ءبىر سوراقى جاڭالىق جاريا بولدى، كەشە. تالقىلاۋعا تۇرارلىق تاقىرىپ بولسا كەرەك. اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمى مالىك مىرزالين جايلى ءسوز ەتەمىز بۇگىن.

ءوزى باسقارىپ وتىرعان ءوڭىردى دامىتۋدىڭ ستاراتەگيالىق جوسپارىن جاساۋعا سول مالىك مىرزالين (اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمى) دەيتىن اكىمنىڭ ميى جەتپەي، رەسەيدىڭ ۇلتتىق اكادەمياسىنان اكادەميكتەر شاقىرىپتى. اكىمدىكتە قابىلداپ، الگىلەرگە الەۋمەتتىك-ستراتەگيالىق جوسپار تۇزۋگە كومەكتەسەتىنى ءۇشىن اقجارما العاسىن ايتىپتى.

اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمدىگى بۇل اقپاراتتى رەسمي جاريالادى. ماقالا تاقىرىبى: «اقمولالىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ ماقساتىندا».

ال الگى اكادمەكتەر قايدان كەلدى دەيسىز عوي... ولار رف ۇلتتىق اۋىلشارۋاشىلىق اكادەمياسىنان، رەسەي پرەزيدەنتى جانىنداعى مەملەكەتتىك باسقارۋ ۇيىمىنان كەلگەن.

ولار اقمولا وبلىسىن دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا ارنالعان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جوسپارىن تۇزۋگە كومەكتەسەدى ەكەن. اكىم ءمالىم مىرزالين ولاردى وبلىستىق اكىمدىكتە قابىلداعان. ءسويتىپ، بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋ جونىندە سويلەسكەن. الگىلەر اقمولانى 2025 جىلعا دەيىن دامىتۋ تۋرالى قۇجاتتى ازىلەۋگە كومەكتەسەتىن بولىپ كەلىسكەن.

اكىم مەن ونىڭ قوناقتارىنىڭ ءبىر-بىرىنە ايتقان ءىلتيپات سوزدەرى مىنە:

«وسىنداي ءىرى وقۋ ورنى مەن پوست-كەڭەستىك ەلدەرگە عانا ەمەس، دۇنيەجۇزىنە بەدەلى بار ۇيىم ءبىزدىڭ ءوڭىرىمىزدى دامىتۋعا كومەكتەسەتىنى ءۇشىن سىزدەرگە العىس ايتۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر. بۇل باعدارلامانىڭ ماقساتى – قانداي دا ءبىر سانداردى كوبەيتۋ ەمەس، ەلباسى جولداۋىندا ايتقانداي، اقمولالىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ بولىپ تابىلادى»، - دەپتى مالىك مىرزا مىرزالين.

ءوز كەزەگى كەلگەندە كسرو عا اكادەميگى، رف ۇعا اكادەميگى، رەكتور، رەسەيگە ەڭبەگى سىڭگەن ەكونوميست ابەل اگانبەگيان دا قاراپ قالماپتى.

«نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ وتە اقىلدى جانە بولاشاققا باعدار جاساي الاتىن كوشباسشى. ول 2050 جىلعا جولداۋ جاسادى. مۇنداي جۇمىس الەمدە تەك ەكەۋ عانا», - دەپتى.

رەسەيدىڭ كورپوراتيۆتىك باسقارۋ جوعارعى مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى سەرگەي كالەندجيان دەيتىن بىرەۋى دە ارىپتەسىنىڭ ءسوزىن جالعاپ: «ءسوزسىز، ءبىزدىڭ بىرلەسىپ ازىرلەيتىن قۇجاتىمىز وبلىس تۇرعىندارىنىڭ ءومىرىن وزگەرتەتىن بولادى. ويتكەنى، ءبىز ءوڭىردىڭ گەوگرافيالىق جانە گەوساياسي جاعىن دا قامتيمىز», دەپتى.

ءسويتىپ، ءمىرزاليننىڭ اتتاي قالاپ الدىرتقان اكادەميكتەرى  وبلىستىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىمەن تانىسۋدا باستاپ كەتىپتى. ال ەندى ءوڭىردى دامىتۋدىڭ ستراتەگياسىن ازىرلەۋ ءۇشىن الگى رەسەي عالىمدارى وبلىس تەرريتورياسىن مىندەتتى تۇردە زەرتتەپ شىقپاق ەكەن.

نەنى زەرتتەيدى دەيسىز عوي، ايتايىق. انىعى پروفەسسور اگانبەگيان ايتىپتى. وڭىردە بار رەسۋرستاردى زەرتتەيدى ەكەن. مىسالى، وبلىستاعى التىن قورىن، ءداندى-داقىل ءوندىرىسىن، سونىڭ ىشىندە ەكسپورتتىق ءوندىرىستى زەرتتەيدى ەكەن. ءسويتىپ، قورىتىندى شىعارادى-مىس. ءبىز بۇنى ايدان الىپ، ويدان شىعارعان جوقپىز. اكىمدىكتىڭ رەسمي سايتى جازدى.

ەندى جاڭاعى اكادەميكتەر كىمدەر؟ سول تۋرالى از-كەم اقپارات جازايىق.

ابەل گەزەۆيچ اگانبەگيان. ۇلتى ارميان. جاسى 86-دا ەكەن. سابەتتىڭ اكادەميگى، ەكونوميست. كەزىندە گوربوچەۆتىڭ كەڭەسشىسى بولعان.

ايتپاقشى، اگانبەگيان پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ قابىلداۋىندا 2005 جىلى بولىپتى. پرەزيدەنتتىڭ جىل سايىنعى جولداۋلارىن مۇقيات وقيتىنىن سول كەزدىڭ وزىندە-اق ايتقان، ابەل اتا.

بيىل ناۋرىزدا پرەزيدەنت نازارباەۆ «بەس الەۋمەتتىك باستاما» ۇسىنعانى بەلگىلى. سول كەزدە ساپارلاپ ءجۇرىپ قىزىلورداعا بارعان ابەل اگانبەگيان قالانىڭ «قارىشتاپ دامىپ» كەتكەنىنە كوزى ءسۇيسىنىپ، «5 جىلدىڭ ىشىندە بۇنداي وزگەرىس جاساعان بىردە-ءبىر قالانى كورگەن جوقپىن» دەپتى.  سويتسە، الگى اكادەميك اگانبەگيان قىزىلوردانى دامىتۋدىڭ 2013 جىلعى ستراتەگياسىن جاساعان ەكەن.

سەرگەي وگانوۆيچ كالەندجيان. ۇلتى ابحاز. جاسى 64-تە. سابەتتىڭ اكادەميگى. رەسەيدىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ەكونوميستى.

اناۋ قىزىلوردانى دامىتۋ دەيتىن جوباعا اگانبەگيان اعاسى ەكەۋى ارالاسىپتى. ستراتەگيالىق قۇجات جاساعاننىڭ بىرەۋى وسى كالاندجيان ەكەن. ەندى مىنە، قىزىلوردانى قاتىرىپ بولىپ، اقمولاعا اۋىسقان كورىنەدى.

ءبىرى ابحاز، ءبىرى ارميان اعالى-ءىنىلى ەكەۋدىڭ جولداۋدى ماقتاپ، جولداعان ادامدى ماداقتاعان ماقالالارى ينتەرنەتتە جەتىپ-ارتىلادى ەكەن.

مىرزالين دە باسقا-باسقا ەمەس، الجيىن دەگەن اگانبەگياندى توقسانعا جەتەر شاعىندا سۇيرەپ اكەلگەن ەكەن. ول جالعىز ءجۇرسىن بە، 65-كە اياق باسقان ءىنىسىن ەرتىپ كەپتى. ءسويتىپ، قوس قاريا اقمولانى گۇلدەندىرۋدىڭ جوسپارىن ءتۇزىپ شىقپاق ەكەن.

ول ءۇشىن اقمولىنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىن ەرىنبەي كەزىپ، التىن قورىنان باستاپ استىق القابىنا دەيىن ارالاپ كورۋى كەرەك ەكەن تاعى.

شەتەلدىك عالىمداردىڭ قازاق عالىمدارىنىڭ جۇمىسى مەن تابىسىنا اۋىز سالىپ جۇرگەنى بۇل عانا ەمەس.  انا ءبىر جىلى بجعم عىلىم كوميتەتى كوپ جاريالانا بەرمەيتىن ءبىر دەرەكتىڭ بەتىن اشقان ەدى. سويتسەك، سول كەزدىڭ وزىندە قازاقستانعا شاقىرتىلعان شەتەلدىك عالىمداردىڭ سانى 5 مىڭعا جۋىقتاپ قالعان ەدى. بۇل 2016 جىلدىڭ اقپاراتى.

ول ول ما، وتكەن جىلى ەلىمىزگە اكادەميگى بار، دوكتورى بار، ۇزىن-ىرعاسى 277 شەتەلدىك مامان كەلىپتى. سونىڭ 240-ى بۇرىنعى كەڭەستىك ەلدەردەن ەكەن.

مىنە، بۇل رەسمي اقپارات. شەتەلدەن عالىم، اكادەميك، پروفەسسور شاقىرامىز. دەسە دە وزىمىزدە دە عالىم جوق ەمەس. جاس عالىمدار كوبەيىپ كەلەدى دەيمىز تاعى.

مالىك مىرزالينگە قايتا ورالايىق. ءسويتىپ، تۇيىندەيىك.

اقمولا استىقتى القاپ. ءوڭىردى سول استا-توك استىقپەن دە بايىتۋعا بولادى. سەنبەسەڭىز، كۋلاگيننەن سۇراڭىز. بىزدە بىلىكتى ەكونوميستەر بار. ولاردىڭ ءبىلىم-بىلىگى سابەتتىڭ كارىسۇيەك، قۋباستارىنان الدەقايدا جوعارى. ولاردى ءتىپتى سالىستىرۋعا كەلمەيدى. ءتىپتى شەتەلدىڭ بىلگىشتەرىن شاقىرسىن دەلىك. شاقىرعاندا دا بۇگىنگى كۇننىڭ احۋالىن بىلەتىن جاسىراقتارىن شاقىرسا كانى؟!

مالىك مىرزانىڭ الجىعان شال اگانبەگياننان اقىل سۇراعانى قاي ساسقانى؟ الدە ءوزى باسقاراتىن ءوڭىردى دامىتۋدىڭ جوسپارىن تۇزۋگە مىرزىلين مىرزانىڭ ميى جەتپەي مە؟ سولاي-اۋ، ايتپەسە اقمولانى دامىتۋدى جاسى توقسانعا تاياعان اگانبەگياننان سۇرار ما ەدى؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz