ىشىندە 40 گرادۋستىق «وت» ويناپ، تالتىرەكتەپ، اندەتىپ كەلە جاتقان قيسىق ءۇيىنىڭ اۋلاسىنداعى سكامەيكاعا وتىرا كەتتى. سول ساتتە- اق بوس جۇرگەن ءيتى شاپقىلاپ جەتىپ كەلىپ، قۇيرىعىن بۇلعاڭداتىپ، «ەركەلەپ»، قولىن جالاي باستادى.

- بۇل كىم، ءاي؟ - دەدى قاراڭعىدا شوشىپ كەتكەن قيسىق. - ء"ا، سەن بە ەدىڭ، اقتوسپىسىڭ؟ ءوي، اقتوستاي، اسسالاۋماعالەيكۇم! امان-ساۋ شاپقىلاپ ءجۇرسىڭ بە؟ دەنساۋلىق قالاي؟ تۋعان كۇنىڭمەن، تويس تۋعان جىلىڭمەن، ءتۇۋ نە دەپ كەتتىم، يت جىلىڭمەن! كەلشى، بەتتەن ءبىر سۇيەيىن. كىلەڭ «يتتەر» كەزدەسىپ، ساعان دەنساۋلىق تىلەپ، سەنى قۇرمەتتەپ، كەلگەن جىلىڭدى كەرەمەت تويلادىق قوي. سەن يتەكەم سول جاقسىلىقتى دا بىلمەيسىڭ. ۇرگەننەن باسقا نە بىلەسىڭ، سەن. اناۋ ۇيدەگى «حوزيايكاڭ» دا جاقسىلىقتى بىلمەيدى. قازىر ۇيگە كىرسەم عوي، «تاعى ءىشىپ كەلدىڭ بە، القاش»، «تاعى ماسسىڭ با، القاش» دەپ، سەن سياقتى «ءۇرىپ» شىعا كەلەدى. و، قۇداي ساقتاسىن، ول ءبىر ۇرمەسىن دەڭىز، ءبىر ۇرسە توقتامايدى عوي، توقتامايدى.

«ەلۋ مىڭ تەڭگە جالاقىڭمەن قاي بەتىڭمەن ىشەسىڭ، القاش؟ اناۋ ساديكتەگى بالاڭ پەسا قوياتىن بولىپ، اياعىنا ءماسى ساتىپ الۋ كەرەك ەكەن. ول اقشانى قايدان الامىز،القاش؟ ال اناۋ مەكتەپتە وقيتىن بالاڭ جاڭا جىل قارساڭىنداعى ينتەرمەديادا ءيتتىڭ ءرولىن ويناۋ ءۇشىن ءيتتىڭ «كيىمىن» ساتىپ الۋ كەرەك دەپتى. ول كيىمدى قالاي ساتىپ الامىز، القاش؟ الدە وسىنداي «تارتىپكە» جول بەرىپ وتىرعان ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ساعاديەۆتەن اقشا سۇرايمىز با؟ ول بەرسە جاقسى عوي، بەرمەسە نە ىستەيمىز، القاش؟ وسىنداي ءسانتۇرلى سۇراقتار قويىپ، ميىڭدى شىرىتەدى عوي.

اقتوسجان، سەنىڭ ادام بولىپ جاراتىلماعانىڭ قانداي باقىت. ادام بولعانىڭدا عوي، اناعان دا، مىناعان دا اقشاڭدى جەتكىزە الماي باسىڭ دال بولار ەدى. ايەلىڭ دە  كۇندە يتتەرىڭدى باسىڭا قاپتار ەدى. جۇمىس بەرۋشى قوجايىنىمنىڭ جالاقىعا جارىتپاي قويعانىنا مەن كىنالىمىن بە؟ جۇمىس ورىندارىن اشۋعا قاجەتتى ميلليونداعان، ميللياردتاعان قارجىنى قولىندا ايدىك بيلىگى بار شەنەۋنىكتەردىڭ، جەمقورلاردىڭ جىمقىرىپ، شەت ەلدەرگە وفشورلارعا زىتىرىپ جاتقانىنا مەن جازىقتىمىن با؟ ءبىزدىڭ شەنۋنىكتەر قاشان تويادى؟ بۇلاردىڭ «ءتۇبى» بار ما، جوق پا؟ قانشاما ميللياردتاعان دوللاردى وفشورلارعا جاسىرىپ، اقشا جوق دەپ انا ەلدەن دە،مىنا ەلدەن دە الاقان جايىپ، قايىر سۇراپ جۇرگەنىمىز قالاي؟ سول اقشالارعا  نەگە زاۋىت-فابريكالار سالمايدى؟ سالسا عوي، مەن دە زاۋىتتا ىستەپ، كوپ اقشا تابار ەدىم. مەنىڭ دە، سەنىڭ دە قارنىمىز توق بولار ەدى. ايەل دە بۇرقىلداماس ەدى.

اقتوسجان، ءبىزدىڭ قوعامدا نەگە ادىلدىك جوق؟ مەن يتتەي بولىپ ءجۇرىپ، ەلۋ مىڭ تەڭگەنى ازەر تابامىن. ال اناۋ دەپۋتاتتار، مينيسترلەر جىپ-جىلى جەردە وتىرىپ، ميلليون تەڭگە جالاقى الادى ەكەن. و، قۇداي! نەتكەن ادىلەتسىزدىك! تۇسىنەسىڭ بە، دەپۋتاتتىڭ نە ءمينيستردىڭ ءبىر ايلىعىن الۋىم ءۇشىن مەن كوزىم الاقتاپ، ءتىلىم سالاقتاپ، سۋىقتان ءبۇرىسىپ، شەكەم تىرىسىپ، ۇيدە ايەلمەن ۇرىسسىپ، جيىرما اي بويى جۇمىس ىستەۋىم كەرەك ەكەن. تۇسىنەسىڭ بە، جيىرما اي بويى. سوندا ولار نە قارىق قىلىپ وتىر؟ تۇزەمەي مە مىنا زاماندى.

قۇرتپاي ما ۇرلىقتى، پاراقورلىقتى. قايتارتپاي ما وفشورداعى اقشالاردى. كوبەيتپەي مە جۇمىس ورىندارىن. اشپاي ما قاپتاتىپ زاۋىت-فابريكالاردى. قىزدارىمىز قارتايعانشا بايسىز، جىگىتتەرىمىز قاتىنسىز ءجۇر. نەگە؟ ويتكەنى، ءۇيى جوق، كۇيى جوق. سوندىقتان ۇيلەنەتىن بەت جوق. اناداي جالاقى الىپ وتىرعان دەپۋتات، مينيسترلەر وسىلاردى نەگە ويلامايدى؟ جوق الدە بۇلاردى ەلۋ مىڭ تەڭگە جالاقى الىپ، كۇنىمدى ازەر كورىپ جۇرگەن مەن ويلاۋىم كەرەك پە؟  ءبىز قازىر ەت جەۋدى دە قويدىق. اقتوسجان، سەنەن دە ۇيات بولدى. دۇرىس سورپا-سۋ دا ىستەپ بەرە الماي ءجۇرمىز. كەشىر، ءيتىم! مىنە، قازىر دە قىڭسىلاپ، قولىمدى جالاپ، بىردەڭە دامەتىپ تۇرسىڭ. مەن دە وزىڭنەن قاتتى ۇيالىپ تۇرمىن. نەمدى بەرەم ساعان. كەشىر، اقتوستاي!

وسى ءسات اقتوس بىرەۋدى كوردى مە كىم ءبىلسىن، ءۇش-ءتورت رەت ارسىلداپ، ءۇرىپ جىبەردى.

- ءاي، اقتوس، - دەدى قيسىق. - وسى سەن نەگە ءوز «تىلىڭدە» ۇرە بەرەسىڭ؟  نەگە  ۇش تىلدە «سويلەمەيسىڭ»؟ قازىر ءبىزدىڭ قازاقتار ءوز تىلىندە سويلەۋدى قويدى. اناۋ ۇكىمەت ماجىلىسىندە بىرىڭعاي قازاقتار وتىرىپ، بىرىڭعاي ورىسشا سويلەسەدى. ويتكەنى، قازاقشا سويلەۋگە ۇيالادى. ءبىز ءوزى وتە ۇيالشاق حالىقپىز عوي. مۇمكىن قازاق بولىپ جاراتىلعانىمىزعا دا ۇيالاتىن شىعارمىز. ءبىز ءبىراز جىل ورىس بولدىق. ەندى اعىلشىن بولايىق دەپ جاتىرمىز. انەكي، زامان قالاي وزگەرىپ جاتىر، انەكي، قازاق قالاي وزگەرىپ جاتىر. ال سەن بولساڭ ءالى سول جالعىز «تىلدە سويلەيسىڭ». نەمەنە، ءناتسيوناليستسىڭ بە؟ ينتەرناتسيوناليست بولۋ كەرەك قوي، قازاق سياقتى.  داۆاي، ءۇش ءتىلدى ۇيرەن. ا تو، ەرتەڭ اعىلشىن بولعان كەزىمىزدە مەن سەنى قالاي ۇيالماي-قىزارماي قازاقشا شاقىرام. داۆاي، جارتى جىلدىڭ ىشىندە ورىسشا جانە اعىلشىنشا ۇرەتىن بول. قازاقشا ۇرمەسەڭ دە بولادى. ول ءتىلدى ارحيۆكە تاپسىرايىق دەپ جاتىرمىز.

وسى ءسات اۋلانىڭ شامى جاعىلىپ، ۇيدەن قيسىقتىڭ ايەلى شىقتى.

- جىنىڭمەن سويلەسىپ وتىرسىڭ با، ءاي، - دەدى ول قيسىققا قاراپ. ويباي، مىناۋ ءيتتى قۇشاقتاپ الىپتى عوي. يتپەن ءسۇيىسىپ وتىرسىڭ با، القاش؟ و، قۇداي، ومىرىمدە ءبىر ەسى دۇرىس بايعا جارىمايتىن بولدىم-اۋ!

دامير ابىشەۆ

Abai.kz