنوم ۋنيۆەرسيتەتە پروشلا مەجدۋنارودنايا ناۋچنو-تەورەتيچەسكايا كونفەرەنتسيا «ناسلەديە الاشا ي نەزاۆيسيمىي كازاحستان»، پوسۆياششيوننايا 100-لەتيۋ وبرازوۆانيا پارتي «الاش»، - دەپ جازعان اۆتور مۇستافا شوقاي تۋرالى ءبىردى-ەكىلى دەرەكتەردى مىسالعا كەلتىرەدى.

الاش قايراتكەرى مۇستافا شوقايدى – فاشيست، نەمىس باندەرراسىمەن بايلانىسقا تۇسكەن سابەتتىك ساتقىن ءارى بولشەۆيكتەرگە قارسى كۇرەسكەن ەمميگرانت دەپ سيپاتتايدى (بۇل تۋرالى مىنا سىلتەمەدەن وقىپ تانىسۋعا ابدەن بولادى).

ەڭ باستىسى – ءوز ماقالاسىن تۇيىندەي كەلە سەرگەي كوجەمياكين «مۇستافا شوقاي سىندى ازاماتتاردى ۇلىقتاۋ – انتيسابەتتىك قوزعالىستى ناسيحاتتاۋ جانە كسرو-نى كۇيەلەۋ» دەپ جازادى.

الاشوردا سابەت وكىمەتىن جەڭگەن

ءتىپتى پارلامەنتتەگى «اقجول» پارتياسىن دا تىلگە تيەك ەتىپ، پەرۋاشەۆتىڭ «قازاقستاننىڭ بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگى – كەشەگى الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ارمان ماقساتى. تاريحي تۇرعىدان العاندا – سابەت وكىمەتى جەڭىلدى. الاش جەڭدى» دەگەن سوزىنە دە شۇيلىگەدى.

شۇيلىگەدى دە اشىق قوقان-لوققى جاسايدى. تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تەرريتوريالىق تىنىشتىعىن بۇزۋعا، قوس بىردەي وداقتا ورتاق قازاننان اس ءىشىپ وتىرعان قازاقستان مەن رەسەي قارىم-قاتىناسىنا سىزات ءتۇسىرۋدى كوزدەيدى.

(ەۋرازياتانۋشى سەرگەي كوجەمياكين)

«قازاقستان ۋكراينانىڭ كەبىن كيەدى»

«بۇل تەندەنتسيا ءبىزدى ۋايىمداتپاي قويمايدى. مىسالى، ۋكراينادا دا ءدال وسىلاي باستالعان. باندەررانى ۇلىقتاۋان باستالعان قادام قاندى-قىرعىنعا ۇلاستى. ارتى ازاماتتىق سوعىسقا ۇلاستى. قازاقستاندى ءدال وسى جولعا يتەرمەلەپ وتىرعان كىم؟» دەپ تۇيىندەيدى ول ءوز ماقالاسىن (ەتا تەندەنتسيا نە موجەت نە پۋگات. نا ۋكراينە توجە ۆسيو ناچينالوس س ۆوسحۆالەنيا پەتليۋرى، باندەرى ي پروچيح وديوزنىح فيگۋر پروشلوگو. زاكونچيلوس جە كروۆاۆىم پەرەۆوروتوم، بەسچەلوۆەچنىم رەجيموم ي گراجدانسكوي ۆوينوي. نەۋجەلي كتو-تو زاينتەرەسوۆان ۆ توم، چتوبى ي كازاحستان پوشيول پو تومۋ جە پۋتي؟).

ءتۇيىن. ءبىز جار استىنان جاۋ ىزدەپ وتىرعان جوقپىز. ايتقىمىز كەلگەنى - قوس بىردەي وداقتىڭ اياسىندا (كەدەندىك وداق پەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق) ورتاق ەكونوميكالىق ساياسات جۇرگىزىپ وتىرعان كورشى رەسەيدىڭ پسەۆدودەموكراتتىق سايتتارى مەن جۋرناليستەرى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرىپ، ەكى ەلدى جاۋلاستىرۋدى كوزدەپ وتىرسا كەرەك.

قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قايرات ءابدراحمانوۆ مىرزانىڭ،

قر ۇقك باسشىسى كارىم قاجىمقانۇلى ءماسىموۆتىڭ،

قر مەملەكەتتىك حاتشىسى گۇلشارا ابدىحالىقوۆانىڭ،

قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ مىرزانىڭ،

قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ توراعاسى نۇرلان نىعماتۋللين مىرزانىڭ نازارىنا!

بۇگىنگىدەي بەيبىت كۇندە تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تىنىشتىعىن بۇزۋدى كوزدەگەن، مەملەكەتتەر اراسىنا وت سالىپ، بۇلىك شاقىرعان رەسەيلىك باسىلىمنىڭ ارانداتۋشى ارەكەتىنە رەسەيدىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى جاۋاپ بەرۋى ءتيىس!

بۇگىندە ەل ىشىنە ىرىتكى سالىپ، ءتۇرلى يدەولوگيانى ناسيحاتتاپ جۇرگەن شەتەلدىك (ونىڭ ىشىندە دەزينفورماتورلىق ساياساتتى نىق ۇستاناتىن رەسەيلىك باق) باسىلىمدار، تەلەارنالار مەن اقپاراتتىق سايتتارعا توسقاۋىل قويىلۋى ءتيىس!

ايتپاقشى، 2010 جىلى پاريج قالاسىندا  الاش قايراتكەرى مۇستافا شوقايعا ەسكەرتكىش اشىلعان بولاتىن. مۇنى ەۋرازياتانۋشى سەرگەي بەلە مە ەكەن؟..

(م.شوقايدىڭ پاريج قالاسىنداعى ەسكەرتكىش-ءبيۋستى)

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz