«الماتى» تەلەارناسىنىڭ باس ديرەكتورى الىبەك ۇسەنۇلى سىننان كوز اشپاعان قازىرگى تەلەارنالاردىڭ كۇيى مەن بولاشاعى تۋرالى وي بولىسەدى.  

–الىبەك ۇسەنۇلى، سۇراقتى توتەسىنەن قويساق، جۇرت قازىرگى تەلەارنالاردا، ونىڭ ىشىندە مەملەكەت ەسەبىنەن كۇن كورەتىندەرىندە ارزان توك-شوۋ،  داراقى ءازىل تىم كوبەيىپ كەتتى دەيدى. زيالى قاۋىم دا، قاراپايىم كورەرمەن دە وسىنى ايتىپ شارشادى. ءسىز نە دەيسىز؟

–  ءيا، مۇنداي سىندى ەستىپ ءجۇرمىز، بىلەمىز. ال وعان تولىققاندى جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن الدىمەن «تەلەۆيزيا دەگەنىمىز نە، ونىڭ قىزمەتى قانداي؟» دەگەندەي  قاراپايىم سۇراققا  جاۋاپ بەرۋىمىز كەرەك شىعار.

مەنىڭشە، تەلەۆيزيا – ءومىرىمىزدىڭ ايناسى. ياعني زامان مەن قوعام تىنىسىن اينا-قاتەسىز، البەتتە، كوركەم تىلمەن، ءتۇرلى جانرداعى باعدارلامالاردىڭ ماقساتىنا ساي، تەلەۆيزيا زاڭدىلىقتارىن ساقتاي وتىرىپ جەتكىزەتىن قۇرال.

قازىرگى ۋاقىتتا  ويىن-ساۋىق جەڭىل باعدارلامالارىنا سۇرانىستىڭ بولۋىندا بىرنەشە سەبەپ بار. بىرىنشىدەن، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا دەگەن ادامنىڭ باستى قاجەتتىلىكتەرىن امەريكالىق پسيحولوگ ماسلوۋ پيراميداسىنا سالىپ قاراساق، وندا اقپاراتتى ادام قاجەتتىلىكتەرىنە وراي: ويىن-ساۋىقتىق، اقپاراتتىق، ينتەگراتيفتىك جانە مادەني-تانىمدىق دەپ جىكتەلەدى. جالپى، ويىن-ساۋىق باعدارلامالارى قازاقستان تەلەارنالارىنىڭ عانا ەمەس، الەمدەگى بارلىق ەلدەردەگى كوگىلدىر جاشىكتىڭ تورىنە شىقتى. سەبەبى مۇنداي باعدارلامالار  كورەرمەنگە قىم-قيعاش اقپاراتتار تاسقىنىنان تىنىعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مىسالعا تۇركيانى الساق بولادى. سوڭعى رەت تۇرىك ارىپتەستەرمەن سويلەسكەنىمدە، وسىنداي جاعدايدىڭ ولارعا دا ءتان ەكەنىن جەتكىزدى. ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز، نەگىزى، ەلدەگى بىرنەشە باعدارلامانىڭ فورماتى شەتەلدىك فرانشيزا ارقىلى كەلگەن.

ەكىنشىدەن، قوعامداعى وزگەرىستەر تەلەۆيزيانىڭ، جالپى، اقپارات قۇرالدارىنىڭ دامۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. ال بۇگىنگى تەلەۆيزيا كەز كەلگەن سالاعا ءتان، نارىقتىق باسەكە تالاپتارىنا ساي داميدى. وسى جاعدايدا كورەرمەنگە ۇسىنىلاتىن تەلەونىم ساپاسى قالىپتاسىپ، وسى سالانىڭ دامۋىنداعى باعىت-باعدار ايشىقتالادى. جۇزدەن جۇيرىك اتانعانداردىڭ ءار قادامىن زەرتتەپ، زەردەلەگەن قارسىلاستارى سول جولمەن جۇرۋگە تىرىسادى. جوعارى كورسەتكىشتەرگە جەتكەن تەلەارنانىڭ ىزىمەن ءجۇرىپ، ۇزدىكتەر قاتارىنان كورىنۋدى دىتتەيدى. ياعني نارىق زامانىنىڭ تالاپتارىنا ساي، جۇمسالعان قارجىنى اقتاپ، تابىسقا كەنەلۋ. سول سەبەپتى ەفيردى زەرتتەيتىن ساراپشىلارعا جۇگىنۋگە تۋرا كەلەدى. مىسالى، 2016 جىلعا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋگە سەنسەك، ەلدەگى تەلەاۋديتوريانىڭ 46,8 پايىزى تەلەسەريال كورۋدى، 39,2 پايىزى ويىن-ساۋىق باعىتىنداعى باعدارلامالاردى، ال 34,2 پايىزى كونتسەرت قاراعاندى ۇناتادى. ونىمەن قوسا، كوركەم فيلم جانە جاڭالىقتاردى كورۋ دە جوعارى كورسەتكىشكە يە. وكىنىشكە قاراي، اقپاراتتىق-ساراپتامالىق ءارى قوعامدىق-ساياسي باعدارلامالاردى تەلەاۋديتوريانىڭ تەك 8-10 پايىزى عانا قارايدى ەكەن. بالكىم، بۇل تەلەارنالارداعى باعدارلامالاردىڭ ساپاسىنا دا تىكەلەي بايلانىستى بولار. دەسە دە، تەلەۆيزيا سالاسىنىڭ قازىرگى باعىتى كۇرت وزگەرگەنىن مويىنداۋ كەرەك. بۇل تۇرعىدا،  ەندىگى ماقسات جۇرتتى اقپاراتتاندىرىپ قانا قويماي، حالىقتىڭ بوس ۋاقىتىن قىزىقتى وتكىزىپ، كوڭىل كوتەرۋىن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تۇر. ارينە، بۇل ماقساتقا جەتۋ جولىن ءاربىر تەلەارنا ءوزى تاڭدايدى، شەشىم قابىلدايدى. ايتايىن دەگەنىم، ويىن-ساۋىق باعدارلامالارىنىڭ ءوزىن تارتىمدى، مازمۇندى، ساپالى تۇسىرۋگە بولادى. زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ كوڭىلى تولمايتىنى سودان دا شىعار، بالكىم.

– ويىن-ساۋىق باعدارلامالارىن تارتىمدى، مازمۇندى، ساپالى تۇسىرۋگە بولادى دەيسىز. ءوزىڭىز باسقاراتىن «الماتى» تەلەارناسىنا ءجيى ايتىلاتىن سىن قانداي؟

–ارنا  ۇجىمى وبەكتيۆتى سىندى  دۇرىس قابىلدايدى جانە ودان دۇرىس ناتيجە شىعارۋعا تىرىسادى.  ايگىلى ماحاتما گاندي: «وتكەن ءومىرىمدى سارالاسام، مەنى قولداعانداردان گورى سىناعانداردان كوبىرەك پايدا كورگەن ەكەم»، – دەپتى. دەمەك، جۇمىس ىستەمەگەن ادامعا عانا سىن ايتىلمايدى. الەۋمەتتىك جەلىدەگى ەسكەرتۋ مەن تىلەكتەردىڭ كوبى ءبىزدىڭ ارناداعى باعدارلامالاردىڭ ساپاسىنا، تەلەحيكايا مەن كينونىڭ ەسكىلىگىنە قاتىستى ايتىلاتىن. بۇل جەردە جوعارىدا ايتىلعان نارىق تالاپتارىن كولدەنەڭ تارتۋعا تۋرا كەلەدى. «كوش جۇرە تۇزەلەدى» دەمەكشى، بيىلعى ماۋسىمدا جاڭا جوبالاردى قاتاڭ ىرىكتەۋدەن وتكىزەمىز دەگەن شەشىم قابىلدادىق. ال كينوعا كەلەر بولساق، ەسكى فيلمدەر، كەرىسىنشە، رەيتينگ بەرىپ جاتقانىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. سونىمەن قاتار بىلتىر ءبىز تەلەحيكايا جانرىندا ءوزىمىزدى سىناپ كوردىك. رەيتينگتىك كورسەتكىشتەرىمىز جامان ەمەس. ەندى بيىل سكەتچكوم، سيتكوم جانرىنداعى جوبالاردى قولعا الماقشىمىز. شىنى كەرەك، وزگە ەلگە جالىنىشتى بولماي، ءوز ەلىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىن دارىپتەيتىن، كۇندەلىكتى ومىردەن الىنعان قىزىقتى وقيعالارعا نەگىزدەلگەن تەلەحيكايالارىمىزبەن كورەرمەندى قۋانتايىق دەپ شەشتىك. وسى رەتتە، سىني پىكىرمەن قاتار، جاڭالىقتارىمىزعا ايتىلاتىن العىس سوزدەرگە ەرەكشە توقتالىپ وتكەن ءجون. كورەرمەندەر ءبىزدىڭ تەلەارنانىڭ بولعان وقيعانى وبەكتيۆتى تۇردە، اسىرا سىلتەپ ماقتاماي، قارا بۇلتتى توندىرمەي، اق-قاراسىن اجىراتىپ بەرەتىنىن ايتىپ، ريزاشىلىعىن بىلدىرەدى. جاڭالىقتاردىڭ Whatsapp نومىرىنە حابارلاسىپ، ءبىزدىڭ تىلشىلەردىڭ كومەگىمەن تۇيتكىلدى ماسەلەنىڭ ءتۇيىنىن تارقاتىپ جاتقاندار از ەمەس. جاقىندا بەلگىلى جۋرناليست ساكەن سىبانبايدىڭ تەلەباعدارلامالارعا قاتىستى سىني ماقالاسى جارىق كوردى. وندا ءبىزدىڭ ارنانىڭ جوباسى ءىلىپ الارلار ساناتىنا قوسىلعان ەكەن. «بىرەر كۇندىك ءالاۋلايدىڭ اسەرىنە ەلتىمەي، اسقاق ونەرگە ادالدىعىن ساقتاۋعا تىرىسىپ جۇرگەن جاقسى انشىلەر «الماتى» ارناسىنداعى «ءىنجۋ-مارجان» باعدارلاماسىندا عانا باس قوستى»، – دەپ جازىپتى. وسىعان قاراعاندا، العان باعىتىمىز دۇرىس سياقتى. ءتول مادەنيەتىمىزدى دارىپتەي وتىرىپ، تەلەۆيزيا مايتالمانى  جارقىن شاكارىمنىڭ كورەرمەن كوزايىمىنا اينالعان تەلەجوبالارىن قايتا جاڭعىرتقانداي بولدىق. جالپى، وسى تەلەارناعا كەلىپ، ءوز تۇجىرىمدامامدى الماتى اكىمدىگىنە ۇسىنعاندا، ءبىز شىعارعان ءونىم ويشىل، زياتكەر، پايىمى مەن پاراساتى جوعارى كورەرمەنگە ارنالعان دەگەن ەدىم. ارينە، بۇل ويىم باسەكەگە توتەپ بەرۋ جولىندا العا باسقان ارنانى كەيىن شەگىندىرۋى مۇمكىن. دەگەنمەن تانىمدىق جانرداعى مازمۇندى، تۇشىمدى جوبالاردان ەشقاشان باس تارتپايمىز.

– دەمەك، تەلەۆيزيا ءسىز ءۇشىن دە سىناق بولىپ تۇر عوي؟

– مەنىڭشە، قانداي قىزمەت بولسىن ادام ءۇشىن بەلگىلى ءبىر سىناق. ال تەلەۆيزيا، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن ءۇشىن تىم جاڭا سالا ەمەس. قىزمەتتىك جولىمدا اقپارات جانە مادەنيەت مينيسترلىگىندە باسقارما باسشىسى رەتىندە جۇمىس ىستەگەندىكتەن، وتاندىق باق-تىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرىن جاقسى تۇسىنەمىن، بىلەمىن. سونىمەن قاتار ازيادا ديرەكتسياسىنىڭ ماركەتينگ دەپارتامەنتىندە، ۇلتتىق كومپانيالاردا بىرنەشە جوباعا باسشىلىق جاسادىم. «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا ۇلىبريتانيانىڭ كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىندە تاجىريبەدەن ءوتتىم. تەلەارنا – تەك يدەولوگيالىق قۇرال عانا ەمەس، وعان قوسا، بيزنەستىڭ ءبىر بولىگى. سوندىقتان دا تەلەارنا ءتيىمدى بولۋى ءۇشىن تەك ساپالى كونتەنت جەتكىلىكسىز، مۇندا قارجى، مەنەدجمەنت، HR ستراتەگيا بولسىن – ءبارى دە ماڭىزدى.

–وسىدان شىعاتىن ساۋال. ءبىراز تەلەارنانىڭ باسشىلارى جۋرناليستيكا سالاسىنا قاتىسى جوق ادامدار. وسىعان قاتىستى نە ايتار ەدىڭىز؟

–مەنىڭشە، كەز كەلگەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالىن تەك جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن تامامداعان ازاماتتار باسقارسىن دەۋ قاتە تۇسىنىك سىندى. البەتتە، باسشىنىڭ سول سالا بويىنشا تاجىريبەسىنىڭ بولۋى، اقپاراتتى ءبىلۋىنىڭ ماڭىزى زور. الەمدە، بىزدە دە جۋرناليستيكاعا قاتىسى بولماسا دا، تەلەارنا، گازەت-جۋرنالدى جەمىستى باسقارىپ،  ۇجىمىن العا سۇيرەگەندەر جەتكىلىكتى عوي.

–قازىر اقپارات قۇرالدارىنا قاتىستى سىندى تەك قازاقتىلدى عانا ەمەس، ءورىستىلدى كورەرمەن دە ايتىپ ءجۇر.  سىزدىڭشە، وسى ەكى اۋديتوريانىڭ تەلەونىمگە  سۇرانىسىندا ايىرماشىلىق بار ما؟

–تىلدىك ەرەكشەلىككە بايلانىستى سۇرانىستا ايىرماشىلىقتىڭ بولۋى زاڭدى. دەگەنمەن ەكى اۋديتوريانىڭ دا وتاندىق تەلەونىمگە قىزىعۋشىلىعى ارتىپ كەلەدى. «الماتى» تەلەارناسىندا قازاقتىلدى كورەرمەن وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 11 پايىزعا ارتتى. جالپى، تەك قازاق تىلىندە عانا اقپارات الۋدى دۇرىس كورەتىن تەلەاۋديتوريانىڭ كولەمى – 24 پايىز. سونىمەن قاتار قازاقتىلدى ينتەرنەت اۋديتوريانىڭ ۇلەسى 26,1-دەن 34,3 پايىزعا وسكەنىن، ال ءورىستىلدى اۋديتوريانىڭ ۇلەسى 49,6-دان 37,8 پايىزعا دەيىن تومەندەگەنىن  ەسكەرۋ دە كەرەك.

سونداي-اق 2016 جىلى مەكتەپكە بارعان وقۋشىلاردىڭ 89 پايىزى قازاقتىلدى مەكتەپتى تاڭداعانىن ەسكەرسەك،  دەموگرافيالىق وزگەرىستەر تەلەۆيزيا ءتىلى مەن ساياساتىنا  اسەر ەتەرى انىق. الايدا J’son & Partners Consulting ساراپشىلارىنا سەنسەك، بۇگىندە حالىقتىڭ 40 پايىزى  وتباسىندا قازاق ءتىلىن قولدانبايتىنىن جەتكىزگەن. ياعني جاعدايدىڭ تولىق وزگەرۋىنە بىرنەشە جىل ۋاقىت كەرەك سياقتى.

–رەيتينگ ماسەلەسى جارناما بەرۋشىلەر ءۇشىن نەگىزگى تەمىرقازىق دەدىڭىز.  ەندەشە، وسى رەيتينگ قالاي انىقتالادى؟ ونى وبەكتيۆتى دەپ ايتا الامىز با؟

– تەلە- جانە راديوارنالاردىڭ، مەرزىمدى باسىلىمداردىڭ، سايتتاردىڭ اۋديتورياسىن Gallup Media كومپانياسى زەرتتەيدى. ول ءۇشىن تەلەديداردىڭ قوسىلىپ، وشىرىلگەنىن، تەلەارنالارعا اۋىسقانىن تىركەپ وتىراتىن ارنايى «پيپلمەتر» دەگەن قۇرىلعى الەۋمەتتانۋ عىلىمىنىڭ ستاندارتتارىنا سايكەس ءار ۇيگە بىرەۋ ورناتىلادى. بۇل زەرتتەۋگە قاتىساتىن ادامدار الدىن الا ىرىكتەۋدەن وتەدى. ولار ءارتۇرلى الەۋمەتتىك توپتىڭ وكىلدەرى، جاس مولشەرى 4-تەن جوعارى بولۋى كەرەك جانە بۇل زەرتتەۋلەر حالقىنىڭ سانى 100 مىڭنان اساتىن ءىرى قالالاردا عانا وتكىزىلەدى. ارينە، بۇل جۇيە  مىنسىز ەمەس.  شالعاي اۋىلدارداعى كورەرمەن، قوعامدىق ورىنداردا تەلەديدار كورەتىن جۇرتشىلىق، ينتەرنەت-اۋديتوريا ەسكەرىلمەگەندىكتەن، بۇل كورسەتكىشتەردىڭ ناقتىلىعىندا كۇمان بار. اشىعىن ايتقاندا، سانى 100 مىڭنان تومەن قالا مەن اۋدانداردىڭ پىكىرى مەن سۇرانىسى ەسكەرىلمەي كەلە جاتقانى انىق. ال بۇل ءوز كەزەگىندە تەلەارنالاردىڭ ەفيرلىك باعدارلاماسىن جوسپارلاۋعا اسەر ەتەدى. وكىنىشكە قاراي، كورەرمەن قالاۋىن انىقتايتىن بۇدان وزگە بالاما ءادىس جوق، سول سەبەپتى وسىنىڭ ءوزىن قاناعات تۇتامىز. دەگەنمەن وسى ماسەلە بويىنشا ساراپشىلار، ماماندار اراسىندا تالقىلاۋلار قاجەت.

–ماسەلەن، «الماتى» تەلەارناسىنىڭ بۇگىنگى رەيتينگى قانداي؟ سىزدىڭشە، بيۋدجەتتەن بولىنەتىن قارجىنىڭ تيىمدىلىگىن تەك رەيتينگ ارقىلى انىقتاۋ مۇمكىن بە؟!

–ورىندى ءارى ماڭىزدى سۇراق. 2017 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قارايتىن بولساق، «الماتى» تەلەارناسىندا بارلىق كورسەتكىشتەر بويىنشا ءوسىم بار. ماسەلەن، رەيتينگ 30 پايىزعا، ۇلەسىمىز 33 پايىزعا ارتتى. بيىل وسى ديناميكانى ساقتاۋىمىز ءتيىس. ال بيۋدجەتتەن بولىنەتىن قاراجاتتىڭ تيىمدىلىگىن تەك رەيتينگ ارقىلى انىقتاۋ دەگەنمەن كەلىسە المايمىن. قوعام ءۇشىن قاجەتتى، ماڭىزدى دەيتىن باعدارلامالاردى تەك رەيتينگپەن باعالاۋ قاتە ەكەنىن ءبىراز ساراپشىلار ايتىپ ءجۇر. مۇندا بىرنەشە ينديكاتوردىڭ قوسىندىسى ارقىلى جاسالعان جۇيەلى ساراپتاما كەرەك شىعار. بۇگىندە اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار مينيسترلىگى تاراپىنان مۇنداي جۇمىس جاسالىپ جاتقانىن بىلەمىز. مەنىڭشە، مۇندا BBC-ءدىڭ نەمەسە باسقا دا شەتەلدىك قوعامدىق تەلەارنالاردىڭ رەيتينگتەرىن انىقتاۋ بويىنشا ۇلگىلەرىن قاراۋعا بولادى. ماسەلەن، BBC تەك پيپلمەتر عانا ەمەس، سونىمەن قوسا، الەۋمەتتىك ساۋالنامالاردىڭ، ارنايى فوكۋس توپتاردىڭ باعالاۋىن ەسەپكە الادى.

–ەلدەگى تەلەجارناما نارىعى 2017 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 66 ملن دوللارعا جەتىپتى. بۇل وتكەن جىلعا قاراعاندا 12 پايىزعا ارتىق. دەسە دە، الدىڭعى جىلدارى نارىقتا قۇلدىراۋ بولدى. قازىر قالاي؟

–2014 جىلدان باستاپ جارناما نارىعى ءبىرشاما قۇلدىراعانى راس. قارجى داعدارىسىنىڭ قىسپاعىنان شىققان جارناما بەرۋشىلەر 2017 جىلى ەسىن جيا باستادى. 2018 جىلى جارناما نارىعى 24,8 ملرد تەڭگە بولدى، بيىل 18 پايىزعا وسەدى دەگەن بولجام بار. اتاپ ايتساق، بىلتىر تەلەكوممۋنيكاتسيا، گيگيەنالىق زاتتار، گازدالعان سۋسىن جانە كونديتەرلىك ءونىم وندىرەتىن كومپانيالار ماركەتينگكە قوماقتى قارجى بولە باستادى. ءبىر قۋانارلىق جايت، جارنامانى كوبىنەسە قازاقتىلدى باعدارلامالارعا بەرەتىن تەندەنتسيانى بايقاۋعا بولادى. ويتكەنى بىلتىرعى اۋديتوريالىق كورسەتكىشتەرگە سايكەس، مەملەكەتتىك تىلدەگى تەلەونىمدەرگە دەگەن سۇرانىس ايتارلىقتاي ارتقان. دەگەنمەن وسى جاعدايدىڭ ەلدەگى ەكونوميكالىق جاعدايعا تىعىز بايلانىستى ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. ءبىزدىڭ تەلەارنادا دا وسىعان بايلانىستى وڭ وزگەرىستەر بايقالدى.

–وتاندىق كينو يا سەريالعا بولسىن سۇرانىس ارتىپ كەلەدى دەدىڭىز. مۇنىڭ باستى سەبەبى نەدە؟

– باتىسقا ەلىكتەپ كينونىڭ مازمۇنى مەن فورماسىن جاساندى تۇردە وزگەرتكەنمەن، قيسىنسىز سيۋجەتتەر ويلاپ تاۋىپ، ءبىزدىڭ دىلىمىزگە جات كەيىپكەرلەردى كورسەتۋمەن الىسقا بارمايتىنىمىز ايدان انىق. جالپى، كەيىنگى جىلدارى وتاندىق كينووندىرىس قارقىندى دامىپ كەلەدى. راسىندا دا، ءتۇرلى جانرداعى، سان الۋان باعىتتاعى فيلمدەر كورەرمەنگە جول تارتتى. مۇنىڭ سەبەبىن ءوز باسىم ۇلتىمىزدىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن، ەرەكشەلىگىن، شىنايى بولمىسىن شەبەر سۋرەتتەيتىن تۋىندىلارعا دەگەن سۇرانىسپەن تۇسىندىرەمىن. قاسىمىزدا جۇرگەن جەرلەسىمىزدىڭ تاعدىرى، باسىنان وتكەن وقيعاسى، ءازىل-قالجىڭى بىزگە عانا جاقىن ءارى تۇسىنىكتى. كەيىنگى كەزدە كوممەرتسيالىق كارتينالار سانى ارتىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءوزى مەملەكەت قورجىنىن تولتىراتىنىن ەسەپكە الساق، كينووندىرىستىڭ ەل دامۋىنا قوسىپ جاتقان اجەپتاۋىر ۇلەسىن بايقايمىز.

– باسەكە ءۇشىن ساپالى كونتەنت قاجەت. مۇنى وتاندىق ماسسمەديا قانشالىقتى ورىنداي الىپ وتىر؟ مىسالى، «الماتى» تەلەارناسىنا قاتىستى ايتساق؟! . جالپى، ءبىزدىڭ تەلەارنالار باسەكەگە دايىن دەپ ويلايسىز با؟ مىسالى، وتاندىق تەلەاۋديتوريانىڭ 35 پايىزى اقپاراتتى رەسەيلىك تەلەارنالاردان الادى ەكەن.

–تاۋەلسىزدىگىن نەبارى 25 جىل بۇرىن جاريالاعان مەملەكەتتىڭ قاي سالادا بولسىن ادىمى نىق. وتاندىق ماسسمەديانىڭ باسەكەگە توتەپ بەرۋ ءۇردىسى بار ءارى وعان ۋاقىت كەرەك. بۇل ماسەلەنى بىلىكتى مامان دايارلاۋدان باستاپ، زاماناۋي تەحنيكا ساتىپ الۋعا دەيىن جان-جاقتى قاراستىرۋ قاجەت. سوڭعى زەرتتەۋلەرگە قاراساق، تەلەاۋديتوريانىڭ 57 پايىزى وتاندىق تەلەارنالارداعى باعدارلامالاردى قاراي باستاعان. ياعني وڭ وزگەرىس بارى انىق. باستىسى، وتاندىق تەلەارنالار اراسىندا كورەرمەن ءۇشىن باسەكە ارتىپ كەلەدى. بۇل ءبىزدىڭ سالانىڭ دامۋى ءۇشىن، ءسوزسىز، پايدالى بولماق. مىسالى، ءبىزدىڭ ارناعا كەلەر بولساق، قازاقستاندىق نارىقتاعى ءىرى تەلەارنالارمەن يىق تىرەسكەن كەزدەرىمىز بار. باسەكە جوق جەردە ونەر دە وسپەيدى.

– باسەكە دەگەندە، ەڭ الدىمەن، جۋرناليستەردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگى ەسكە تۇسەدى. بەلگىلى جۋرناليست ارمان شوراەۆ «ەلىمىزگە ءبىر جۋرناليستيكا فاكۋلتەتى جەتەدى، قالعاندارىن جابۋ كەرەك» دەگەن ەدى. وسىعان نە دەيسىز?

– بيلىك پەن بۇقارا اراسىن جالعاپ، ەل مۇددەسىن قورعاپ جۇرگەن جۋرناليستەردىڭ شىڭدالۋىنا «الماتى» ارناسى باسا ءمان بەرىپ وتىر. بۇگىندە جاس جۋرناليستەر، ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەرى اراسىندا مووس (massive open online courses) تانىمال بولىپ كەلەدى. 2017 جىلدىڭ سوڭىندا سۇلەيمەن دەميرەل اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتپەن (سدۋ) كەلىسىمشارتقا قول قويىپ، وسى وقۋ ورنى ستۋدەنتتەرىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا ارنالعان مەديا اكادەميا اشۋدى جوسپارلادىق. بيىل سول جوبانى جۇزەگە اسىرايىق دەپ وتىرمىز. ياعني ءبىزدىڭ تەلەارنا بولاشاق جۋرناليستەردىڭ ءبىلىمىن تەرەڭدەتىپ، تاجىريبە جيناقتايتىن ورتالىق رەتىندە قىزمەت اتقارماق. مۇندا جۋرناليستيكا سالاسىنىڭ بىلىكتى، تاجىريبەلى ماماندارى ءدارىس بەرەدى. بۇل ەلدەگى جۋرناليستيكا سالاسى بويىنشا تۇڭعىش دۋالدى وقىتۋ جوباسى بولماق. ونىمەن قوسا، بيىل وتاندىق تەلەۆيزيانىڭ 60 جىلدىعى ەكەنىن بىلەسىزدەر. وسى ايتۋلى مەرەكەگە وراي، «الماتى» ارناسى مەن سدۋ بىرىگە وتىرىپ، مەكتەپ تۇلەكتەرى اراسىندا جۋرناليستيكا ماماندىعىنا قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرۋ ماقساتىندا «جۋرناليست بولعىم كەلەدى» دەيتىن ەسسە جارىسىن ۇيىمداستىرماقپىز. جەڭىمپاز ارنايى وقۋ گرانتىنا يە بولادى.

– كەزىندە گازەتتى تەلەۆيزيا «ولتىرەدى» دەگەن اڭگىمە بولعان. ەندى تەلەۆيزيانى ينتەرنەت باستى دەيتىن وي بار. اسىرەسە جاستار اقپاراتتى ونلاين العاندى دۇرىس كورەدى. سىزدەر بۇعان دايىنسىزدار ما، قانداي جوسپارلارىڭىز بار؟

– قالاي بولعاندا دا، پروگرەسكە قارسى تۇرا المايتىنىمىز حاق. 2017 جىلى ەلدەگى Total TV كورسەتكىشى، ياعني جالپى تەلەاۋديتوريانىڭ 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا 7  پايىزعا تومەندەگەنى راس. دەسە دە، تەلەۆيزيانىڭ دا ءوز جاۋابى تابىلادى. باتىستا Netflix سىندى جوبالار ءبىراز تەلەارناعا باسەكە بولىپ تۇرعانىن بىلەمىز. وسىعان وراي، بيىل ەلدە Nur TV جوباسى باستالماق. ءبىز ارىپتەس رەتىندە وسىنداي باستامالارمەن تىعىز بايلانىس ورناتامىز. ال اقپاراتتى ونلاين، جەدەل الىپ ۇيرەنگەندەرگە ايتارىم، ءبىزدىڭ ارنانىڭ كورەرمەندەرى ينتەرنەتتە دە بارشىلىق. جاڭالىقتارىمىز ارنانىڭ سايتىندا، Facebook پاراقشاسىندا، ارنايى اشىلعان Youtube ارناسىندا تىكەلەي كورسەتىلەدى. كورەرمەنمەن ءاردايىم بايلانىستامىز. بۇل تۇرعىدان الىپ قاراعاندا، ءبىز قوس نارىقتى (TV مەن ينتەرنەتتى) قاتار تىزگىندەپ وتىرمىز. وسى باعىتتا تەلەارنانىڭ ارنايى ستراتەگياسىن دا ازىرلەپ جاتىرمىز. ال جوسپارعا كەلسەك، ايگىلى الفرەد نوبەل ومىرىندە ەكى نارسەنى قارىزعا الماعان ەكەن. ول – اقشا جانە جوسپار. سول سياقتى ءبىزدىڭ تەلەارنا دا بيىل تىڭنان سۇرەن سالماقشى. تىڭ باستاما مەن جوسپار كوپ.

–اڭگىمەڭىزگە راقمەت.

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: 

«الىبەك الدەنەي: قوعامى قانداي بولسا،  تەلەارناسى  دا سونداي» 

«جاس الاش» گازەتى