ورال. 30 ءساۋىر. قازاقپارات /ەلجان ەرالى/ - تاياۋدا قر پرەزيدەنتى، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ توراعاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ توراعالىق ەتۋىمەن «تاۋەلسىز قازاقستان: بەيبىتشىلىكتىڭ، كەلىسىمنىڭ جانە جاسامپازدىقتىڭ 20 جىلى» دەگەن تاقىرىپتا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءحVىى سەسسياسى وتكەنى بەلگىلى. وسى شاراعا قاتىسىپ قايتقان ورال جانە اتىراۋ ارحيەپيسكوپى انتوني اكەي ءوز وي-تولعامىن بىلايشا ءبىلدىردى.

- ەلباسىنىڭ بايانداماسىن بۇل جولى دا ەرەكشە ىقىلاسپەن، تەبىرەنە تىڭدادىم، - دەپ باستادى ءسوزىن ول. - شىن مانىسىندە ەلباسىمىزدىڭ باستاۋىمەن جيىرما جىل بويى ەلىمىزدە ىنتىماق پەن كەلىسىم ساقتالىپ كەلەدى. ءتۇرلى ۇلت پەن ءدىن وكىلدەرى تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قازاقستانداي ەل، سول ەلدى كەمەڭگەرلىكپەن باسقارىپ وتىرعان ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىزدەي مەملەكەت باسشىسى جوق دەر ەدىم. ەلباسىمىز تاسقىن سۋدان زارداپ شەككەن باتىسقازاقستاندىقتارعا بۇكىلحالىقتىق قولداۋ كورسەتىلەتىنىن اتاپ ايتتى. ىرىسقا جەتكىزەر ىنتىماعىمىز باردا بۇل قيىندىقتى دا جەڭىپ شىعارىمىز انىق. ويتكەنى ءبىز تويدا دا، قيىن-قىستاۋ شاقتا دا ءاردايىم بىرگەمىز. ونىڭ ۇستىنە الداعى مامىر ايى بىرلىك ۇرانىمەن وتەتىن بولدى. كەرەمەت ەمەس پە، ءبىر اي بويى ورتاق مەيرامىمىزدى اتاپ وتەتىن بولامىز. تەك ەلىمىز تىنىش، جۇرتىمىز امان بولسىن. تۇپتەپ كەلگەندە، ءبىز ەلباسىمىز باستاعان ءبىر كوماندامىز.

ورال. 30 ءساۋىر. قازاقپارات /ەلجان ەرالى/ - تاياۋدا قر پرەزيدەنتى، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ توراعاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ توراعالىق ەتۋىمەن «تاۋەلسىز قازاقستان: بەيبىتشىلىكتىڭ، كەلىسىمنىڭ جانە جاسامپازدىقتىڭ 20 جىلى» دەگەن تاقىرىپتا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءحVىى سەسسياسى وتكەنى بەلگىلى. وسى شاراعا قاتىسىپ قايتقان ورال جانە اتىراۋ ارحيەپيسكوپى انتوني اكەي ءوز وي-تولعامىن بىلايشا ءبىلدىردى.

- ەلباسىنىڭ بايانداماسىن بۇل جولى دا ەرەكشە ىقىلاسپەن، تەبىرەنە تىڭدادىم، - دەپ باستادى ءسوزىن ول. - شىن مانىسىندە ەلباسىمىزدىڭ باستاۋىمەن جيىرما جىل بويى ەلىمىزدە ىنتىماق پەن كەلىسىم ساقتالىپ كەلەدى. ءتۇرلى ۇلت پەن ءدىن وكىلدەرى تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قازاقستانداي ەل، سول ەلدى كەمەڭگەرلىكپەن باسقارىپ وتىرعان ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىزدەي مەملەكەت باسشىسى جوق دەر ەدىم. ەلباسىمىز تاسقىن سۋدان زارداپ شەككەن باتىسقازاقستاندىقتارعا بۇكىلحالىقتىق قولداۋ كورسەتىلەتىنىن اتاپ ايتتى. ىرىسقا جەتكىزەر ىنتىماعىمىز باردا بۇل قيىندىقتى دا جەڭىپ شىعارىمىز انىق. ويتكەنى ءبىز تويدا دا، قيىن-قىستاۋ شاقتا دا ءاردايىم بىرگەمىز. ونىڭ ۇستىنە الداعى مامىر ايى بىرلىك ۇرانىمەن وتەتىن بولدى. كەرەمەت ەمەس پە، ءبىر اي بويى ورتاق مەيرامىمىزدى اتاپ وتەتىن بولامىز. تەك ەلىمىز تىنىش، جۇرتىمىز امان بولسىن. تۇپتەپ كەلگەندە، ءبىز ەلباسىمىز باستاعان ءبىر كوماندامىز.

