«ءبىزدىڭ ەلگە ارناپ جەر سەرىگىن شىعاراتىن رەسەيلىك زاۋىتتىڭ حابار تاراتاتىن جانە بايلانىس ورناتاتىن عارىش اپپاراتتارىن جاساۋدا ەشقانداي تاجىريبەسى بولماعان. بۇل دەگەنىمىز - رەسەيلىك زاۋىت قازاقستاندىق سالىق تولەۋشىلەردىڭ اقشاسىنا تاجىريبە-ساراپ جاساپ، ءوزىنىڭ تەحنيكالىق قۋاتىن جاقسارتىپ وتىر دەگەن ءسوز.

رەسەيدەگى م.حرۋنيچەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك عارىشتىق عىلىمي-وندىرىستىك ورتالىقپەن كەلىسىمشارت جاسالعاندا، بىردەن ەكى جەر سەرىگىنە تاپسىرىس بەرىلگەن. ياعني ەكى سپۋتنيكتىڭ دە نەگىزگى تەحنيكالىق جانە قىزمەتتىك تۇجىرىمداماسى ۇقساس. بۇل - «قازسات-2» دە «قازسات-1»-ءدىڭ كەبىن كيۋى ابدەن مۇمكىن دەگەن ءسوز»، - دەپ مالىمدەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرجان راحمەتوۆ سارسەنبىدەگى جيىندا ۇكىمەت باسشىسىنا جولداعان ساۋالىندا. ماسەلەنىڭ مانىسىنە تەرەڭىرەك ءۇڭىلۋ ءۇشىن، ءبىز ەرجان ورازۇلىن اشىق اڭگىمەگە تارتتىق.

جاس قازاق: ءسىز ۇكىمەت باسشىسىنا جولداعان ساۋالىڭىزدا «قازسات-1»-ءدى ساقتاندىرعان شەتەلدىك كومپانيالار شىعىندى «تولەۋدەن باس تارتۋدا» دەپ قالدىڭىز. سوندا «قازسات-1» ۇشتى-كۇيلى جوعالعان 2008 جىلدان بەرى ساقتاندىرۋشىلار ءبىر تيىن دا تولەمەگەن بە؟
ەرجان راحمەتوۆ: جۋىردا ماجىلىسكە باس سۇققان «قازعارىش» ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى مەيىربەك مولدابەكوۆتەن: «قازسات-1»-ءدىڭ اقشاسى قايتارىلدى ما؟» - دەپ سۇراعانىمىزدا ول: «ساقتاندىرۋشى كومپانيالارمەن جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز» دەگەن سىرعىتپا جاۋاپ قايىردى.
بىراق عالامتوردا «ساقتاندىرۋشى كومپانيالار «قازسات-1»-ءدىڭ اقشاسىن تولەۋدەن باس تارتتى» دەگەن اقپار تارادى. مەنىڭ ساۋالىم دا سودان تۋىنداپ وتىر. «قازسات-1»-گە جۇمسالعان 65 ملن  دوللاردى قاشان قايتارادى؟ الدە، قايتارماي ما؟ وسى ساۋالدىڭ جاۋابىن بەرۋى كەرەك. مىنە، ەكىنشى جەر سەرىگىن بيىلعى جازدا (ماۋسىمدا ما، شىلدەدە دە مە ءالى بەلگىسىز) ۇشىرايىن دەپ جاتىرمىز. ال سول سپۋتنيك ءبىرىنشىسىنىڭ كەبىن كيىپ جۇرمەي مە؟ ويتكەنى، م.حرۋنيچەۆ اتىنداعى ورتالىقتىڭ ونداي حابار تاراتاتىن عارىش اپپاراتىن جاساۋدان ەشقانداي تاجىريبەسى جوق. زىمىران تاسۋ جاعىنان ونىڭ مىقتى ەكەنى راس. مەنىڭ ويىمشا، حرۋنيچەۆتىكتەر ءبىزدىڭ سالىق تولەۋشىلەردىڭ اقشاسىنا سىناق جاساپ وتىر. سوندىقتان، ءبىز ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنەن شىنايى اقپارات بەرۋدى وتىندىك. ەسەپ كوميتەتىنىڭ ەسەپتەۋىنە قاراعاندا، 7 363,3 ملن تەڭگە كولەمىندەگى ساقتاندىرۋ قارجىسىن قايتارۋ ماسەلەسى ءالى كۇنگە شەشىلمەگەن. ءۇش جىل وتسە دە، ساقتاندىرۋشى تاراپ بۇل اقشانى تولەمەدى. كەيبىر شەتەلدىك ساقتاندىرۋشى كومپانيالار تولەم تولەۋدەن باس تارتتى دەگەن دەرەك كەلتىرىلەدى. بىراق ول اقشانىڭ نەگە بۇگىنگە دەيىن تولەنبەگەنى تۋرالى ەشكىم جاق اشپايدى. قۇزىرلى مەكەمەلەر قايتا ساقتاندىراتىن كومپانيالارمەن جۇمىس ءجۇرىپ جاتقانىن ايتقانمەن، ول قارجى قاشان تولەنەتىنىن جان بالاسى بىلمەيدى. ماعان ءبىر تۇسىنىكسىز نارسە، ەلىمىز عارىش سالاسىنداعى تاۋەكەلدەردى تومەندەتۋ جونىندەگى تاجىريبەنى نەگە پايدالانبايتىنى.
دۇنيەجۇزىندە جەر سەرىگىن جاساۋ ەڭ مىقتى بيزنەس كوزى دەپ سانالادى. ونى جاساپ باسقالارعا ساتادى. ول - تىڭشىلىق ارەكەتتەرگە، حابار جەتكىزۋگە، تەلەديدارعا، تەلەفونعا، بەلگىلى ءبىر باعىتقا بارۋعا، جول كورسەتۋگە وتە ءتيىمدى. ياعني ونداي سپۋتنيك بىزگە دە قاجەت. بىراق الەمدە سىناقتان سۇرىنبەي وتكەن تاجىريبە بار. نەگە ءبىز سول تاجىريبەنى پايدالانبايمىز؟.. الگى م.حرۋنيچەۆ اتىنداعى ورتالىقپەن كىندىگىمىز بايلانىپ قالماعان شىعار؟.. ەكىنشىدەن، ساقتاندىرۋشىلار نەگە شىعىندى قايتارمايدى؟ جەلگە ۇشقان اقشامەن قوسا «قازاقستاننىڭ سپۋتنيگى قۇلادى» دەگەن بەدەلىمىز دە بىلعاندى. سوندىقتان، ەكىنشى سپۋتنيك ءبىرىنشىسىنىڭ بىلىعىن قايتالاماسىن دەپ، ساۋال جولدادىم. «ساقتاندىرۋشىلارمەن كەلىسسوزدەر ءجۇرىپ جاتىر. بۇل كوممەرتسيالىق قۇپيا» دەيدى. جارايدى، قۇپيا بولسىن-اق. الايدا، «قازسات-1» قاڭعىپ كەتكەلى ءۇش جىل ءوتتى عوي. 
جاس قازاق: زىمىران دەمەكشى، سارىارقاعا ءالى زىمىران جاۋىپ جاتىر. ءتىپتى ولاردىڭ قالدىقتارى اۋىلداردىڭ ىرگەسىنە قۇلاۋدا. بيىلعى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا قاراعاندى وبلىسىنداعى اقتوعاي اۋدانىنىڭ كەجەك اۋىلىنىڭ ىرگەسىنە زىمىران ءتۇستى. بىراق ول ەلدى مەكەننىڭ تۇرعىندارىن دارىگەرلىك تەكسەرۋدەن  وتكىزگەن، وتەماقى تولەگەن ءتىرى جان جوق. ايتا-ايتا جاۋىر بولعان بۇل ماسەلە شەشىلە مە، شەشىلمەي مە؟
ەرجان راحمەتوۆ: بۇل ماسەلەنى تۇپكىلىكتى شەشۋ ءۇشىن «عارىشتىق قىزمەت تۋرالى» زاڭ قابىلداۋىمىز كەرەك. كەزىندە ونداي زاڭنىڭ جوباسى ۇكىمەتتەن پارلامەنتكە كەلگەن-ءدى. بىراق ءبىز وعان كوپتەگەن تۇزەتۋلەر ەنگىزدىك. كونتسەپتۋالدى تۇزەتۋلەر كوبەيگەن سوڭ، ۇكىمەت ول زاڭ جوباسىن قايتارىپ الدى. ونداعى سەبەپ - بىرقاتار راتيفيكاتسيالارمەن سايكەسسىزدىگى. بىراق قازىر جاڭا زاڭ جوباسى كەلىپ ءتۇستى. جۇمىس ءجۇرىپ جاتىر. سول جوبادا دەپۋتاتتاردىڭ ماقساتتىق وتاماقىلار تۋرالى تۇزەتۋلەرى بار. مىسالى، بىرەۋدىڭ ءۇيى قۇلادى ما، تۇرعىزىپ بەرۋى كەرەك. مالى قىرىلىپ قالدى ما، سونشا مال بەرىلۋى كەرەك. سودان سوڭ، زىمىراننىڭ ۇشاتىن تراەكتورياسىن حالىق الدىن الا ءبىلۋى ءتيىس. ءسويتىپ، ساقتانىپ وتىرۋى كەرەك. بۇلاردىڭ بارلىعىن زاڭعا تۇزەتۋ رەتىندە كىرگىزگەنبىز.
جاس قازاق: بۇگىن ماجىلىسكە كەلگەن مۇناي جانە گاز ءمينيسترى ساۋات مىڭباەۆ: «2015 جىلعا قاراي ءوزىمىزدى مۇناي ونىمدەرىمەن تولىق قامتاماسىز ەتىپ، شيكىزاتقا تاۋەلدىلىكتەن قۇتى­لامىز»، - دەدى. كەدەندىك وداق قاناتىن كەڭ جايعان سوڭ، جانار-جاعار، ماي باعاسىن كۇشتەپ ۇستاپ تۇرا الا­مىز با؟
ەرجان راحمەتوۆ: «حالىقتىق جانارماي» دەپ اتالاتىن  اي-92 بەنزينى قازىر بىزدە 40 پايىز جەتىسپەيدى. ول رەسەيدەن جانە باسقا مەملەكەتتەردەن كەلەدى. مۇناي جانە گاز ءمينيسترى ايتقانداي، ءۇش زاۋىتىمىز جوندەۋدەن ءوتىپ، مۇناي ونىمدەرىنىڭ تۇرلەرى كوبەيسە، وندا نارىقتى رەتتەۋ كەرەك ەمەس. بۇگىن 40 پايىز جەتىسپەگەن سوڭ، «مۇناي ونىمدەرىنىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىن ءوندىرۋدى جانە ولاردىڭ اينالىمىن مەملەكەتتىك رەتتەۋ تۋرالى» زاڭ قابىلدادىق. مۇناي ونىمدەرىن شىعارۋعا تىيىم سالىنعالى ءبىر جىل بولدى. رەسەي دە سولاي ىستەۋدە. سونىمەن قوسا، ءبىزدىڭ 7 مىڭ شاقىرىم شەك­ارامىز بار. بىرەۋ كىرىپ، بىرەۋ شىعىپ جاتىر. ماسەلە سوندا، مۇناي ونىمدەرى بىزگە رەسەيدەن كەلەتىن ەدى، ونى جاۋىپ تاستادى. ال جانار-جاعارماي بىزدە جەتىسپەسە، ارينە، باعا وسەدى. مينيستر دە وسىعان الاڭداۋلى، ونداي كەپىلدىك جوق بولسا قالاي بەرەدى؟.. ءوزىمىزدىڭ زاۋىتتار ىشكى سۇرانىسىمىزدى تولىقتاي قامتاماسىز ەتە الماي وتىر. ونىڭ ۇستىنە، رەسەيدىڭ باعاسى بىزدىكىنەن جوعارى. ەرتەڭگى كۇنى جانارماي بىزگە جەتىسپەسە، نەگە سىرتتان اكەلمەيمىز؟ ارينە، اكەلەمىز.

سۇحباتتاسقان تولەن تىلەۋباي   

«جاس قازاق» گازەتى