انا ءتىلىمىز جايلى ءسوز قوزعالعاندا ەلەڭ ەتپەيتىن جان قالمايتىندىعى بەلگىلى. ويتكەنى ەلباسىمىزدىڭ ءوزى «قازاق ەلىنىڭ بولاشاعى قازاق تىلىندە» دەگەندە بەكەر ايتپاعان بولار. ول شىندىعىندا دا سولاي. ەندەشە بولاشاعىمىز جايلى، ەرتەڭگى كۇنىمىز حاقىندا وي قوزعاعاندا قاي-قايسىمىز دا الاڭداپ وتىرامىز. مەملەكەتتىك مارتەبە العانىمەن، ءالى دە سول بيىكتەن كورىنە الماي جۇرگەن ءتىلىمىزدىڭ بۇگىنگى حال-جاعدايى «مەن قازاقپىن» دەگەن جاندى بەي-جاي قالدىرمايتىندىعى تاعى دا شىندىق. ونىڭ جەتىستىگىنە سۇيىنەمىز، كەمشىلىگىنە كۇيىنەمىز.

جاقىندا وسى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنان اياتجان احمەتجاننىڭ «بالاسىن ورىس سىنىپتارىنا بەرەتىندەرگە جانىم اشيدى» دەگەن ساراپتامالىق ماقالاسىن وقىپ، مەرەيىمىز ءوسىپ، ءبىر قۋانىپ قالدىق. ەندى شە. اۆتوردىڭ ناقتى دالەل-دايەكتەرىمەن تياناقتاعان تۇجىرىمى قازىرگى تاڭدا قازاق مەكتەپتەرىندەگى ءبىلىم ساپاسى ورىس مەكتەپتەرىنە قاراعاندا الدەقايدا جوعارى ەكەندىگىن تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ كورسەتىپ بەرەدى. قازاق مەكتەبىنىڭ تۇلەكتەرى بىرىڭعاي ۇلتتىق تەستىلەۋدە دە ورىس مەكتەبىندەگى قۇرداستارىنان وق بويى الدا كەلەدى ەكەن. ولار حالىقارالىق وليمپيادادا دا جوعارى جەتىستىكتەرگە جەتىپ جۇرگەن كورىنەدى. جالپى بۇگىنگى تاڭدا قازاق مەكتەبىنىڭ تۇلەكتەرىنىڭ ءبىلىم ساپاسى وتە جوعارى دەڭگەيدە، ال ورىس سىنىپتارىنىڭ بولاشاعى تىم بۇلىڭعىر. مىنە سوندىقتان دا، قاي-قايسى اتا-انا دا بۇلدىرشىندەردى قاي مەكتەپكە بەرەتىندىگىنەن كەلگەندە قاتتى ويلانعاندارى دۇرىس. ورىس سىنىپتارىنىڭ بۇرىنعى بەدەلى جوق، قازىرگىسى قازاق سىنىپتارىنان الدەقايدا تومەن. ماقالانى وقىعاندا مۇنىمەن كەلىسپەسكە بولمايدى.

قازاق تىلىنە قاتىستى قاي ماقالا دا قىزۋ پىكىرتالاسقا ۇلاساتىندىعى بەلگىلى جايت. ويتكەنى بىزدە ورىس ءتىلىنىڭ پارمەنى ءالى دە كۇشتى. ول تىلدە جازىپ، سويلەيتىندەر مۇندايدا بىردەن ورە تۇرەگەلەتىندىگىن كورىپ تە ءبىلىپ تە ءجۇرمىز. بۇل جولى دا سولاي بولدى. «ۆرەميا» گازەتىنىڭ وتكەندەگى سانىندا تولەگەن بايتۋكەنوۆ دەگەن ءتىلشى اياتجاننىڭ ايتقاندارىن تۇگەلىمەن جوققا شىعارۋعا تىرىسادى. ونىڭ كەلتىرگەن دالەلدەرىنىڭ بارىمەن بىردەي كەلىسە قويۋ قيىن. ماسەلەن، قازاق مەكتەپتەرىنىڭ تۇلەكتەرىنىڭ تەستىلەۋدە جوعارى كورسەتكىشكە جەتۋلەرى ولارعا بەرىلەتىن سۇراقتاردىڭ تىم جەڭىلدىگىندە كورىنەدى. ماسەلەن، وندا «شۇبات قانداي سۇتتەن دايىندالادى؟» دەگەن سۇراق بار ەكەن. سونداي-اق بايان ەسەنتاەۆا مەن ەرمەك تۇرسىنوۆ جايلى سۇراقتار دا ءدال وسىنداي تەستىگە ەنگەن. تولەگەننىڭ بۇل دالەلدەرى تىم قيسىنسىز ءارى شىندىقتان گورى وتىرىككە جاقىنداۋ. ايتالىق، شۇبات جايلى مالدىڭ جايىن جاقسى بىلەتىن ءدال قازاق بالاسىنان سۇرالماعاندا، ءتىپتى سول شۇباتتىڭ نە ەكەندىگىن بىلمەيتىن ورىس سىنىبىنىڭ تۇلەگىنەن سۇرالا ما؟ ال بايان ەسەنتاەۆا مەن ەرمەك تۇرسىنوۆقا كەلەر بولساق، بۇلاردىڭ ەكەۋى دە قازاق تىلىنەن مۇلدەم ماقۇرىم، ماقالالارىن تەك ورىس تىلىندە جازاتىن «مىقتىلار». دەمەك، بۇلار ورىس ءتىلدى اۋديتورياعا جاقىن ادامدار. ەگەر ءدال وسىنداي سۇراقتار بولسا، وندا ولاردىڭ قازاق مەكتەپتەرىنىڭ تۇلەكتەرىنە قويىلۋى مۇلدەم تۇسىنىكسىز. مۇنى از دەسەڭىز، اۆتوردىڭ پايىمداۋىنشا قازاق مەكتەپتەرىنىڭ مۇعالىمدەرى تىم ۇستامسىز، قيت ەتسە بالاعا قول كوتەرەتىن كورىنەدى. ونىڭ ۇستىنە بيتتەپ كەتۋ دە وسى مەكتەپتەردەن تابىلادى. قىسقاسى، قازاق سىنىپتارىنىڭ ورىس سىنىپتارىنان ارتىق بولماق تۇگىلى، ونىڭ دەڭگەيىنە جەتۋگە ەرتەرەك.

جارايدى، پىكىرتالاسىندا قىزا-قىزا كەلە نە دەمەيدى. الايدا اۆتوردىڭ كەلتىرگەن ءبىر فاكتىسىنە توقتالماي وتۋگە بولماس. تولەگەننىڭ ايتۋىنشا، قازاق مەكتەپتەرى حالىقارالىق تەستىلەۋدە ورىس مەكتەپتەرىنەن ەڭ كەمى ءبىر جارىم جىل ارتا قالاتىندىعى بەلگىلى بولىپتى. بۇل راس بولسا، قۇرعاق ماقتامپازدىققا بوي ۇرا بەرمەي، وسىناۋ دابىل قاعارلىق جاعدايدان دۇرىس قورىتىندى شىعارىپ، كەمشىلىكتى تۇزەۋگە جەدەل كىرىسۋ قاجەت شىعار. «جاۋىردى جابا توقۋعا بولماس». ءوز ىشىمىزدە جاقسى بولعانمەن، ونىمىزدى حالىقارالىق دارەجەدە دالەلدەي الماي جاتساق، جامان اتى كىمگە كەلەدى؟ ارينە، وزىمىزگە.

