مەنىڭ تۇستاستارىمنىڭ كوبى - قاراقان باسىنىڭ جاعدايىن جاساۋ ءۇشىن ءومىر سۇرەدى. ەلىنىڭ مۇڭ-زارىنا پىسقىرىپ تا قارامايدى. جەرىنىڭ نە بولىپ جاتقانىنا ءتىپتى كوز قيىعىن دا سالمايدى. مۇنىڭ ءبارى قۇلدىق پسيحولوگيادان ارىلا الماعاندىعىنان بولىپ جاتقان جاعدايلار.

وسىنى كورگەندە، «ەرتەڭگى جاعدايىمىز نە بولادى» دەپ شوشيمىن، ءتىپتى قاۋىپتەنەمىن. قورقامىن. ولار ۇلتتىڭ قۇردىمعا باتىپ بارا جاتقانىن سەزبەيدى ەمەس، سەزەدى. سول ادامدارمەن سويلەسە قالساڭ، شىن پيعىلىنان جانىڭ تۇرشىگەدى. بىراق راديودان نەمەسە باسقا ءبىر جەردەن سويلەگەندە مۇلدە باسقاشا. ەلىم-جەرىم دەپ وتىرىك ەڭىرەيدى. سەنىمەن اڭگىمەلەسكەن كەزدەگى ءسوزىن ەشۋاقىتتا دا ول مىنبەرگە شىعىپ ايتپايدى.

ەرتەڭ زامان وزگەرسە ولار باسقاشا سايراپ قويا بەرەدى. «مەن وسىنى كەزىندە ايتقانمىن، بىلاي دەگەنمىن، ولاي دەگەنمىن، جۇيەنى بىلاي سىناعانمىن، ولاي سىناعانمىن» دەگەندە شىندىقتى ايتىپ جۇرگەندەردىڭ ءبارى جولدا قالادى. وسىنداي زاماننىڭ ىعىنا بەيىمدەلىپ، ولاي-بىلاي توڭكەرىلىپ سويلەي بەرۋشىلىكتىڭ سىرىن تۇسىنە الماي قينالامىن. وسىلار كەشە «ەل بىرلىگى» دوكتريناسى ەلدى بىرىكتىرەدى دەپ سوقتى ەمەس پە؟! قازاقتاردىڭ مەملەكەتتى قۇرۋشى ۇلت ەكەندىگى كورسەتىلمەگەن دوكترينا ەلگە نە وپا اپەرەدى؟!

ءبىزدى ەتنوس رەتىندە قاراستىرادى وندا. ەتنوس. ۇلت ەكەنىمىز مۇلدە ايتىلمايدى. ونداي ءسوز جوق. قازاق ۇلتى دەگەن اتىمەن جوق. ءبىز اناۋ پاكىستاننان كەلگەن ەكى-ءۇش پۋشتانمەن بىردەيمىز.

مەنىڭ تۇستاستارىمنىڭ كوبى - قاراقان باسىنىڭ جاعدايىن جاساۋ ءۇشىن ءومىر سۇرەدى. ەلىنىڭ مۇڭ-زارىنا پىسقىرىپ تا قارامايدى. جەرىنىڭ نە بولىپ جاتقانىنا ءتىپتى كوز قيىعىن دا سالمايدى. مۇنىڭ ءبارى قۇلدىق پسيحولوگيادان ارىلا الماعاندىعىنان بولىپ جاتقان جاعدايلار.

وسىنى كورگەندە، «ەرتەڭگى جاعدايىمىز نە بولادى» دەپ شوشيمىن، ءتىپتى قاۋىپتەنەمىن. قورقامىن. ولار ۇلتتىڭ قۇردىمعا باتىپ بارا جاتقانىن سەزبەيدى ەمەس، سەزەدى. سول ادامدارمەن سويلەسە قالساڭ، شىن پيعىلىنان جانىڭ تۇرشىگەدى. بىراق راديودان نەمەسە باسقا ءبىر جەردەن سويلەگەندە مۇلدە باسقاشا. ەلىم-جەرىم دەپ وتىرىك ەڭىرەيدى. سەنىمەن اڭگىمەلەسكەن كەزدەگى ءسوزىن ەشۋاقىتتا دا ول مىنبەرگە شىعىپ ايتپايدى.

