دۋلات يسابەكوۆ: «جازۋشى بولماسام، ەتىك تىگەر ەدىم»
- وسى ءسىز قاتارلى جازۋشىلاردى قازىر حالىق جاقسى تانيدى، بىراق بۇل بەدەل قازىرگى ەڭبەكتەرىڭىزدەن گورى، بۇرىنعى جازعاندارىڭىزعا كوبىرەك بايلانىستى سياقتى. ال قازىرگى جاستارعا قالام سىلتەۋ ارقىلى حالىق اراسىندا ايتارلىقتاي بەدەل جيناۋ مۇمكىن نارسە مە؟
- مۇمكىن دەپ ويلايمىن. ەگەر زامانىنا ساي، وزىق ۇلگىدەگى شىعارمالار جازاتىن بولسا، ول مىندەتتى تۇردە حالىقتى ەلەڭ ەتكىزەدى. ەشبىر دامىل الماي ەڭبەك ەتسە، توبىردىڭ اراسىنان سۋىرىلىپ شىعۋعا بولادى. ونداي ادامعا زامان كەدەرگى كەلتىرە المايدى. بىراق سونداي جاستاردى مەن كوپ كورىپ ءجۇرمىن دەپ ايتا المايمىن. ءبىزدىڭ كەزىمىزدە دە جازاتىندار كوپ بولدى. بىراق سولاردىڭ اراسىنان ورالحاندار سەكىلدى العاشقى شىعارماسىمەن-اق جارق ەتىپ شىققاندار حالىقتى دارىنىمەن مويىنداتقان ەدى.
- قازىرگى جازۋشىلار تەك قانا اشىقحاتتارعا قول قويۋمەن عانا شەكتەلىپ قالاتىن، بيلىككە ەشبىر ءسوزىن ءوتكىزە المايتىن ءالجۋاز كۇشكە اينالىپ كەتكەن جوق پا؟
- جازۋشىلار ءالجۋاز كۇشكە وزدىگىنەن اينالعان جوق، ونى اينالدىردى. بۇل ەكەۋى - ەكى بولەك ۇعىم. مەن بيلىكتى عانا ايتىپ وتىرعان جوقپىن، وعان اسەر ەتكەن فاكتورلار كوپ. قازىر جازۋشىلاردىڭ اراسىندا بيلىككە ءسوزى وتەتىن ادام قالمادى.
- دەگەنمەن قازىرگى ءوزىمىزدىڭ بيلىكتى كەڭەس ۇكىمەتىمەن سالىستىرساق، اراسى جەر مەن كوكتەي عوي. سول زامانداعىداي قىسىم بولماسا دا، جازۋشىلاردىڭ سالماعى نەگە جەڭىلدەپ كەتتى؟
- وسى ءسىز قاتارلى جازۋشىلاردى قازىر حالىق جاقسى تانيدى، بىراق بۇل بەدەل قازىرگى ەڭبەكتەرىڭىزدەن گورى، بۇرىنعى جازعاندارىڭىزعا كوبىرەك بايلانىستى سياقتى. ال قازىرگى جاستارعا قالام سىلتەۋ ارقىلى حالىق اراسىندا ايتارلىقتاي بەدەل جيناۋ مۇمكىن نارسە مە؟
- مۇمكىن دەپ ويلايمىن. ەگەر زامانىنا ساي، وزىق ۇلگىدەگى شىعارمالار جازاتىن بولسا، ول مىندەتتى تۇردە حالىقتى ەلەڭ ەتكىزەدى. ەشبىر دامىل الماي ەڭبەك ەتسە، توبىردىڭ اراسىنان سۋىرىلىپ شىعۋعا بولادى. ونداي ادامعا زامان كەدەرگى كەلتىرە المايدى. بىراق سونداي جاستاردى مەن كوپ كورىپ ءجۇرمىن دەپ ايتا المايمىن. ءبىزدىڭ كەزىمىزدە دە جازاتىندار كوپ بولدى. بىراق سولاردىڭ اراسىنان ورالحاندار سەكىلدى العاشقى شىعارماسىمەن-اق جارق ەتىپ شىققاندار حالىقتى دارىنىمەن مويىنداتقان ەدى.
- قازىرگى جازۋشىلار تەك قانا اشىقحاتتارعا قول قويۋمەن عانا شەكتەلىپ قالاتىن، بيلىككە ەشبىر ءسوزىن ءوتكىزە المايتىن ءالجۋاز كۇشكە اينالىپ كەتكەن جوق پا؟
- جازۋشىلار ءالجۋاز كۇشكە وزدىگىنەن اينالعان جوق، ونى اينالدىردى. بۇل ەكەۋى - ەكى بولەك ۇعىم. مەن بيلىكتى عانا ايتىپ وتىرعان جوقپىن، وعان اسەر ەتكەن فاكتورلار كوپ. قازىر جازۋشىلاردىڭ اراسىندا بيلىككە ءسوزى وتەتىن ادام قالمادى.
- دەگەنمەن قازىرگى ءوزىمىزدىڭ بيلىكتى كەڭەس ۇكىمەتىمەن سالىستىرساق، اراسى جەر مەن كوكتەي عوي. سول زامانداعىداي قىسىم بولماسا دا، جازۋشىلاردىڭ سالماعى نەگە جەڭىلدەپ كەتتى؟
- ءيا، راس. كەڭەستىك كەزەڭدە قىسىم كۇشتى بولدى. بىراق ول كەزدە جازۋشىنىڭ وقىرمانى بار ەدى. «ءسوز وزگەردى، تىڭداۋشى، سەن دە وزگەر» دەگەن تىركەس قازىرگى زاماندا ءجۇرمەي قالدى. ءسوز وزگەردى، ءسوز تۇزەلدى، بىراق تىڭداۋشىمىز قالىس قالدى.
- قازىرگى زاماننىڭ قۇندىلىقتارى ءوزگەردى عوي. ءوزىڭىز دە ايتتىڭىز تىڭداۋشى مەن وقىرمان وزگەردى دەپ. شىعارمالار بۇرىنعىداي كەمىندە 10 مىڭ تارالىممەن باسىلىپ، جاپپاي وقىلىپ جاتقان جوق. بىراق نەگە جازۋشىلار جازۋىن جالعاستىرا بەرەدى؟
- جازاتىن ادام وقىرمانعا قارامايدى. ونى جۇرت جاقتىرماسا دا، جازادى، وقىماسا دا، جازادى. كەرەك دەسەڭىز، وقىرمان ءۇشىن ەمەس، ءوزى ءۇشىن عانا، ىشىنە سىماي بارا جاتقان سوڭ جازادى. ال جۇرتقا كەرەك بولىپ جاتسا، قۇبا-قۇپ.
- ءسىز وسى ۋاقىتقا دەيىن از شىعارما جازعان جوقسىز. شەتەلدە قويىلىپ جاتقان درامالارىڭىز بار. سونىڭ اراسىندا وزگە اۆتورلاردان، مۇمكىن، الەم ادەبيەتىنەن ستسەناري ۇرلاپ العان كەزدەرىڭىز بولدى ما؟
- جوق، ونداي قىلمىسقا بارعان ەمەسپىن. ءوزىمنىڭ دە جازارىم كوپ. ءتىپتى ۇرلاعان كۇننىڭ وزىندە، كەز كەلگەن جازۋشى «ۇرلاعان ەدىم» دەپ ايتا قويمايتىن شىعار.
- ەندەشە، كەرىسىنشە، بىرەۋگە بەرە سالعان وقيعالارىڭىز بار ما؟
- جازۋشىلاردان ەشكىمگە بەرگەن ەمەسپىن. بىراق ءوزىم شاكىرت تاربيەلەپ جاتقاندىقتان، سولارعا ءبىر-ەكى سيۋجەت بەرۋگە ۋادە ەتكەن ەدىم. ديپلومدىق جۇمىسىنا كومەكتەسۋ ءۇشىن جاردەم بەرىپ تۇرامىن.
- وسى ءسىز نەگە ساياسي ساتيرا جازبايسىز؟
- ساياسي ساتيرا جازبايتىنىم، مەن ءوزىمدى ساتيريكپىن دەپ ەسەپتەمەيمىن. بىراق سوعان قاراماستان، جۋىردا جازعان كومەديالىق قويىلىمدارىم بار. ازىرگە جارىققا شىقپاي جاتىر. ارتىستەر كادىمگىدەي قولعا الىپ، پرەمەراسىنا دەيىن دايىندالادى دا، ەڭ سوڭىنا كەلگەندە اينىپ كەتەدى. «ەندى قايتتىق نەمەسە ادامنان ايلا ارتىلماس» دەگەن قويىلىم كۇندەردىڭ كۇنىندە شىعاتىن شىعار دەپ ويلايمىن.
- «اۋىل» پارتياسىنىڭ توراعا ورىنباسارى قىزمەتىنەن نەگە كەتىپ قالدىڭىز؟
- ءبىر كەزدە اۋىلدىڭ جاعدايى تىم ناشار بولىپ تۇرعاندا مەن وسى تاقىرىپتا كوپ ماقالا جازدىم. سول كەزدە عاني قاليەۆ پارتيانى قۇرىپ جاتقان ەدى، ءبىرقاتار جازۋشىنى شاقىرعان سوڭ، باس قوستىق. دەپۋتات بولساق، اۋىلدىڭ ءماسەلەسىن كوتەرەمىز، قانشا دەگەنمەن ءسوزىمىز وتەدى دەپ ويلادىق. ءسويتىپ ەدىك، پارلامەنتكە وتكىزبەي قويدى عوي (كۇلىپ). كەيىننەن اۋىلدىڭ جاعدايى تۇزەلدى. ءبىراق اۋىلدىڭ جاعدايىن جازۋدى ءالى دە جالعاستىرامىز. اۋىل ماڭگى تاقىرىپ قوي.
- ءبىر كەزدە اۋىل ماسەلەسى وزەكتى بولدى، قازىر ونىڭ جاعدايى تۇزەلدى دەپ وتىرسىز. ەندى قازىرگى كەزدە قانداي ماسەلە وزەكتى؟ جالپى، قازىر قانداي تاقىرىپتى كوتەرەتىن پارتيا قۇرىلسا، مۇشەلىككە ەنەر ەدىڭىز؟
- جوق، مەن ەندى ەشقانداي پارتياعا كىرمەيمىن. ايتار ويىم بولسا، ءوزىم ايتامىن. مىسالى، جاقىن ۋاقىتتا، قۇربان ايتتىڭ العاشقى كۇنىندە مەملەكەت باسشىسىمەن جولىعامىن دەپ وتىرمىن. وتكەندە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ وتىرىسىندا ماعان التىن مەدال ۇسىنىپ تۇرىپ، «سىزبەن ءبىر جەكەشە سويلەسۋىم كەرەك» دەپ ەدى.
- ەلباسىنىڭ الدىندا قانداي ءماسەلەلەردى كوتەرمەكسىز؟
- ماسەلە وتە كوپ. جازۋشىلاردىڭ الەۋمەتتىك-ماتەريالدىق جاعدايىنىڭ قيىنداپ بارا جاتقانىن، ولاردىڭ قوعامداعى داۋسىنىڭ السىرەپ بارا جاتقانىن، جازۋشىلاردىڭ وي-پىكىرىمەن بيلىك ادامدارىنىڭ ساناسپايتىنىن، تەاترعا «حالىق ءارتىسى» دەگەن اتاقتى قايتارىپ بەرۋدى، سونداي-اق كينو، ءتىل، اۋىل ماسەلەسىن، ونىڭ ىشىندە جاستاردىڭ قالاعا اعىلۋىن توقتاتۋ جايىن ءسوز ەتسەم دەپ وتىرمىن.
- ونەرلى ادام كوپ قىرلى دەيدى عوي. نەمەسە جازۋشى بولماساڭىز، قاي كاسىپتىڭ تۇتقاسىن ۇستار ەدىڭىز؟
- جازۋشى بولماسام، قازىر كاسىپ كوپ قوي، سونىڭ ىشىندە ەتىك تىگۋگە يكەمىم بار، ەتىك جوندەيتىن ورىن اشار ەدىم. وعان ەش ۇيالمايمىن. ودان بولەك ەلەكتر جوندەۋشى، مونتەر بولىپ قىزمەت جاساعانمىن. ارى قاراي ءبىلىم السام، مۇمكىن ينجەنەر بولىپ كەتەر ەدىم.
- دەمەك، ۇيدەگى بۇزىلعان توقتاردى ءوزىڭىز جوندەيسىز عوي؟
- ءيا، بارلىعىن ءوزىم جوندەيمىن. تولەننىڭ (تولەن ابدىكوۆ) الدىندا ءجيى ماقتاناتىنىم سول. «سەنىڭ قولىڭنان تۇك تە كەلمەيدى، شامىڭ كۇيىپ كەتسە دە، ەلەكتر جوندەۋشى شاقىراسىڭ»، - دەپ ازىلدەيمىن.
- جازۋشى ادامنىڭ قولى بوسايتىن كەزى بولا ما، وسى، اندا-ساندا بولسا دا؟
- بولادى عوي، قولىم بوساسا، مەن شاحمات وينايمىن. اپتا سايىن گازەتتەردەن شاحماتتىڭ پارتيالارىن تاۋىپ الىپ، سونى زەرتتەپ وتىرامىن. سول گازەتتەر ۇسىنعان ويىنداردى اياقتاۋ ءۇشىن ەرىنبەي، مىڭداعان ءجۇرىس جاساپ وتىرا بەرەمىن.
- دومبىرامەن جولداستىعىڭىز بار ما؟
- ءيا، دومبىرا الىپ، كۇي شەرتەتىن كەزدەرىم ءجيى بولادى، بىراق ءوزىم ءۇشىن عانا.
ساكەن كوكەنوۆ, «الاش ايناسى» گازەتى