تولەگەننىڭ بۇل ايتقاندارىنا ونشا سەنىڭكىرەمەي، وزگە دە اقپاراتتىق كوزدەرگە زەر سالدىق. سويتسەك اۆتوردىڭ پىكىرىنىڭ دە جانى بار كورىنەدى. بۇعان camoniter.kz سايتىندا كەلتىرىلگەن ءبىراز جايتتار كۋا. وندا PISA-2015 حالىقارالىق زەرتتەۋ شەڭبەرىندە وتكىزىلگەن تابيعاتتانۋ-عىلىمي پاندەر بويىنشا تەستىلەۋدىڭ قورىتىندىسى تۋرالى ۇلتتىق ەسەپ كەلتىرىلگەن. ول ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەن «اقپاراتتىق-ساراپتامالىق ورتالىق» اق  باسشىلىعىمەن دايىندالعان. اۆتورلارى س.يرساليەۆ، ا.كۋلتۋمانوۆا، ە.سابىرۇلى مەن م.امانعازى دەلىنگەن. وسىناۋ ەسەپتە كەلتىرىلگەن فاكتىلەر كىم-كىمگە دە وي سالارلىق. ەگەر راس بولسا، وندا بۇكىل قازاق مەكتەپتەرىنىڭ باعدارلاماسىن قايتا قاراۋ كەرەك، ال وتىرىك بولسا، وندا مۇنى ونى ازىرلەگەن عالىمداردىڭ ار-ۇياتىنا قالدىردىق. دەگەنمەن، بۇل ەسەپتەن قورىتىندى جاساماساق، كەمشىلىگىمىزدى جاسىرىپ، قىمتاپ قويىپ وتىرعانىمىز دەمەسكە لاج جوق. ەندى سول اتالمىش ەسەپتىڭ ءتۇيىندى تۇسىنا زار سالىپ كورەلىك.  ءسوزىمىزدى بۇرمالادى دەمەس ءۇشىن، تۇپنۇسقادا قالاي جازىلسا، سول كۇيىندە بەرۋدى ءجون كوردىك.

«پوكازاتەل ۋسپەشنوستي ۆىپولنەنيا ەستەستۆەننوناۋچنوي چاستي مەجدۋنارودنوگو تەستا PISA-2015 كازاحستانسكيمي 15-لەتنيمي وبۋچايۋششيميسيا سوستاۆيل 456 باللوۆ. ۆىسوكيە پوكازاتەلي كومپەتەنتسي داننوگو ناپراۆلەنيا دەمونستريرۋيۋت ۋچاستنيكي سينگاپۋرا (556), ياپوني (538) ي ەستوني (534).

ۆ PISA-2015 كازاحستان پرەدستاۆيلي 3 562 15-لەتنيح ۋچاستنيكا س كازاحسكيم ي 2 218 س رۋسسكيم يازىكامي وبۋچەنيا. كازاحستانسكيە ۋچاستنيكي، وبۋچايۋششيەسيا نا رۋسسكوم يازىكە، پوكازالي بولەە ۋسپەشنوە ۆىپولنەنيە تەستا PISA ۆ سراۆنەني سو سۆەرستنيكامي س كازاحسكيم يازىكوم وبۋچەنيا. رازنيتسا ۆ پوكازاتەلياح ۆ رازرەزە يازىكوۆ وبۋچەنيا سوستاۆلياەت 50 باللوۆ. سوگلاسنو پەرەسموترەننوي مەتوديكە وەسر، رازنيتسا ۆ 30 باللوۆ پو مەجدۋنارودنوي شكالە PISA راۆنا ودنومۋ گودۋ وبۋچەنيا. تاكيم وبرازوم، رازرىۆ فۋنكتسيونالنىح كومپەتەنتسي ۋچاستنيكوۆ ورگانيزاتسي وبرازوۆانيا س كازاحسكيم ي رۋسسكيم يازىكامي سوستاۆلياەت بولەە چەم پولتورا گودا وبۋچەنيا».

ال ەندى بۇعان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى نە دەر ەكەن؟ جاۋاپ كۇتەمىز.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz