وتكەن اپتادا الماتىداعى پرەزيدەنت مۇراجايىندا «امانات» كلۋبىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وسى اتتاس ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسى بولىپ ءوتتى.
كونفەرەنتسيا باستالماس بۇرىن بەرىك ابدىعاليەۆ جاڭادان جارىق كورگەن «قازاق الماناعى» اتتى جۋرنالدىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمىن وتكىزىپ، جينالعانداردى اتالعان باسىلىمنىڭ الدىنا قويعان ماقسات-مۇراتىمەن تانىستىردى.  ول قازاقتىڭ قامىن جەگەن اۆتورلارعا جورنالدان ارقاشان دا ورىن ءازىر ەكەندىگىنە سەندىردى. جاڭا باسىلىم ەكى ايدا ءبىر رەت جارىق كورەدى.

وتكەن اپتادا الماتىداعى پرەزيدەنت مۇراجايىندا «امانات» كلۋبىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وسى اتتاس ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسى بولىپ ءوتتى.
كونفەرەنتسيا باستالماس بۇرىن بەرىك ابدىعاليەۆ جاڭادان جارىق كورگەن «قازاق الماناعى» اتتى جۋرنالدىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمىن وتكىزىپ، جينالعانداردى اتالعان باسىلىمنىڭ الدىنا قويعان ماقسات-مۇراتىمەن تانىستىردى.  ول قازاقتىڭ قامىن جەگەن اۆتورلارعا جورنالدان ارقاشان دا ورىن ءازىر ەكەندىگىنە سەندىردى. جاڭا باسىلىم ەكى ايدا ءبىر رەت جارىق كورەدى.
كونفەرەنتسيا وسى تۇساۋكەسەر راسىمنەن كەيىن باستالدى. وندا باس باياندامانى بەلگىلى قوعام قايراتكەرى امانگەلدى ايتالى، قوسىمشا باياندامانى  ساياساتكەر ايدوس  سارىم جاسادى. باس بايانداماشى ءوز سوزىندە: «الەمدەگى ەلدەردىڭ باسىم كوپشىلىگى كوپۇلتتى بولعاندىقتان، ءار ءتۇرلى ەتنوستاردىڭ باسىن قوسۋ، مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋ — ونىڭ مادەنيەتتىلىگىنىڭ باستى بەلگىسى. ءار ءتۇرلى ەتنوستار ارالاسقان تۇستا ولاردىڭ ءبىر-بىرىمەن شەندەسۋى، باسەكەلەستىگى، ارازدىعى بىرگە جۇرەدى. ولاردىڭ ءبىر-بىرىنە قاراما-قارسى مۇددەلەرىن ۇيلەستىرۋ، ويلارىن ءبىر جەردەن شىعارۋ ۇلكەن ساياسي شەبەرلىكتى، اقىل-پاراساتتى تالاپ ەتەدى. ۇلتتىڭ باسقا ۇلتتى قابىلداۋىنىڭ استارىندا پسيحولوگيالىق، مادەني، تاريحي استارلار جاتادى. ۇلت ساياساتى — بارشا ەلدىڭ ەسىندە جۇرەتىن ماڭىزدى ماسەلە. سوناۋ 1991 جىلى وداق شەكپەنىنەن شىققان رەسپۋبليكالار بىرىنەن كەيىن ءبىرى وزدەرىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريالاپ، جەكە شاڭىراق كوتەرىپ شىققان كەزدە ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ءبىراز دياسپورا وكىلدەرى وزدەرىنىڭ تاريحي وتاندارىنا ورالىپ، كەتە الماعاندارى قازاق جەرىندە قالىپ قويدى. سول تۇستا ءبىراز ەلدەردە جەرگىلىكتى تيتۋلدىق ۇلت پەن ورىس دياسپوراسى اراسىنداعى قارىم-قاتىناس ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى. سوعان وراي، قازىرگى كۇنى دە نەگىزگى ۇلت پەن دياسپورا وكىلدەرى اراسىنداعى قارىم-قاتىناس جونىندە قوعامدا ءار ءتۇرلى پىكىرلەر قالىپتاسىپ وتىر. بىرەۋلەر ۇلتتىق ساياساتپەن قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسى اينالىسۋى كەرەك دەسە، ەكىنشى بىرەۋلەر تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ۇلتتىق ەمەس، ەلدىك ماسەلەگە كوشۋ كەرەكتىگىن العان تارتادى. ءۇشىنشى پىكىرگە دەن قويۋشىلار قازاقتى وتارلانعان ەل دەپ تانۋدان باس تارتسا، ءتورتىنشى پىكىرگە جۇگىنەتىندەر قازاق ماسەلەسىن شەشۋدىڭ جولى — ۇلت ماسەلەسىن مۇلدە كوتەرمەۋ دەيدى. ءبىر قىزىعى بىزدە ۇلت ماسەلەسىن كوتەرگەندەر ۇلتتار اراسىنا جىك سالىپ، ۇلتارالىق ارازدىقتى تۋدىرۋشىلار، ياكي حالىق بىرلىگىنە قارسىلار رەتىندە قابىلدانادى. ءبىز كوپ جىلدار بويى دياسپورالاردىڭ كوڭىل-كۇيىنە كوپ ءمان بەردىك. باق-تار قازاقستان مامىراجاي، ۇلتتار اراسىنداعى دوستاستىقتىڭ كىلتىن تاپقان كوپەتنوستى ەل دەپ ابدەن جالىقتىرىپ بولدى. قازاقستاندا ۇلتارالىق پروبلەما جوق دەۋشىلەر قاتەلەسەدى. ۇلت بولعان جەردە كۇردەلى پروبلەمالار مىندەتتى تۇردە تۋىندايدى. ورىس ماسەلەسىن جەدەل تۇردە شەشىپ تاستاۋ مۇمكىن ەمەس،ول وتە قيىن ماسەلە. ءبىزدىڭ ەلدىڭ ۇستانعان ۇلتتىق ساياساتى — باسقا دياسپورالاردى قازاقستانعا بەيىمدەۋ. مەن ءوز ستۋدەنتتەرىمە ءسلاۆيانتىلدى جاستاردان ساۋالناما الۋعا تاپسىرما بەردىم. سوندا بايقاعانىم، ساۋالعا جاۋاپ بەرگەندەردىڭ كوپشىلىگى قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋىن قولداسا، ءپىر تۇتاتىن ساياسي تۇلعا رەتىندە ۆ.ءپۋتيندى اتاعان. ال، قازاقتار الەۋمەتتىك جاعىنان از قورعالىپ، شولەيت ايماقتاردا تۇراتىندىعىنا نارازىلىق بىلدىرسە، حالىقتىڭ 63,8 پايىزى تابيعي بايلىقتارىمىزدىڭ شەت ەلدەرگە كەتىپ جاتقانىنا ءيا سولاردىڭ قولىنا بەرىلگەنىنە ناۋمەز. بىزدە بايىرعى ۇلت وكىلدەرىنىڭ 80 پايىزى مەملەكەتتىك ورگانداردا جۇمىس ىستەيدى، دياسپورالار اراسىندا بۇعان قارلىسار بار. سۇرالعانداردىڭ كوپشىلىگى رەسمي  ىسقاعازداردى جۇرگىزۋدە اۋدارمانىڭ قولدانىلۋىنا قارسى. قازىرگى ۋاقىتتا مەملەكەتتىڭ باستى ساياساتى  قازاق ۇلتىنىڭ كوڭىل-كۇيىنە بۇرىلۋى ءتيىس. ويتكەنى، مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت ءالسىز بولسا، مەملەكەت تە ءالسىز بولادى. قازىر سوڭعى ساناق بويىنشا ەلدەگى بايىرعى ۇلت — قازاقتىڭ ساندىق ۇلەسى 67 پايىزدى قۇرايدى. سوعان بايلانىستى قوعامدا قازاقتىڭ سانىنىڭ باسىم بولۋى ونى باسقالارعا كۇش كورسەتۋگە الىپ كەلەدى; قازاقتىڭ سانى وسكەنمەن، ساناسى وسكەن جوق; قازاقتىڭ سانىنىڭ وسكەنىنە قۋانباۋ كەرەك، بۇل رۋشىلدىق پەن جۇزشىلدىكتىڭ، جەمقورلىقتىڭ وسۋىنە الىپ كەلەدى; قازاقتىڭ سانى وسسە، ورىستار رەسەيدەن كومەك سۇراۋى مۇمكىن دەگەن پىكىرلەر پايدا بولدى.  بۇعان، ءسىرا، رف پرەزيدەنتى د.مەدۆەدەۆتىڭ رەسەي مۇددەسىنە قارسى ارەكەت ەتكەندەرگە، قاي جەردە بولعاندىعىنا قاراماستان، قاتاڭ شارا قولدانىلادى دەپ، سول ماسەلەگە وراي ارنايى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعاندىعى جەلەۋ بولسا كەرەك. بۇل دەگەنىڭىز — ورىسقا كىم قاباق شىتسا، سول ەلگە باسىپ كىرەم دەۋ ەمەس پە؟ ءبىز 2030 جىلعا دەيىنگى ستتراتەگيالىق باعدارلامانى ماقتايمىز. بىراق، سونىڭ ىشىندە سول ۋاقىتتا قازىرگى قازاقتىڭ كەلبەتى قانداي بولادى دەگەن وي نەگە جوق؟ بىزدە باسقالاردىڭ قاباعىنا قاراۋ، قازاق ۇلتىنىڭ جاعدايىنىڭ ناشارلاۋىنا كوڭىل بولمەۋ باسىم. شىندىعىنا كەلسەك، دياسپورا نازارباەۆ بيلىگىنەن كەيىن نە بولادى دەپ، كونستيتۋتسياعا سەنىمسىزدىكپەن قارايدى. كونستيتۋتسيا ۇلتارالىق قارىم-قاتىناستىڭ نەگىزى دەسەك، وعان سەنبەۋ كوپ نارسەدەن حابار بەرسە كەرەك. ءبىز بۇگىن سىزدەرمەن وسى ماسەلە توڭىرەگىندە وي ءبولىسۋدى ماقسات تۇتتىق»،— دەدى. ودان كەيىن ءسوز العان ا.سارىم قازىرگى ۇلت ساياساتىنىڭ ماقساتى مەن باسىمدىقتارىنىڭ بەلگىسىزدىگىنە توقتالىپ، ونىڭ جارناماعا اينالىپ كەتكەندىگىنە قىنجىلىس ءبىلدىردى. سونداي-اق، بايانداماشى پىكىرىنشە، وندا دەموگرافيالىق ماسەلە، اۋىل مەن قالا تۇرعىندارىنىڭ مۇمكىنشىلىكتەرى قانداي، قازاق ۇلتشىلدىعى ماسەلەلەرى قاراستىرىلماعان. ال، شىندىعىنا كەلسەك، مەملەكەتتىك ۇلتشىلدىق اسا قاجەت. بۇگىندەرى مەملەكەت ۇسىنىپ وتىرعان يدەولوگيالىق تەزيستەر ەلدىڭ نارازىلىعىن تۋدىرۋدا. قوعامدا ەسكى جانە جاڭا ۇلتشىلدار اراسىندا قايشىلىق بار. ءدىن ماسەلەسى دە نازاردان تىس قالعانداي. قوردالانعان مۇنداي ماسەلەلەر از ەمەس. سوندىقتان، ولاردى شەشۋ ءۇشىن جاڭا پارتيا نە قوزعالىس قۇرىلىپ، اتالعان ماسەلەلەر بويىنشا قارىمدى شارالار جۇرگىزۋى كەرەك سياقتى. جالپى العاندا، ۇلتتىق ساياسات تاريح، ۇلتتىق سانا جانە ۇلت ءتىلى نەگىزىندە جۇرگىزىلۋى ءتيىس.
بۇدان كەيىن پىكىرتالاسقا قاتىسقاندار ۇلت ساياساتىن كەيبىرەۋلەردىڭ ۇلتارالىق كەلىسىم ماعىناسىندا جاڭساق تۇسىنەتىندىگىن، ونىڭ كوپكومپونەنتتى ۇعىم ەكەنىن، وعان ءتىل، دەموگرافيا، ءدىل،ت.ب. جۇيەلى دە كەشەندى ماسەلەلەردىڭ كىرەتىنىن العا تارتتى. اسىلبەك قوجاحمەتوۆتىڭ تەك قازاقستاندا عانا مەكتەپتەرگە ۇلتتىق اتاۋلار بەرىلگەندىگى تۋرالى پىكىرى ويلاندىرارلىق ماسەلە. وسىلايشا اتاۋ ارقىلى مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قۇراپ وتىرعان بايىرعى ۇلت — قازاق ديپاسپورا رەتىندە ءتۇسىنىلىپ وتىر. قاجەت بولسا، ول قازاق ۇلتتىق مەكتەبى دەپ اتالۋى ءتيىس. پىكىرسايىستا بالاباقشا مەن تاربيە، ءبىلىم، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى، ۇلتتىق قاىپسىزدىك، جەر ماسەلەسى، دەموگرافيا، ت.ب. تولىپ جاتقان ماسەلەلەر دە كوتەرىلدى. كونفەرەنتسيا سوڭىندا ونى ۇيىمداستىرۋشىلار وسىنداي ۇلت ءۇشىن اسا ماڭىزدى ماسەلەلەر بويىنشا باسقوسۋلاردى ءجيى-ءجيى وتكىزىپ تۇرۋعا ۇسىنىس جاساپ، جينالعاندار تاراپىنان بۇل ۇسىنىس ءبىراۋىزدان قولداۋ تاپتى.

ەرمەك نازىم   
«قازاقستان زامان» گازەتى 5 ماۋسىم 2009 جىل