- ءسىز وتكەن جىلى 70 جاسقا تولىپ، كوپ جىلعى ەڭبەگىڭىز ەسكەرىلىپ، «پاراسات» وردەنىمەن ماراپاتتالدىڭىز. ونىڭ ۇستىنە پرەزيدەنتپەن قۇرداسسىز. جالپى، ەلباسىمەن نەشە رەت كەزدەستىڭىز؟

- ەلباسىمەن بىرنەشە مارتە كەزدەستىم. دەگەنمەن 1996 جىلدىڭ جازىنداعى العاشقى كەزدەسۋ ەسىمدە جاقسى ساقتالىپتى. ەپارحيا عيماراتىن سالۋعا بايلانىستى قۇرىلىس ماتەريالدارىن كەدەننەن وتكىزۋدە قيىندىق تۋىندادى. ماسەلەنى شەشۋدىڭ شۇعىل جولى تابىلماعاسىن، دەرەۋ ەلباسىنا جەدەلحات جونەلتتىم. ودان جەدەل جاۋاپ كەلىپ، قابىلداۋىنا شاقىردى. قابىلداۋىندا 20 مينۋت بولعانىمدا، نۇرسۇلتان ءابىشۇلى  ماسەلەنىڭ ءبارىن تۇگەل شەشىپ بەردى. سودان  كەيىن دە كەزدەسكەن سايىن وسى ارداقتى ازاماتتىڭ سۇڭعىلا ساياساتكەرلىگى مەن تەرەڭ بىلىمىنە، پايىمدى پاراساتىنا كوزىم جەتىپ، كوڭىلىمدە  زور قۇرمەت پەن ءىلتيپات سەزىمى قالىپتاستى. راس، جۇزدەسۋ ساتىندە وعان قۇرداس ەكەنىمدى ايتۋعا باتىلىم بارا قويعان جوق.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ - قاتقىل دا قاراپايىم، سۇڭعىلا دا كەمەڭگەر قايراتكەر. «قاتقىل» دەۋىم، كەرەك جەرىندە قاتاڭ تالاپ تا قويا بىلەدى. «قاراپايىم» دەۋىم، كەز كەلگەن ادامنىڭ كوڭىلىندەگىسىن ءدوپ باسا بىلەدى، وڭاي ءتىل تابا الادى. ال سۇڭعىلالىعى جونىنەن ەلباسىن ءبىزدىڭ قاسيەتتى كىتاپتارداعى سۇلەيمەن پايعامباردىڭ ونەگەسىمەن تەڭەستىرەر ەدىم. سوندىقتان مەن دۇعا ەتكەن سايىن ەلىمىزدە تاتۋلىق پەن كەلىسىم ساياساتىن ورنىقتىرعان ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆقا دەنساۋلىق پەن ۇزاق عۇمىر، ءدۇيىم قازاقستانعا قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زامان تىلەيمىن!

- دىنارالىق  قارىم-قاتىناس ادامزات ءومىرىنىڭ تالاي عاسىردان بەرگى نازىك تۇسى بولىپ كەلەدى. وڭىردەگى دىنارالىق تاتۋلىق پەن كەلىسىم جونىندە نە ايتار ەدىڭىز؟!

- تاعى دا ۇلى جاراتۋشىمىزعا مىڭ دا ءبىر العىس! اق جايىق وڭىرىندەگى دىنارالىق قاتىناستار وتە جوعارى دەڭگەيدە. باسقانى ايتپاعاننىڭ وزىندە، دوس-جولداستارىمنىڭ ىشىندە وزگە ۇلت وكىلدەرى، سونىڭ ىشىندە مۇسىلماندار كوپ. تاپ سول سياقتى تالاي پراۆوسلاۆتىڭ مۇسىلمان تاتۋ كورشىسى، ارىپتەسى، ءتىپتى قۇدالارى قانشاما؟! ايتپاقشى، ءوزىم قمدب-نىڭ بۇرىنعى مۇفتيىمەن، قازىرگى باسشىسى ءابساتتار قاجىلارمەن تىعىز ىسكەرلىك بايلانىستا بولدىم. ءالى دە ىرگەمىز اجىراعان جوق. نەمەسە قاناتتاس ارىپتەسىم، قمدب-نىڭ وبلىستاعى وكىل يمامى سمايىل سەيىتبەكتى الساق. جاس بولعانىمەن، مەيلىنشە تەرەڭ ءبى­لىمدى، سىپايى دا بايىپتى ازاماتپەن ۇنەمى مۇددەمىز ورتاق. بىردە مىناداي وقيعا بولدى. ءبىراز جىلدار بۇرىن ورال قالاسىنىڭ پۋگاچەۆ اتىنداعى الاڭىندا ورىستىڭ ۇلى اقىنى ا.پۋشكينگە ەسكەرتكىش اشىلدى. سالتاناتتى شاراعا مەنى دە شاقىردى. جان-جاعىما قاراسام، بىردە-ءبىر مۇسىلمان ءدىن يەسى جوق. شارانى ۇيىمداستىرۋشىلارعا بىردەن ايتتىم: - پۋشكين - تەك ورىستىڭ اقىنى  ەمەس، بۇكىل الەمگە ورتاق تۇلعا. سونىڭ ىشىندە قازاق باۋىرىمىزعا دا. ۇلى اباي دا سولاي. دەمەك، وسى جەردە مۇسىلمان ءدىن يەسىنىڭ بولماۋى ىڭعايسىز. دەرەۋ يسلام ءدىنىنىڭ وكىلىن جەتكىزىڭدەر! - ايتىلدى، بولدى. سوعان دەيىن دە، كەيىن دە كوپكە ورتاق شارادا مىندەتتى تۇردە يماممەن بىرگە جۇرەمىن. تاعى ءبىر مىسال، وسى ەپارحيا عيماراتىنىڭ سالىنۋىندا حريستياندار عانا ەمەس، جەرگىلىكتى مۇسىلمانداردىڭ دا ۇلەسى قوماقتى.

- كوپكە ءمالىم، بىزدە ءدىن مەملەكەتتەن، مەملەكەت دىننەن بولىنگەن. ولاي بولسا، رەسمي بيلىكپەن قالايسىز؟

- بۇرىن دا، قازىر دە اراقاتىناسىمىز قالىپتى. قابيبوللا جاقىپوۆتان باستاپ، بۇگىنگى باقتىقوجا ىزمۇحامبەتوۆكە دەيىن وبلىس باسشىلارىنا العىس پەن ريزالىقتان باسقا ايتارىم جوق. تاۋەلسىز قازاقستاندا قاي ءدىننىڭ وكىلى بولسىن، ءىس-ارەكەتىمىزگە كەدەرگى جاسامايتىنى بىلاي تۇرسىن، كەرىسىنشە قولداۋ جانە كومەك كورسەتىپ وتىرادى. وعان دالەلىمىز - بۇرىن ەلىمىزدە التى ارحيەپيسكوپ ءوزىنىڭ رۋحاني قىزمەتىن اتقارسا، جاقىندا جاڭادان تاعى بىرەۋى قاراعاندى قالاسىندا اشىلدى. ءبىر ايتا كەتەرلىك ءجايت، بۇرىنعى باسشىمىز، ماسكەۋ جانە بۇكىل رەسەيدىڭ پاتريارحى، مارقۇم الەكسي ەكىنشى دە، بۇگىنگى باسشىمىز كيريلل دە قاشاندا مەنى جانە وزگە ءدىنباسىلارىن رەسمي بيلىكپەن ءتىل تابىسۋعا، ىنتىماقتاسۋعا باعىتتاپ وتىرادى.

- الەكسي ەكىنشى 2000 جىلى رەسەيدە، ماسكەۋ قالاسىندا كورريدا كورسەتىلىمىن ۇيىمداستىرۋعا قارسى بولىپ، پرەزيدەنت ءپۋتيننىڭ قابىلداۋىنا سۇرانىپتى. ءسويتىپ، كورريدانى بولعىزباي تاستاعان-دى. بۇرىنعى جانە بۇگىنگى تىكەلەي باسشىلارىڭىز تۋرالى قىسقاشا ءسوز ساپتاساڭىز...

- مارقۇم الەكسي ەكىنشى - ەشقاشان ءىسى مەن ءسوزى ءبىر-بىرىنە قايشى كەلمەگەن تۇلعا عوي. ونىڭ ونەگەسى جونىندە ايتساق، ءبىر سۇحباتتىڭ اۋقىمى ازدىق ەتەرى ءسوزسىز. بۇل جاننىڭ ەسىمى ءاردايىم جادىمىزدا. كيريلل باۋىرىمىز الدىڭعى ءدىن يەسىمەن سالىستىرعاندا، بۇگىنگى زامانعا بەيىمدەۋ، ونى ءجىتى تۇسىنەتىن ادام. جيىرما جىل بويى ورىس پراۆوسلاۆيە شىركەۋىنىڭ سىرتقى قاتىناستار ءبولىمىن باسقارعان ازامات اعىلشىن، نەمىس، فرانتسۋز تىلدەرىن جەتىك مەڭگەرگەن. ءبىز ءبىر-ءبىرىمىزدى تولىق تۇسىنەمىز، الدا دا قويان-قولتىق جۇمىس ىستەيتىن بولامىز.

- ءسىز باقىتتى ادامسىز با؟

- قالايشا باقىتتى بولمايىن؟! مىنە، 26 جىل بويى ءبىر جاراتۋشىمىز بەن دىندارلارعا ادال قىزمەت ەتىپ كەلەمىن. سونىڭ ىشىندە وسىندا ەپيسكوپ بولعانىما بيىل جيىرما جىل تولماق، ياعني ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى وسى قىزمەتىمدى اتقارىپ كەلەمىن. ادامدارعا قۇرمەتپەن جانە كەشىرىممەن قارايمىن، ولار دا شىن جۇرەگىمەن وزىمە ءىلتيپاتىن ءبىلدىرىپ تۇرادى. جاسىم جەتپىسكە كەلسە دە، دەنساۋلىعىم جاقسى، كوڭىل كۇيىم جوعارى. وسىدان ارتىق نە كەرەك ماعان؟! تىلەگىمىزدى جاراتۋشىمىز قابىل ەتسىن! بارشا قازاقستاندىقتارعا ايتارىم، الداعى مەيرامدار قۇتتى بولسىن! ءبارىن دە بىرگە تويلاي بەرەيىك!