تۇرمىس جاعدايىمىز  تۇزەلەر، كوڭىل  كۇيىمىز  وڭالار  دەپ  جۇرگەندە  «اۋىل اۋماعىنىڭ  استىنان  مۇناي كوزى  تابىلدى،  ەندى  اۋىل  كوشىرىلەدى  ەكەن»  دەگەن   الىپقاشتى قاڭقۋ  ءسوز  اياق  استىنان  قىلتيىپ  شىعا  كەلدى.   اتا  قونىسىنان  ايرىلۋدان  ارتىق  جان قينايتىن جاي جوق  ەكەنى  تۇسىنىكتى.  تۇرعىزبانىڭ تۇرعىنى تۇڭعىشباي    بۇل جاي تۋرالى بىلاي  دەيدى:

تۇرمىس جاعدايىمىز  تۇزەلەر، كوڭىل  كۇيىمىز  وڭالار  دەپ  جۇرگەندە  «اۋىل اۋماعىنىڭ  استىنان  مۇناي كوزى  تابىلدى،  ەندى  اۋىل  كوشىرىلەدى  ەكەن»  دەگەن   الىپقاشتى قاڭقۋ  ءسوز  اياق  استىنان  قىلتيىپ  شىعا  كەلدى.   اتا  قونىسىنان  ايرىلۋدان  ارتىق  جان قينايتىن جاي جوق  ەكەنى  تۇسىنىكتى.  تۇرعىزبانىڭ تۇرعىنى تۇڭعىشباي    بۇل جاي تۋرالى بىلاي  دەيدى:

-جەر  استى  بايلىعى  جونىنەن  ەلىمىز  الەمدە  التىنشى  ورىندا  دەگەندى  ەستۋىمىز  بار ەدى. ونىڭ  شاپاعاتىن   اۋىل قازاعىنىڭ  ءبارى بىردەي كورىپ  جاتىرعانى  شامالى بولسا دا، ەلدە  بولسا ەرىنگە تيەر دەپ اۋىل قازاقتارى شۇكىرشىلىك ەتىپ ءجۇر.   قۇداي  بەرگەن وسى  بايلىقتىڭ  قىزىعىن نەگە  بىزگە قيماعان دەپ  جۇرگەندە،  اتا  قونىستان  كوشىرەدى  ەكەن  دەگەن  اڭگىمە  اۋىل  تۇرعىندارىن قاتتى  الاڭداتقانى  تۇسىنىكتى.   قاڭقۋ  ءسوز بولار دەپ  جۇرگەندە بۇل اڭگىمەنىڭ  شىعۋ تەگى راس بولىپ شىقتى.   تاياۋدا  قاسىنا  ءتىلماشىن  ەرتكەن  ءبىر  شەتەلدىك  ازامات  تۇرعىزبا  اۋلىندا   جيىن  وتكىزدى.  ايتۋىنشا،  اۋىل  اۋماعىنان  مۇناي  كوزى  تابىلىپتى. تاياۋدا  ونى  قازۋ  جۇمىسى  باستالادى  ەكەن.  ال  اۋىلدى  كوشىرۋ    تۋرالى   ماسەلە ءالى  قوزعالماعانىن  الگى  شەتەلدىك  ازامات  تۇسىندىرمەك  بولدى.  ءبىزدى  تاڭداندىرعانى  بۇنداي  ماسەلەلەردى  جەرگىلىكتى  باسشىلار  ەمەس،  شەتەلدىكتىڭ  ايتۋى  بولدى. ولاردىڭ  دۇرلىككەن  اۋىل  تۇرعىندارىنا    ايتارى  بولماعانى  كۇماندى  ويعا  قالدىردى.   اۋىل  تۇرعىندارىنىڭ تىرشىلىگىنە، تاعدىرىنا،  اۋىلدىڭ  ەرتەڭى تۋرالى  ەڭ  بولماسا جاناشىرلىق  تانىتۋ   ەركىندىگى  بولماعانى ما دەيتىن   سۇراق   وزىنەن-ءوزى سۇرانىپ  تۇر.  اۋىل  تۇرعىندارىنىڭ وسى جاي  تۋرالى ساۋالىنا توردەگى  تورەلەرىمىز جاۋاپ بەرە  الماي وتىر. سەبەبى بۇنداي  ماسەلەلەر اۋدان، وبلىس كولەمىندە شەشىلمەيتىنى تۇسىنىكتى.

باياعىدا  قوجاناسىر تورەلىك  سۇراي كەلگەن ەكى جاقتى دا تىڭداپ بولىپ: «ەكەۋىڭدىكى دە   دۇرىس»، دەپ   شىعارىپ  سالادى ەكەن.   « و زامان دا بۇ زامان،  تورەلىك  سۇراعانداردىڭ ەكى جاعى دا دۇرىس  بولا  ما»، دەپ سۇراعان ايەلىنە «سەنىكى دە دۇرىس» دەپتى دەگەن بار ەدى. جەرگىلىكتى بيلىك تۇرعىندار ساۋالىنا وسىلايشا جاۋاپ بەرىپ وتىر. قول ۇزارتاتىن  كوسەۋ ۇزىن   بولسا قول كۇيدىرمەيتىنىن ءبىلىپ العان ولار  وسىدان  ارتىققا  بارۋعا باتىلى جەتپەيتىنى بەلگىلى.    بۇل  جاي اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن  «جوعالتسام  سىرعامدى  جوعالتتىم، قۇلاعىمنىڭ تەسىگى  ورنىندا»، دەپ  كارى قىزدىڭ  ءوزىن-ءوزى جۇباتاتىنىنداي ماسەلە  ەمەس. ۇرلىق مالدىڭ ەتىن  قازانىنا  سالىپ وتىرعانداي   دىمدارىن  ىشىنە بۇككەن  جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ بۇل جايعا بۇلايشا قاراۋىن تۇرعىندار  تۇسىنە  الماي وتىر. كەرەگىن  سورىپ الىپ، سودان سوڭ ءىزىم-قايىم  جوعالاتىن  شەتەلدىك  ينۆەستورلاردىڭ قولىنا بەرىپ وتىرعانى تۇرعىندار ءۇشىن وبال   بولاتىن بولدى. شەتەلدىكتەردىڭ  كۇلىمسىرەگەنىنە  تۇستىك  جەگەندەي ءماز بولىپ جۇرگەندەرگە سەنۋ دە قيىن.   الارىنان  ايرىلسا دا ايتارىن جىبەرمەيتىن  اۋىل قارتتارىنىڭ ءبىرى كوزدىباي شال: « وسىندايدا  قادىر مىرزا ءالىنىڭ  «الحيسساسىنداعى»  ساقالار  جيىنى تۋرالى مىسالى  ەرىكسىز ويعا ورالادى.  اقجەم بولىپ مۇجىلگەن  قوشقاردىڭ  اسىعى: « ءبىزدىڭ  زامانىمىزدا  اسىقتىڭ  ساقاسى قوشقاردىڭ  اسىعى بولاتىن ەدى. بۇگىندە قۋىس-تەسىگىنىڭ ءبارىن بىردەي قورعاسىنعا  تولتىرىپ  العانى بولماسا، سالماق  دەيتىن سالماعى جوق ەشكىنىڭ اسىقتارى ساقا  بولاتىن بولدى»، - دەپ جازىپتى. سول ايتقانداي، الىپ كەل، شاۋىپ كەلگە اينالعاندار ەل تاعدىرىنا  جاۋاپ بەرمەيدى.  بەرەتىن  - پرەزيدەنت پەن  ۇكىمەت. حالىق ودان بەرگىلەردەن قايىر كۇتۋدەن قالدى دەگەندى ايتىپ تاراستىق» دەيدى.

كوزىمىز كورىپ وتىر: كەلىمسەكتەردى ەركىنە جىبەرە بەرسە، كۇنى  ەرتەڭ قازاق جەرىن وتانىم دەمەي، وتارىم دەۋى دە مۇمكىن.  قازاق جۇرتى ەجەلدەن بەيبىت تۇرمىستى، تىنىشتىقتى  قالاعان.  اتا-بابالارىمىز  جاعاعا قول سالماسا،  جايلاۋىنا جول  سالماسا، ەشكىمدى  جاۋ ساناماعان. وسىلايشا  مومىندىق  كورسەتسە دە سىرتقى جۇرتقا ارىن  تاپتاتپاي، نامىسىن تۋ قىلعان ەدى.  ەگەمەندىك الدىق دەپ ەڭسەڭىمىزدى كوتەرگەندەي بولىپ ەدىك.  سول ەگەمەندىك  جەمىسىن  اۋىل تۇرعىندارى دا  كورگىسى كەلەدى. مىناۋ مەنىڭ ەلىم، مىناۋ  مەنىڭ جەرىم دەگىسى  كەلەدى.  ءوز ەلى مەن جەرىندە ومىرگە جاتىرقاماي، قالاۋىمەن تىنىستاپ،  تۇرمىس جاساعىسى  كەلەدى.  قۇپياسىن ىشىنە بۇككەن مىنا كەزەڭ جۇرتشىلىقتى ءوز ىعىنا ءيىرىپ، بەلگىسىز جاققا دەدەكتەتىپ اپارا جاتقان  سەكىلدى.  ارينە اشتىق، جالاڭاشتىق كورىپ جاتقانىمىز جوق.  ۇكىمەتتىڭ قىسىمداپ  بەرگەن  ازىن-اۋلىق  تيىن-تەبەن  كومەگىنە  قاراپ  قاراماي،  باۋىن  جاماسا اۋى  جىرتىلىپ،  اۋىن  جاماسا  باۋى قايتا  ءۇزىلىپ ، ءوز كۇنىن ءوزى كورىپ جاتقان اۋىل تۇرعىندارى ءوز ويىنداعىداي ءومىر سۇرۋگە ەركىندىك پەن مۇمكىندىك بولۋىن قالايدى.  ار كەزەڭنىڭ دە ءوز سالماعى، ءوز  قيىندىعى بار شىعار.   جەرىنىڭ استىنداعى بايلىعىن  يەلەنبەك بولعانداردىڭ  جۇرتشىلىقتى  اتاقونىسىنان  ايىرۋ    پيعىلى  بار  ەكەنى  كورىنىپ قالعانى  جالعىز  بۇل ەمەس. مۇناي ءۇشىن  قونىسىنان  كوشىرىلگەن  سارقامىس،  قاراتون  تۇرعىندارىنىڭ كۇيىندەي  كۇيگە  ۇشىراۋدى  قالامايتىن  اۋىل  تۇرعىندارى  الاڭداۋلى.

ساكەن  بوزاەۆ.  اتىراۋ وبلىسى، جىلوي اۋدانى

«اباي-اقپارات»