ۋكرايندىق پراۆوسلاۆيەلىق شىركەۋدىڭ اۆتوكەفالياسى رەسەيدىڭ «ءۇشىنشى ريم» گەوساياسي ءدىني تۇجىرىمداماسىن جوققا شىعاردى.

2014 جىلى رەسەي مەن ۋكراينانىڭ اراسىنداعى ءبولىنۋ مەن ۋكراينادا رەۆوليۋتسياعا ءوتتى. وتكەن اپتادا، سول سەبەپتى، حريستيان الەمىندەگى ەڭ ماڭىزدى وقيعانىڭ ءبىرى بولدى. ونىڭ الداعى جىلدارىندا بۇل ەلدەر اراسىندا ءدىني جانە ءتىپتى زايىرلى قاتىناستارعا دا قاتتى اسەر ەتەدى.

ۋكراينانى ءوز باقىلاۋىندا ۇستاۋ ءۇشىن رەسەيدىڭ ساراپشىلارى 2014 جىلى رەۆوليۋتسيا مەن سوعىس تۋعىزدى، بۇل 10 مىڭنان استام ادامنىڭ ءومىرىن قازا ەتتى. بۇل جاڭا داعدارىس تەرەڭ تاريحي تامىرلارعا يە جانە الداعى جىلدارى ول كوپتەگەن ەلدەردىڭ ءدىني جانە زايىرلى بايلانىستارىنا اسەر ەتۋى مۇمكىن.

وسى اپتادا ورىس پراۆوسلاۆيە شىركەۋى پراۆوسلاۆيە ۇستەمدىك ەتەتىن جانە ۋكراين پراۆوسلاۆ شىركەۋىنە تاۋەلسىزدىك بەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان كونستانتينوپولدىك پاتريارحاتىمەن بايلانىسىن بۇزعانىن جاريالادى. بۇل شەشىم ماسكەۋدىڭ قىرىمدى اننەكسيالاۋىمەن جانە ۋكراينانىڭ شىعىسىندا سەپاراتيستەردى قولداۋمەن تىكەلەي بايلانىستى، دەگەنمەن، ۋكرايندار 1686 جىلدان بەرى جانە ولاردىڭ شىركەۋى رەسەيگە باعىنىشتى بولعانىنا نارازىلىعىن تۋدىرتى. بيىلعى جىلى ۋكراينا پرەزيدەنتى، پارلامەنتى جانە ۋكراينالىق ءدىني وكىلدەرى كونستانتينوپولدىك پاتريارحاتىنىڭ باسشىسى ۆارفولومەيگە ءوز شىركەۋدىڭ تاۋەلسىزدىگىن - نەمەسە شىركەۋدە ايتىلعانداي، اۆتوكەفاليا بەرۋدى ۇسىندى.

بۇل وقيعالار ۋكراينا ءۇشىن تاريحي مەن ساياسي تۇرعىدان وتە ماڭىزدى بولادى. ونىڭ نەگىزىنەن پراۆوسلاۆيەلىك حالقى ءۇش نەگىزگى شىركەۋ اراسىندا بولىنەدى. كيەۆ پاتريارحاتىنىڭ جاڭا تاۋەلسىز ۋكراين پراۆوسلاۆيەلىك شىركەۋى ىقپالىن تيگىزەدى جانە ەڭ الدىمەن، شىركەۋلەر مەن باسقا شىركەۋلىك مۇلىكتى ماسكەۋدەگى يۋريسديكتسياداعى شىركەۋدەن الۋعا تىرىسادى.

كوپتەگەن جاعدايلاردا حريستياندىقتىڭ تاريحىندا ءبولىنۋ پايدا بولعاندا، بۇل ءبولۋ تەك دوكترينانىڭ عانا ەمەس، سونداي-اق ناقتى ساياسات پەن ۇلتتىق مۇددەلەردىڭ ارقاسىندا تۋىندادى. كانوندىق سۇراقتار ساياسي مىنەز-قۇلىقتى انىقتاي الادى، ال ساياسات كوبىنەسە شىركەۋدىڭ اينالاسىنداعى وقيعالاردى دامىتۋدى تالاپ ەتەدى. ەكۋمەنيستىك پاتريارحات شىركەۋلەردى اۆتوكەفاليامەن قامتاماسىز ەتكەندە جانە شىركەۋ زاڭدارىنىڭ ماسەلەلەرىن شەشكەندە عانا ءوزىنىڭ عاسىرلار بويعى قۇقىعىن قورعاي الادى. كونستانتينوپولدى 330 جىلى كونستانتين ۆيزانتيالىق يمپەراتورى قۇرعان جانە «جاڭا ريم» رەتىندە ريمدەن كەيىن ۇستەمدىك ءدىني-گەوساياسي دوكتريناسىن ويلاپ تاپقان. 1054 جىلى بولىنگەننەن كەيىن كونستانتينوپول شىعىستا باستى شىركەۋ بولدى. وسمانلى تۇرىكتەرىنىڭ كونستانتينوپولدى باسىپ العاننان كەيىن پايدا بولعان قيىن جاعدايعا قاراماستان، تۇركياداعى شىركەۋلەر مەن قاۋىمداردىڭ سانىنىڭ تومەندەۋىنە قاراماستان، ەكۋمەنيستىك پاتريارحات بۇل ۇستەمدىك قۇقىقتاردى ءاردايىم قورعاۋمەن بولدى.

رەسەي پراۆوسلاۆيەلىك الەمى ءوزىنىڭ كوشباسشىلىعىن «ءۇشىنشى ريم» دەپ باعىندىرعىسى كەلەدى، ول ورىس شىركەۋىنىڭ 1448 جىلى كونستانتينوپول پاتريارحاتىنان تاۋەلسىزدىك العان ساتتەن باستاپ، رەسەي بيلىگى شىعىس جانە باتىس حريستيان شىركەۋلەرىنە ءوزىنىڭ بۇكىل دۇنيە جۇزىندە پراۆوسلاۆيەلىق حريستياندىقتا باسشى مەن بىرىكتىرۋ ساياساتىن جۇرگىزدى. 1453 جىلدان كەيىن كوپتەگەن پراۆوسلاۆيەلىق حريستياندار، سونىڭ ىشىندە گرەكتەر، تۇرىكتەردەن قۇتقارۋ ءۇشىن رەسەيدى پانالايدى.

بىراق بۇگىن رەسەي عاسىرلار بويعى ۇستەمدىگىنەن ايرىلدى. ۋكراينا ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى قالىپتاستىرىپ، ەۋروپالىق وداقپەن جانە قۇراما شتاتتارمەن بايلانىستاردى نىعايتۋدا.

«ءۇشىنشى ريم» الەمدىك بيلىككە ماسكەۋدىڭ  گەوساياسي مەن ءدىني تۇجىرىمداماسىن جوققا شىعاردى. «اۆتوكەفاليا - ءبىزدىڭ سوڭعى ءتورت جىلدا جۇزەگە اسىرىپ كەلە جاتقان جانە بولاشاقتا جۇزەگە اسىرىلاتىن ءبىزدىڭ ەۋروپالىق جانە ۋكراينالىق ستراتەگيالارىمىزدىڭ بولىگى»، - دەپ ۋكراينانىڭ باسشىسى ءوز مالىمدەمەسىن جاساۋى، ۋكراينانىڭ ءدىني تۇرعىدا تاۋەلسىزدىككە قول سوزعانىن اڭعارتادى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz