راتبەك نىسانبايۇلى. ەلباسىنا حات جازدىم، قۇلاعدار بول، جاماعات
ەلباسى ن.نازارباەۆقا حات!
(«قازاقستان قاجىلارى» ءدىني بىرلەتىگىنىڭ توراعاسى ب.اينابەكوۆتىڭ «حازىرەتكە حات جازدىم، قۇلاعدار بول، جاماعات. «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءمۋفتيى ر.نىسانبايۇلىنا اشىق حاتىنا» جاۋاپ).
بيسميللاھير يراحمانير راحيم
قۇرمەتتى ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!
الدىمەن حالقىڭىزدىڭ ءبىر اۋىزدان قولداپ، اللانىڭ بەرگەن ۇلكەن ابىرويمەن قايتا ەلباسى بولىپ سايلانۋىڭىزبەن شىن جۇرەگىممەن قۇتتىقتايمىن. ءسىز ءوزىڭىزدىڭ بۇل ابرويعا ىلايىقتىلىعىڭىزدى ەل ەگەمەندىگىن العان ۋاقىتتان بەرگى جاسامپاز تىرلىگىڭىزبەن، ەل عانا ەمەس الەم الدىندا دالەلدەي بىلگەن قايراتكەرسىز. اللا ەندىگى جەردە ءوزىڭىزدىڭ cول قاسيەتتى ەلىڭىزدىڭ الدىندا ورىنداۋ ءۇشىن العا قويىپ وتىرعان ماقساتتارىڭىزعا جەتۋگە كۇش-قۋات بەرسىن دەپ تىلەيمىن.
ەلباسى ن.نازارباەۆقا حات!
(«قازاقستان قاجىلارى» ءدىني بىرلەتىگىنىڭ توراعاسى ب.اينابەكوۆتىڭ «حازىرەتكە حات جازدىم، قۇلاعدار بول، جاماعات. «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءمۋفتيى ر.نىسانبايۇلىنا اشىق حاتىنا» جاۋاپ).
بيسميللاھير يراحمانير راحيم
قۇرمەتتى ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!
الدىمەن حالقىڭىزدىڭ ءبىر اۋىزدان قولداپ، اللانىڭ بەرگەن ۇلكەن ابىرويمەن قايتا ەلباسى بولىپ سايلانۋىڭىزبەن شىن جۇرەگىممەن قۇتتىقتايمىن. ءسىز ءوزىڭىزدىڭ بۇل ابرويعا ىلايىقتىلىعىڭىزدى ەل ەگەمەندىگىن العان ۋاقىتتان بەرگى جاسامپاز تىرلىگىڭىزبەن، ەل عانا ەمەس الەم الدىندا دالەلدەي بىلگەن قايراتكەرسىز. اللا ەندىگى جەردە ءوزىڭىزدىڭ cول قاسيەتتى ەلىڭىزدىڭ الدىندا ورىنداۋ ءۇشىن العا قويىپ وتىرعان ماقساتتارىڭىزعا جەتۋگە كۇش-قۋات بەرسىن دەپ تىلەيمىن.
مەن ءسىزدىڭ اتىڭىزعا بۇل حاتتى جازۋ ءۇشىن كوپ ويلاندىم. مەنىڭ اتىما باق بەتتەرىندە اشىق حات جازىپ، ونى ءسىزدىڭ نازارىڭىزعا سالعان «قازاقستان قاجىلارى» ءدىني بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى، جازۋشى-جۋرناليست باقتىباي اينابەكوۆ ءىنىمىز ءوز حاتىندا بىلاي دەپ جازعان ەكەن; «...وسى ءجايتتاردى بىلە تۇرسام دا، بۇگىنگى حاتتىڭ جازىلۋىنا «اقىلدى تاقتاعى ەمەس، تاعىنان تۇسكەن پاتشادان سۇرا. تاعىنان تۇسكەن پاتشا ساباسىنا ءتۇسىپ، سابىرعا كەلەدى. تەرەڭ ويعا بارىپ، اقىلىڭا اقىل قوسادى» دەگەن ەسكىلىكتەن جەتكەن ۇلاعاتتى اڭگىمە دانەكەر بولىپ وتىر. قازىر ەلىمىزدەگى تىرشىلىك انا سۇتىندەي اق، انا تىلەگىندەي تازا بولىپ تۇرعان جوق. ءدىني باسقارمادان كەتكەن ون جىل سىزگە دە ساباق بولعان شىعار. ونىڭ ۇستىنە ەلدەگى قازىرگى ءدىني جاعداي ءسىزدى دە بە- جاي كۇيدە قالدىرا قويماس. قازىر ەلىمىزدەگى ىشكى ءدىني اقۋال ەل ەگەمەندىگىن بارىنشا قاۋىپتى جاعدايعا اكەلىپ تىرەپ وتىر. بۇل جاعدايدى قازىر كىم جونگە سالا الادى، مۇنىمەن تۇپكىلىكتى كىم اينالىسۋى ءتيىس؟.. بىزگە ءدال قازىر ءسوز ەمەس، ناقتىلى ءىس قاجەت. ءسىز وتكىزگەن سوڭعى قۇرىلتاي الدىندا ءوزىڭىزدى ەل پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ قابىلداپ، رەسپۋبليكا كولەمىندە شەشىمىن تاپپاي وتىرعان ءدىني ماسەلەلەر جايلى كەڭ كولەمدە جەكە اڭگىمەلەسىپ، تالاپ-تىلەكتەرىڭىزگە قۇلاق اسقان بولاتىن. ەلدەگى ءدىننىڭ پروبلەمالارى تۋرالى ءبىراز ورتاق پىكىرگە توقتاسقانسىزدار.
مىنە، وسى مارتەبەڭىز بەن ابىرويىڭىز، ءدال قازىر سىزگە ەلىمىزدەگى ءدىننىڭ بۇگىنگى جاعدايىنا بايلانىستى ەل الدىنا شىعۋعا دا، ەلباسىمەن جولىعىپ پىكىرلەسۋگە دە مورالدىق قۇقىق بەرەدى. بۇعان قوسىمشا بۇگىنگى تاڭدا الەمدەگى ءدىني ىنتىماقتاستىق تۋرالى ىقپالدى جۇمىس جاساپ جۇرگەن ەلباسىمىز ءسىزدىڭ ەلىمىزدەگى يسلام دىنىنە سىڭىرگەن مول ەڭبەگىڭىزدى جاقسى بىلەدى جانە قۇرمەتتەيدى. سوندىقتان ەندىگى جەردە ءوزىڭىز نەگىزىن قالاعان رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ قازىرگى بەتىمەن كەتكەن جايىنا، رەسپۋبليكاداعى بىردەن-ءبىر زيالى ءدىن قايراتكەرى، ءدىن حازىرەتى رەتىندە ءوزىڭىزدىڭ تىكەلەي ارالاسۋىڭىزعا تۋرا كەلەدى. ەلىڭىز بەن دىنىڭىزگە جانىڭىز اشىسا، ۇلكەن سىلكىنىسپەن قايرات جىگەر شاقىرىپ، ەلباسى الدىنا ناقتىلى ۇسىنىسپەن شىعۋىڭىز كەرەك...».
ءوز اتىنا قويىلعان مۇنداي ناقتىلى سۇراققا ۋاقتىلى جاۋاپ بەرۋ ءاربىر مۇسىلمان بالاسىنا پارىز. ماقالاداعى ايتىلعان وسى پىكىردى وقىعان سوڭ، وزىڭىزدەن بولماعانمەن، اپپارات جەتەكشىسىنەن ءبىر حابار بولىپ قالار، حاتقا سودان سوڭ دا جاۋاپ جازسام دا كەشىكپەسپىن دەگەن ويدا جۇرگەنمىن. وسى ارالىقتا اپاي-توپاي استانادا رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ كەزەكتى قۇرىلتايى وتكەنىن ەستىدىك. رەسپۋبليكاداعى جالعىز قۇرمەتتى مۋفتي بولا تۇرا ءوز باسىم ءدىندارلاردىڭ باس جيىنىنا شاقىرتۋ العانىم جوق. ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ يماني سانا سەزىمدەرىنىڭ جەتكەن جەرى وسى بولسا وعان نە شارا؟!. قۇرىلتايدىڭ بۇلاي ءاتۇستى وتۋى ارينە كوپشىلىك اراسىندا ارقالاي پىكىر تۋدىردى...
جالپى - ءدىني باسقارما ۇكىمەتتىك ساياسي ۇيىم ەمەس. حالىقتان جاسىراتىن ەشتەڭەسى جوق. ەلدىڭ ءدىني سەنىمىن ارتتىراتىن ۇيىم بولعاندىقتان، كەزەكتى قۇرىلتاي وتەتىن كۇن الدىن-الا حابارلانىپ، كۇن تارتىبىنە بۇگىنگى تاڭنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى قويىلىپ، جاريالى تۇردە وتكەندە كوپ ماسەلەنى ابرويلى شەشكەن بولار ەدى...
وسى قۇرىلتايدان سوڭ، ماعان اشىق حات جازعان اۆتور ب.اينابەكوۆتىڭ «ەلباسىنا حات جازدىم، قۇلاعدار بول جاماعات» دەگەن تىكەلەي ءوز اتىڭىزعا باق بەتتەرىندە جاريالانعان اشىق حاتىنا دا نازارىم ءتۇستى. ويعا بەرىلدىم...
مەن جۋرناليست-جازۋشى باقتىباي اينابەكوۆ ءىنىمدى ءدىن جاناشىرى رەتىندە ەرتەدەن تانيمىن. قازاق تەلەديدارىندا العاش ءدىني حابارلاردى ومىرگە الىپ كەلگەن قايسار ازامات. بۇلاي ايتىپ وتىرعانىم وسى ازاماتتىڭ بەلگىلى ادەبيەت سىنشىسى، مۇحامەدجان قاراتاەۆ اعامىزدى قاتىستىرا وتىرىپ مەنىمەن دايىنداعان «ادەت عۇرىپتىڭ وزىعى بار، توزىعى بار» اتتى ءبىر ساعاتتىق ءدىني حابارى كەزىندە قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعان قكپ ورتالىق كوميتەتىنەن بولعان سەگىز رەت تەكسەرۋدەن سوڭ، ءبىر جىل ءبىر ايدان كەيىن، سول كەزدە ورتالىق كوميتەتكە حاتشى بولىپ كەلگەن وزبەكالى جانىبەكوۆ اعامىزدىڭ ماقۇلداۋىمەن عانا ەفيردەن ازەر وتكەنى ەسىمدە. اينابەكوۆتەن باسقا جۋرناليست بولسا، ول كەزدە جوعارى جاقتان بولعان ەسكەرتۋدەن سوڭ ول حابارعا قايتا اينالىپ سوقپاس تا ەدى. قايسار ازامات ءوزى دايىنداعان سول حاباردى كەزىندە تايسالماي تاباندىلىقپەن الىپ شىقتى. قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ تۇڭعىش قۇرىلتايىن دا، ودان كەيىنگى ون بەس-ون سەگىز جىل كولەمىندە جوسپارلى ءدىني حابارلار دا وسى ازاماتتىڭ باسشىلىعىمەن ەفيردەن وتكەنىن جاقسى بىلەمىن. 1996 جىلعى قازاقستان قاجىلارىنىڭ قاجىلىق ساپارى تۋرالى «سالەم، مەككە!» دەگەن تاقىرىپپەن العاش رەت التى سەريالى تەلەفيلم تۇسىرگەن دە وسى ازامات. بۇل حابارلار دىنگە سۋساپ جۇرگەن حالقىمىزعا تەلەديداردان جەتكەن العاشقى بۇلاق كوزى بولاتىن. مەن بۇل پىكىردى جاسىم جەتپىسكە كەلگەندە جارامساقتانىپ، ءىنىمىزدى جالعان ماقتاۋ ءۇشىن ايتىپ وتىرعانىم جوق، بولعان وقيعانى سول كورگەن قاز قالپىندا جەتكىزىپ وتىرمىن...
ماعان جازىلعان بۇل اشىق حات نەگىزىنەن قالىڭ بۇقارا بولىپ تالقىلاۋعا، بۇزىلعالى تۇرعان ەل تىنىشتىعى مەن تاعدىرىنا جۇرتشىلىق نازارىن اۋدارۋعا نيەتتەلىنىپتى. بۇل ماسەلە ءدال قازىر وكىمەت پەن ۇكىمەتتىك دارەجەدە قارالسا دا ارتىقتىعى جوق، ەل تىنىشتىعى ءۇشىن وتە قاجەتتى جاۋاپتى شارۋا. اشىق حاتتا، مەن باسشىلىقتان كەتكەن سوڭعى ون جىل كولەمىندە رەسپۋبليكا كولەمىندەگى ءداستۇرلى يسلام دىنىندە ورىن الىپ وتىرعان ەل بىرلىگى مەن قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر تۋدىرار ورەسكەل ولقىلىقتار ناقتىلى دەرەكتەرمەن وتە ورىندى ورتاعا سالىنىپتى...
قازىر اراب يسلام الەمىندەگى ءبىرسىپىرا مەملەكەتتەردە تولقۋلار مەن توڭكەرىستەر ورىن الىپ وتىرعانىن بارشا حالىق كوگىلدىر ەكران ارقىلى كورىپ-ءبىلىپ، كوپ نارسەگە كوزدەرى جەتىپ وتىر. ءدىنى مەن يمانى مىقتى ەلدە ەش ۋاقىتتا مۇنداي جاپپاي باس كوتەرۋلەر مەن ماسقارا كورىنىستەر بولماعان...
بۇل رەتتە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە قازىر باسقا ءدىني اعىمداردىڭ وراسان زور مۇمكىندىككە يەلىك ەتۋى، ارينە ەل تاعدىرىنا ۇلكەن قاتەر.
وسى ورايدا وتكەن جىلى «وردا-kz» (№3, 30.07.2010 ج.) گازەتىندە جاريالانعان «ءدىني باسقارمانى تاراتۋ كەرەك!» دەگەن تاقىرىپپەن جامبىل وبلىسى قورداي اۋداندىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى، دارىگەر ءبىرجان الىمبەتوۆتىڭ جان-ايقايى سۇحباتىن مەن دە تاپتىرتىپ وقىپ شىقتىم. وقىعان ادامنىڭ قۇيقا تامىرى شىمىرلايتىن بۇل جانايقاي-سۇحباتتا، وتكەن جىلدىڭ 22 ماۋسىمىندا اقتاۋ قالاسى ماڭىنداعى قاتاڭ ءتارتىپتى رەجيمدەگى تۇرمەدەن قاشىپ شىقان 21 تۇتقىننىڭ قۇقىق قورعاۋشىلارعا كورسەتكەن قارۋلى قارسىلىعىن، بىرنەشە كۇنگە سوزىلعان ابىگەردەن كەيىن ولاردىڭ باسىم بولىگىنىڭ قازا تاپقانىن، سولاردىڭ اراسىندا ءبىرجاننىڭ ءوز ۇلى داۋرەن الىمبەتوۆتىڭ قايداعى ءبىر جات ءدىن سودىرلارىنىڭ ناسيحاتىنا ەرىپ، قىرشىن جاسىندا تەكتەن-تەككە «شاھيت» بولىپ، وققا ۇشقاندىعىن اڭگىمەگە وزەك ەتىپتى. ارينە، جان تۇرشىگەرلىك ايانىشتى دا قايعىلى ءجايت...
گازەت ءتىلشىسىنىڭ سۇراعىنا وراي، قايعىدان قان جۇتقان اكە بۇگىنگى تاڭدا ەشكىمنەن جاسىرۋعا بولمايتىن كۇردەلى ەكى ماسەلەنىڭ باسىن اشىپ كورسەتىپتى. ءبىرىنشى, قارالى اكەنىڭ سوزىنە يلانساق، ازامات بالاسى «اللاھۋ اكپارلاپ» ءوزىن-ءوزى جارىپ جىبەرگەن. سوندا بۇل جىگىت كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن، قانداي ماقساتپەن جاس جانىن «شاھيت» قۇرباندىققا تىگىپ، ءوزىن-ءوزى جارىپ جىبەرىپ وتىر؟ بۇلاردىڭ ارتىندا قانداي كۇش، قانداي ساياسات تۇر؟.. ەكىنشى، قارالى دەپۋتات ءوزى ءدىندار بولماسا دا، ەل ءۇمىت ارتىپ كەلگەن ۇيىم رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىن تاراتۋدى تالاپ ەتەدى. نەگە؟.. جۋرناليست ب.اينابەكوۆ ءبولىپ الىپ سۇحباتتاعى وسى ەكى ماسەلەگە ەل نازارىن اۋدارىپتى.
«اللاھۋ اكپارلاپ» ءوزىن-ءوزى جارىپ جىبەرۋ سىرقاتىنىڭ ەلگە ەنۋىن, ءوز جاندارىن كوزسىزدىكپەن قۇربان ەتكەن جاستارىمىزدىڭ مىنا «شاھيت» جارىلىستارىن ەلگە قالاي ءتۇسىندىرىپ، ولاردىڭ ۇرەيىن قالاي باسۋعا بولادى؟ بۇرىن مۇنداي «شاھيت» جارىلىستار شەت ەلدەردە عانا ورىن الىپ جاتاتىن، ەندى ءوز ەلىمىزدە، ءتىپتى ۇرىقساتسىز جان بالاسىنىڭ اياعى جەتە بەرمەيتىن قاپاستاعى تۇرمەمىزدىڭ تورىندە ورىن الۋىن كىم قالاي ۇعىنادى؟.. وسىنداي جارىلىستىڭ جالعاسىن ەندى رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنا قاراستى «نۇر مۇباراك» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەگى رۋزەمباي يشىمبەتوۆ جەتەكشىلىك ەتكەن دىني لاڭكەستەر الماتى شاھارىنىڭ قاق ورتاسىندا جاساپ، قانشاما جاندى قانعا بوگەگەنىن كەشە تەليديداردان كوردىك. بۇلايشا «الاھۋ اقپارلاپ» ءوزىن-ءوزى جارىپ جىبەرۋ دەگەن نە دەگەن سۇمدىق؟! ەلىمىزدە بۇرىن-سوڭدى مۇنداي سوراقى جانكەشتىلىك بولىپ پا ەدى. ءومىر - اللانىڭ ادامعا بەرگەن ەڭ باستى سىيلىعى. مۇنى ءار پەندە قادىرلەي ءبىلۋى كەرەك. سوندا، تىنىش ەلدىڭ شىرقىن بۇزار مۇنداي بۇزاقى ءدىني اعىمدار كىمگە قاجەت؟.. مەنىڭ بىلەتىنىم ەلىمىز ءۇشىن ءدال قازىر دە، ەرتەڭ دە ەشبىر يسلامي ءدىني اعىمنىڭ قاجەتى جوق! كىرمە ءدىني اعىمدارعا زاڭ جۇزىندە دە، ءدىني جولمەن دە جەدەل توقتاۋ سالعان ماقۇل. يسلامنىڭ اتىن جامىلعان مۇنداي جاعىمسىز ەكسترەميستىك كۇشتەرمەن قاتاڭ كۇرەسۋ كەرەك. بۇلاردان دا بۇرىن ءوزىمىزدىڭ ءداستۇرلى قازاقى يسلام ۇلكەن كۇش رەتىندە ءوزىن-ءوزى كورسەتە ءبىلۋى ءتيىس. كەيبىر دۇمشەلەر «يسلام ءدىنى ۇلتقا تۇسپەگەن، جالپى الەم جۇرتشىلىعىنا تۇسكەن» دەپ ءدىندى ۇلتتان قاشقاقتاتقىسى كەلەدى. بۇل شولاق پىكىر. ۇلتتى ويلاماۋ - ەلدى ويلاماۋ. ءدىن دەگەن - سەنىم. ال سەنىمى بولماسا ەل بىرلىگى، ۇلت بىرلىگى تۋرالى، ونىڭ ىرگەسىنىڭ مىقتىلىعى تۋرالى اڭگىمە دە ايتۋعا بولمايدى. بۇل پىكىرگە يسلام دا ەشۋاقىتتا قارسى بولعان ەمەس. قۇران دا; «ەي، ادام بالاسى! ءشۇباسىز سەندەردى ءبىر ەر، ءبىر ايەلدەن جاراتتىق. سونداي-اق ءبىر بىرلەرىڭدى تانۋلارىڭ ءۇشىن سەندەردى ۇلتتار، رۋلار قىلدىق» («حۇجىرات» 49 - 13). دەپ ەسكەرتەدى. دەمەك، جاراتۋشىمىز ۇلت ەتىپ جاراتقان سوڭ، ونىڭ دەربەستىگى مەن بىرلىگىن ساقتاۋ ءاربىر ۇلت ازاماتىنىڭ عانا ەمەس، ءدىن يەلەرىنىڭ دە ابرويلى بورىشى. ەلدە ءدال قازىرگى تاڭدا ورىن الىپ وتىرعان ەرتەڭى قاتەرلى بۇل ماسەلەنى ەڭ الدىمەن رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى كوتەرۋى ءتيىس. ءدىن - اللانىڭ ءىسى، ساياسات - ادامنىڭ ءىسى. ساياسات - ساعات سايىن وزگەرۋى مۇمكىن، ءدىن - ماڭگىلىك. وسىلاردىڭ ارقاسىندا بۇرىن ءۇش جۇزگە، رۋعا بولىنسەك، ەندى ءتۇرلى ءدىن مەن اعىمعا بولىنە باستادىق. ءدىن مەن ساياساتتى قوسقىسى كەلىپ جۇرگەندەردىڭ بۇل ماقساتى ۇرەي تۋدىرادى. بۇل وتە قاتەرلى قادام، قاتە پىكىر. قوعامعا بۇلىك سالادى. مۇنداي قاۋىپ قاتەردى كورە بىلە تۇرا ءۇنسىز قالساق، اللا الدىندا دا، وتان الدىندا دا قىلمىس بولىپ سانالادى. بۇل رەتتە كورشى قىرعىز، وزبەك، تاجىك، شەشەن ەلدەرىندە ورىن العان قاندى قىرعىن وقيعالاردان ساباق الۋىمىز كەرەك.
ەندى رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى تاراتىلۋى ءتيىس دەگەن وداعايلاۋ ەستىلەر ەكىنشى ماسەلەگە ويىسايىق. ارينە، ءوزىم العاش نەگىزىن قالاپ، كەيىنگى كەزدە ءوزىم دە ەسىگىنەن كىرە الماي قالعان ءدىني باسقارمانى جويۋ تۋرالى تالاپتى ەستۋ ماعان وڭاي تيگەن جوق. وسى ورايدا جۋرناليست 2000 جىلعى ماۋسىم ايىندا وتكىزىلگەن قۇرىلتايدىڭ، رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ 23 مامىر 1996 جىلى ادىلەت مينيسترلىگىنە تىركەلگەن جارعىسىنىڭ 9 تاراۋ 4-ءشى تارماعىندا كورسەتىلگەن; «قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ توراعاسى، باس مۋفتي جوعارى ءدىني ءبىلىمى بار، اراب ءتىلىن جەتىك بىلەتىن جانە ءدىن باسقارۋ جۇمىسىندا كەمىندە 10 جىلدىق تاجىريبەسى بار، دەنساۋلىعى شاريعات ۇكىمىنە سايكەس كەلەتىن ادام بولۋى قاجەت» دەپ جازىلعان تالابىن بۇزىپ، جوعارى ءدىني تۇگىلى، ارنايى ورتا ءبىلىمى دە جوق، ءدىني باسقارۋ جۇمىسىندا ون جىل تۇگىلى، ون كۇن دە جۇمىس جاساماعان، ءدىني ورتاعا بەيتانىس، ءوزىنىڭ كوممۋنيستىگىن قاساقانا جاسىرعان - اتەيست، فيلولوگ-عالىم ءا.دەربىسالىنىڭ باسقارما توراعالعىنا زاڭسىز سايلانعانىن، سايلانىپ بولعان سوڭ جاڭا ءدىنباسىنىڭ ءدىني ساۋاتسىزدىعىنا اشىنعان رەسپۋبليكانىڭ ون ەكى يمامى "جاڭا توراعا جاعدايدى جاقسارتتى ما؟ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ مىرزاعا اشىق حات", "قازاق ەلى" №7, 2001 جىل/ دەگەن ماقالا جاريالاپ، ورىن الىپ وتىرعان وسى ولقىلىقتى ءسىزدىڭ نازارىڭىزعا سالعانىنان، قۇدايدان قورىقپاعاندار "قۇداي جولىندا" قالىپ، قۇداي دەگەن «ارىزقوي يمامدار» قۋعىنعا ۇشىراپ، يمامدىق قىزمەتتەرىمەن قوشتاسقانىن ايتىپ، ەڭ سوڭىندا ءا. دەربىسالىنىڭ 1982 جىلى "مەكتەپ" باسپاسىنان جارىق كورگەن "اراب ادەبيەتى" اتتى كىتابى يسلامعا قارسى جازىلعاندىعى ءۇشىن ءفاتۋا ايتۋىمدى تالاپ ەتىپتى. مەن وسىنشاما ۇزاق ساۋالعا جالعىز سويلەممەن جاۋاپ قايىرعىم كەلىپ وتىر. بىز الەم مويىنداعان قۇقىقتىق مەملەكەتپىز، زاڭدىلىقتىڭ ساقتالۋىن ءتيىستى زاڭ ورىندارى شەشۋى ءتيىس، ال ءابساتتاردىڭ يسلامعا قارسى جازعان ەڭبەگىنە بايلانىستى ءفاتۋا گازەت بەتىندە ەمەس، مۋفتياتتا، مۋفتيلەر باس قوسقان باس جيىندا بەرىلەر فاتۋامەن شەشىلۋى ءتيىس.
جۋرناليست ءدىني اعىم فاناتتارى مەن شەتەلدەردەن كەلگەن ميسسيونەرلەر جۇمىسىنىڭ بەتىمەن كەتۋى تۋرالى ايتا كەلىپ، ءوز حاتىندا كەزىندە كەنيانىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى دجۋمو كەنياتا ايتقان; «ميسسيونەرلەر افريكاعا كەلگەندە، ءبىزدىڭ جەرىمىز بار ەدى، ال ولاردىڭ «ءىنجىلى» بولدى. ولار ءبىزدىڭ كوزىمىزدى جۇمىپ قويىپ تابىنۋعا كوندىردى. اقىرىندا كوزىمىزدى اشقان كەزدە ءبىزدىڭ جەرىمىز ولاردىڭ يەلىگىندە، ال «ءىنجىل» بىزدە قالدى» دەگەن ءسوزىن ورىندى ەسكە الىپتى. قازىر وسى جاعداي ءبىزدىڭ دە باسىمىزعا ءتونىپ كەلە جاتقان سياقتى. وعان دالەل قازىرگى ءدىن باسشىسىنىڭ ءوزى جازعان ماقالاسىنداعى («ەگەمەن قازاقستان» 19.09.2003 ج.) دەرەگىنە سەنسەك ەلىمىزدە جارتى ميلليون قازاق يسلام اعىمدارىنان باسقا ءدىننىڭ ىقپالىندا كەتىپتى. ارينە، بۇل جالعان دەرەك بولسا كەرەك. اللا بەتىن اۋلاق قىلسىن...
قۇرمەتتى ەلباسى!
«دانىشپاننىڭ كوزى زىندانعا تۇسسە، زىنداننىڭ تۇبىنە كۇننىڭ ساۋلەسى تۇسەدى» دەگەن ماقال بار ەمەس پە. وسىدان 20 جىل بۇرىن اللانىڭ جارىلقاۋىمەن ەلىمىز ءوز ەگەمەندىگىن الدى. سول كەزدە ەلباسىنا ءسىز، ءدىنباسىنا مەن كەلدىم. بىرىگىپ ەل ەگەمەندىگىن ساقتاپ قالۋدا شاما-شارقىمىزشا ىنتىماقتاستىقتا جۇمىس جاسادىق. وسىدان ون جىل بۇرىن ءسىزدىڭ ۇسىنىسىڭىزعا كەلىسىم بەرىپ، مەن دىنباسىلىق قىزمەتىمدى توقتاتتىم...
سوڭعى 20 جىلدا ءوزىڭىز باسقارعان ەلىمىز قانشالقتى ابرويعا بولەنگەنىن كۇنى كەشە استانادا 56 ەلدىڭ باسشىلارى مەن حالىقارالىق ۇيىم وكىلدەرىنىڭ باسىن قوسقان سامميت تولىق كورسەتتى. سىزگە راحمەت!..
بىراق، سوڭعى ون جىلدا يماني جۇمىستاعى دارمەنسىزدىكتەن اتادان قالعان ءداستۇرلى يسلام دىنىنە ەنە باستاعان ءارتۇرلى اعىمدار مەن ولار اكەلگەن انايى تىنىس-تىرشىلىك ەلدىڭ وسى تۇتاستىعى مەن ىنتىماعىنا، ەل ەرتەڭىنە ۇلكەن قاۋىپ تۋدىرار جاعدايعا جەتكىزىپ وتىرعان سياقتى. قازىر ءوز قاتارلارىن كۇشەيتكەن ءدىني كىرمە اعىمدار وزىمەن-ءوزى بىتىسپەس كيكىلجىڭگە ءتۇسىپ، جاساعان قىلمىستارىن ءبىر-بىرىنە اۋدارىپ سالىپ، بىرىمەن-ءبىرى قىرقىسىپ جاتقانىن دا ەل كورىپ وتىر. بۇل تىرشىلىك ودان ءارى جالعاسا بەرسە، مۇنداي قىرقىسۋلاردىڭ سوڭى ەل ەگەمەندىگىنە قاتەر بولىپ تيەر قاندى قىرعىنعا ۇلاسۋى دا بەك مۇمكىن. مەنىڭ پايىمداۋىمىزشا بۇل بەرەكەسىزدىك، ەلىمىزدىڭ بۇگىنگى ونەگەلى دە وركەندى قادامىن كورە الماي وتىرعان دۇشپاندارىمىزدىڭ قيمىلى. ولار سۇتتەي ۇيىعان كوپ ۇلتتى، ەل ىنتىماعىن بۇزار سوعىس وتىن تۇتاندىرۋ ءۇشىن ەشتەڭەدەن ايانبايدى. ءبىر ۇلتتىڭ الدەنەشە ءدىن مەن سەكتاعا ءبولىنۋى اسا اۋىر قاسىرەت. تاريحقا ۇڭىلسەك، مۇنداي جاعداي ۇلتتىڭ دا، مەملەكەتتىڭ دە تۇتاستىعىن جويىپ، تۇبىنە جەتىپ تىنعان... مۇنداي اتى مەن زاتى بەلگىسىز ەسەپسىز ءدىني اعىمداردى ۇكىمەت ەش ۋاقىتتا توقتاتا المايدى. ءدىندى - ءدىن عانا توقتاتادى. ول ءۇشىن ەلىمىزدەگى ءداستۇرلى ءدىن يسلام كۇشتى دە، قۋاتتى بولۋى كەرەك.
سوندىقتان حاتىمنىڭ سوڭىندا ايتارىم، كەزىندە وسى ءدىني باسقارمانى وزبەكستاننان ءبولىپ الۋدا، الماتىداعى باس مەشىت قۇرىلىسىن باستاۋدا ءسىز بەن مارقۇم وزبەكالى جانىبەكوۆ اعامىزدىڭ كوپ كومەكتەرىڭىز تيگەن ەدى. مەن سول كەز ءۇشىن قارىشتى قادام بولىپ سانالاتىن بۇل جۇمىستى تىكەلەي سىزدەردىڭ كومەكتەرىڭىزبەن ىسكە اسىرعانىمدى ەش ۋاقىتتا حالىقتان جاسىرا المايمىن. سىزدەردىڭ كومەكتەرىڭىزبەن وسى ءدىني باسقارمانى جەكە شاڭىراق ەتىپ قۇرۋدى اللا تاعالا مەنىڭ ەنشىمە جازعان سوڭ، سول شاڭىراقتىڭ ەلىمىزدەگى يسلام ءدىنىن زاماناۋي تالاپتار نەگىزىندە باسقارۋدا ءوز جولىنان جاڭىلماۋىن ءاردايىم نازاردا ۇستاپ وتىراتىنىم جاسىرىن ەمەس. بۇل ورايدا قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءمۋفتيى رەتىندە تىكەلەي ءوز اتىما كەلىپ جاتقان حاتتار مەن كەزدەسۋلەر بارىسىندا قويىلاتىن سۇراقتار دا از ەمەس. وسى ورايدا «قازاقستان قاجىلارى» ءدىني بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى، جۋرناليست-جازۋشى باقتىباي اينابەكوۆتىڭ اشىق حاتىنا سىزگە جازعان وسى حاتىممەن جاۋاپ بەرۋمەن بىرگە، اۆتور تالاپ ەتىپ وتىرعانداي ەلىمىزدەگى يسلام ءدىنىنىڭ بۇگىنگى جاعدايىنا بايلانىستى ءسىزدىڭ قابىلداۋىڭىزدا بولىپ، وي بولىسسەم دەپ ەدىم. ەل تاعدارى مەن ءدىن ابرويى ءۇشىن بۇل كەزدەسۋدىڭ پايداسى مولىراق بولار ەدى.
يسلام بىرلىگى - ەل بىرلىگى. قازىرگىدەي قازاق حالقى ۇلت بولىپ بىرىگىپ جاتقان كەزدە ەلىمىزدە ادىلەت مينيسترلىگىنە تىركەلىپ جۇمىس جاساپ جاتقان بارلىق يسلام ءدىني بىرلەستىكتەرى دە ءوزارا بىرلىككە كەلىپ، ەلباسىمىز ءسىز ۇستاپ وتىرعان ەلىمىزدىڭ ءبىر تۇتاستىعىن ساقتاپ قالۋدا ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، جۇمىس جاساۋعا كۇش بىرىكتىرۋلەرى كەرەك. بۇل ورايدا بىزگە جىل سايىن مەككەدە وتەتىن قاجىلىقتاعى الەم مۇسىلماندارىنىڭ نامازدا قيبىلاعا بىرىگىپ ءبىر كىسىدەي ساپ تۇزەپ، بەت بۇرعان سۇلۋ ىنتىماقتاستىعى ونەگە بولسا جاراسار ەدى...
سالەممەن، راتبەك نىسانبايۇلى،
قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءمۋفتيى
10.05.2011 جىل