ەرتەڭ زامان وزگەرسە ولار باسقاشا سايراپ قويا بەرەدى. «مەن وسىنى كەزىندە ايتقانمىن، بىلاي دەگەنمىن، ولاي دەگەنمىن، جۇيەنى بىلاي سىناعانمىن، ولاي سىناعانمىن» دەگەندە شىندىقتى ايتىپ جۇرگەندەردىڭ ءبارى جولدا قالادى. وسىنداي زاماننىڭ ىعىنا بەيىمدەلىپ، ولاي-بىلاي توڭكەرىلىپ سويلەي بەرۋشىلىكتىڭ سىرىن تۇسىنە الماي قينالامىن. وسىلار كەشە «ەل بىرلىگى» دوكتريناسى ەلدى بىرىكتىرەدى دەپ سوقتى ەمەس پە؟! قازاقتاردىڭ مەملەكەتتى قۇرۋشى ۇلت ەكەندىگى كورسەتىلمەگەن دوكترينا ەلگە نە وپا اپەرەدى؟!

ءبىزدى ەتنوس رەتىندە قاراستىرادى وندا. ەتنوس. ۇلت ەكەنىمىز مۇلدە ايتىلمايدى. ونداي ءسوز جوق. قازاق ۇلتى دەگەن اتىمەن جوق. ءبىز اناۋ پاكىستاننان كەلگەن ەكى-ءۇش پۋشتانمەن بىردەيمىز.

بۇل مەملەكەت نەنىڭ ارقاسىندا مەملەكەت بولىپ وتىر. كىمدەردىڭ ارقاسىندا مەملەكەت بولىپ قالىپتاستى. كەزىندە بۇل مەملەكەتتىڭ جەرىن كىمدەر قورعادى. ەگەر قازاقستاندا ازاتتىق ءۇشىن 300-گە جۋىق كوتەرىلىس بولسا، وعان قاتىسقان ءبىر ۇيعىردى نەمەسە كارىستى تاۋىپ بەرىڭدەرشى. جوق. قاتىسقان ەمەس.

كەڭ-بايتاق جەر ءۇشىن تەك قانا قازاقتاردىڭ قانى توگىلدى. قازاقستاندا تۇراتىن باسقا حالىقتىڭ دياسپورا بولاتىنى سوندىقتان. ولاردى دياسپورا رەتىندە اتاۋعا بولمايدى دەگەن سوزدەر شىقتى. نە دەگەن ۇيات! بۇل دا قىلمىس قوي. بۇل دا قازاققا كورسەتكەن قىسىمنىڭ ءبىر ءتۇرى. قورلاۋ. رۋحىڭدى تاپتاۋ. ولار دياسپورا بولماۋى ءۇشىن وسى جەر ءۇشىن ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىزبەن بىرگە كۇرەسۋى كەرەك ەدى. ونداي بولعان جوق قوي. ءبىزدىڭ زيالىلار وسىنى بىلمەي وتىرعان جوق، بىلگىسى، ايتقىسى، كۇرەسكىسى كەلمەيدى.

نەگە ولاي بولدى؟ ويتكەنى بىزدە رۋح جوق، نامىس جوق. مىسالى، بولگارلار 500 جىل تۇرىكتىڭ وتارىندا بولعان. سول بولگاريا قايتادان قۋاتتى مەملەكەت بولدى، ەل بولدى؟ سەبەبى ول - ءتىلىن، ءداستۇرىن، ءدىنىن ساقتادى.

پولشا دەگەن مەملەكەت بار. 120 جىل بويى بۇلاردى وتارلاۋشىلار كوكپار قىلىپ تارتتى. ءبىر جاعىن گەرمانيا، ءبىر جاعىن رەسەي ءبولىپ الدى.  مەملەكەت رەتىندە جويىلدى. ءتىپتى، الەمدىك كارتادان الىنىپ تاستالدى. ءتىلىن، ءداستۇرىن، ءدىنىن ساقتاپ قالۋىنىڭ ارقاسىندا عانا قايتادان مەملەكەت بولدى، كارتاعا قايتا كىردى.

بۇعان كەرى مىسالداردى دا ايتايىق. فيليپپين مەملەكەتى جۇزدەگەن جىلدار يسپاندىقتاردىڭ قولاستىندا بولدى. ونى كەيىن اقش جاۋلاپ الدى. قازىر تاۋەلسىز، دەموكراتيالىق مەملەكەت سياقتى. بىراق اتى-جوندەرى يسپانشا، وزدەرى كاتوليك ءدىنىن قابىلداعان... تىلدەرى ءالسىز، ءسونىپ بارا جاتقان شىراق سياقتى. نيك حواكين دەگەن فيليپپيندىك جازۋشىنىڭ «ءوزىن-ءوزى جوعالتقان ايەل» اتتى رومانىن وقىدىم. اۆتور مۇندا قوس كىندىكتى ايەل تۋرالى جازادى. قازاقتا دا «كىندىگىنەن بايلانىپ قالعان» دەگەن ۇعىم بار عوي. ولاردا دا سوعان ماعىنالاس تۇسىنىك بار بولۋى كەرەك... كەيىپكەر - ءداستۇرىن، ءدىنىن جوعالتقان ايەل... ول ءۇشىن قاسيەتتى، قاستەرلى ەشتەڭە جوق... بۇل - ادامنىڭ رۋحاني كۇيرەۋى. ول - جارىمجان. كىندىگىن جوعالتقان. ول - قوسكىندىك. بىرەۋى - يسپاندىق، بىرەۋى - امەريكالىق.

وسىنداي ماسەلەلەر تۇرعىسىنان كەلگەندە، قازىر ءبىز دە قورقامىز. ءبىزدىڭ ءتىلىمىز ۇلكەن مىنبەلەرگە شىعۋدان قالىپ بارادى. ءوز ەلىمىزدە، ءوز جەرىمىزدە كىرمە ادامدار سياقتىمىز. تەلەديداردىڭ ءبارى ءتۇن جارىمىندا قازاقشا كورسەتەدى. كىرمە، كىرمەلىك دەگەن وسى ەمەس پە؟ بۇل ماسەلەگە سەن دە، مەن دە، ول دا، ءبارىمىز نامىستانۋىمىز كەرەك. نامىس قانا ءبىزدى وسى تىعىرىقتان الىپ شىعۋى مۇمكىن.

بۇرىنىراقتا لاتۆيا پرەزيدەنتى ۆايرا ۆيكە-فرەيبەرگانىڭ «ارگۋمەنتى ي فاكتى» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىن وقىدىم. لاتۆيادا ورىس مەكتەپتەرىنىڭ وزىندە ءدارىستىڭ 60 پايىزى لاتىش تىلىندە جۇرگىزىلەدى، ورىسشا - 40 پايىز عانا. وسىعان بايلانىستى ءتىلشى سۇراعىنا پرەزيدەنت: «لاتۆياداعى ورىستار لاتىشقا اينالۋى كەرەك. لاتىش بولىپ شىعۋى كەرەك. ەگەر لاتىش بولعىسى كەلمەسە، وندا مۇندا تۇرماسىن، كەتە بەرسىن» دەپ جاۋاپ بەردى.

وسىنى جاساي الماي وتىرمىز. ءبىز بۇگىن ءتىلدى قورعاي الماساق، ەرتەڭ ءتىل ءبىزدى قورعامايدى. تىلدەن باسقا ءبىزدى قورعايتىن ەشقانداي كۇش تە، قۇرال دا جوق.

كەڭەس وكىمەتى اۋعانستانمەن ون جىل سوعىستى. دامبال كيىپ، اربامەن جۇرگەن اۋعانداردى الا المادى. قارۋ-جاراعىمىز تىرەلىپ تۇردى. سوعىس ارسەنالى دا سۇمدىق. سونىمەن الا المادى. نەگە؟ ول دا اۋعان حالقىنىڭ رۋحىنىڭ كۇشتىلىگىنەن. ال، رۋح تەك ءتىل ارقىلى كەلەدى. رۋحتىڭ ودان باسقا كەلەتىن، جۇرەتىن جولى جوق.

«كەڭەس وكىمەتىمەن بىرگە يمپەريا قۇلادى» دەلىنىپ ءجۇر عوي. شىن مانىندە، يمپەريا قۇلاعان جوق. كەڭەس وكىمەتىنىڭ قۇلاعانى راس، بىراق رەسەي - ءالى يمپەريا. قانشاما ەلدى باۋىرىنا باسىپ جاتىر. قىتاي - ەجەلدەن، ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىن يمپەريا. ءالى قۇلاعان جوق... كۇشەيىپ كەلە جاتىر. سول ەكى يمپەريانىڭ ورتاسىندامىز. مىنا تۇستان وزبەك ءشوۆينيزمى باس كوتەرىپ كەلەدى... وسىنداي ورتادا وتىرعان كەزدە ءبىزدىڭ اسا ساق بولۋىمىز كەرەك. ءبىزدى ساقتايتىن، الگى بولگاريانى، پولشانى ساقتاعانداي، ءبىر-اق كۇش بار. ول - رۋح پەن نامىس.

«Namys.kz» cايتى