قازاق ءتىلىنىڭ دامىماي وتىرعانىنىڭ باستى سەبەبى – ەكەۋ. ونىڭ ءبىرى – ءتول جازۋىمىزدىڭ سويلەۋ تىلىنە بەيىمدەلمەۋى. ەكىنشىسى – حالىقارالىق، ايماقارالىق تەرميندەردى سول شىققان تىلدەن تىكەلەي ءسوز قابىلداۋشىلىق ەرەجەنىڭ جوقتىعى.

ەڭ ءبىرىنشى جاسالاتىن قادام – كيريل جازۋىن 29 نە 32 ارىپكە كوشىرۋ كەرەك بولاتىن. ۇكىمەت پەن فيلولوگتار تاراپىنان بۇل قادام مۇلدەم جاسالمادى. ءالى دە جاسالماي وتىر. سونىمەن بىرگە 30 جىل ۋاقىت ارالىعىندا كيريليتساداعى ۇلتتىق ءتول جازۋعا قول جەتكىزە المادىق.

ەكىنشى قادام – سالالىق تەرميندەر جاسايتىن فيلولوگ ەمەس اۋدارماشى ماماندار لەگىن قالىپتاستىرا المادىق. كسرو شەكپەنىنەن شىققان ءتول جازۋلارىنا يە گۇرجىلەر مەن ارميانداردىڭ «ءبىر كۇن ءبىر اۋدارما كىتاپ» ۇستانىمىنا قول جەتكىزە المادىق. ءارى ءبارىن فيلولوگ اۋدارسىن دەگەن جامان عادەتكە بوي العىزدىق.

وسىلايشا، قازاق ۇلتتىق جازۋى ءالى ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان جوق. ءوز تاۋەلسىزدىگىن الماعان جازبا تىلدە قانداي قاۋقار بولادى. وسىنى ەشكىم ويلاعان جوق دەسەم، ونىم اعاتتىق بولار. بىراق كەڭسە ءتىلى ورىستىڭ كالكاسىنا اينالدى. الىسقا بارماي، مىنا ءبىر اتالىم ءوزىنىڭ «ديحانشىلىق» دەگەن اتاۋى تۇرعاندا «راستەنيەۆودستۆو» نەگىزىندە تۋعان «وسىمدىك شارۋاشىلىعى» دەگەن اتاۋعا تىكەلەي ءتارجىمالانىپ يەلىك ەتتى. بۇنداي مىسالدار وتە كوپ.

ورىس تىلىندەگى پارازيت سوزدەردى نە باۋىرلاس تۇرىك تىلىندەگى بالاماسىمەن، نە وسى سوزدىك قولدانىس شىققان گرەك پەن لاتىندىق تۇپنەگىزىنەن سويلەۋ اۋەزەمىزگە بەيىمدەۋىمىز كەرەك. ول ءسوزدى سول كەزدە قازىر ءتىلىمىزدى ۇيرەنبەي مۇرىن ءشۇيىرىپ جۇرگەن ورىس ءتىلدى قازاق قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلدەرى دە ۇعاتىن بولادى. سول كەزدە ورىسشاسى «ستيۋاردەسسا» - قازاقشاسى – «اسپان قىز» دەپ كۇلە قاراماي، بىزبەن بىرگە «ءۇستۇۋدوسو//styuardessa» دەپ قوسىلا شۇلدىرلەيتىن بولادى.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا بارشا سالادا قولدانىلاتىن شەت ەلدىك سوزدەردىڭ رەەسترىن جاساپ، ونىڭ قازاقىلانۋىنا بەلگىلى ءبىر سالانىڭ ماماندارىن قاتىستىرىپ تۇزۋگە قول جەتكىزۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءبىر عانا جۇرت مويىنداعان ەرەجە كەرەك. تەرمين قاي تىلدەن ەنسە، سول تىلدەگى ايتىلۋى نەگىزىندە قازاقي اۋەزدەنۋى شارت دەگەن. ءارى «قازاق تىلىندەگى شەت تىلدىك سوزدەر» سوزدىگى جىل سايىن تولىقتىرىلىپ شىعارىلىپ وتىرۋى كەرەك.

تەرمين الۋدا كورشىلەس وزبەك پەن قىرعىز اعايىنداردىڭ دا ورتاق پىكىرىن ەسكەرگەن ءجون. ايتپەسە، ءتىل الشاقتىعىنا ۇرىنامىز. بۇدان بولەك شەتەلدىك كوپ وقىلاتىن اۆتورلاردىڭ قازاقشا كىتابىنىڭ اۋدارىلۋى مەن تارىلىمىن  رەتكە كەلتىرىپ، ورىس كىتابي ينتەرۆەنتسياسىنا شەت ەلدىك ورىسشا اۋدارىلعان كىتاپتاردىڭ قازاقشاسى بار ما جوق پا دەگەن ساۋالدى كىتاپ ساتۋشى ۇيىمدار مەن جەكە زاڭدى تۇلعالارعا توتەسىنە قويۋ قاجەت. ءارى كوپ شىعىندى قاجەت ەتپەيتىن قازاقشا ەلەكتروندى كىتاپتار سايتىن اشاتىن ۋاقىت جەتتى. فريلانسەرلەر وسى جۇمىسقا تارتىلسا، كوپ نارسەدەن ۇتامىز.

اۋەلى فب پاتريوتتىق نەگىزدەگى «الاش فريلانسەر» قاۋىمداستىعىن قۇرىپ، وعان كىرەتىن تارجىماعا بەيىمى بار ءتۇرلى كوزقاراستاعى قيلى ۇستانىمداعى جانداردىڭ باسىن بىرىكتىرسە، ماسەلەن تەرمينى قاي تىلدەن ەنسە، سول تىلدەگى ايتىلۋى نەگىزىندە قازاقي اۋەزدەنگەن 300-400 بەتتىك كىتاپتى ءبىر كۇندە اۋدارىپ، كاسىبي رەداكتورلار ۇستىنەن قاراسا، ءبىر اپتادا ءبىر كىتاپ شىعادى.

بۇنىڭ بارلىعى كەيبىرەۋلەرگە قيال بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. ءتىلدى تەك انا تىلىمىزگە بەيىمدەلگەن وزگە تىلدەن ەنگەن سوزدەر ارقىلى دامىتا الامىز. سوندا ماسساج تۋرالى، شىعىس جۇلدىز جورمالى مەن شاشتارازدىق تۋرالى تەرميندەر جۇرتقا ۇعىنىقتى قۇلاققا جاعىمدى بولا تۇسەدى.  ءارى لاتىنعا كوشپەي تۇرىپ، قازىرگى كيريلدى 32 ارىپتىك وزگەرىسكە ءتۇسىرۋىمىز قاجەت. ايتپەسە، ەكى جازۋ ەكى ءتۇرلى دۇنيەگە اينالادى. ال، بۇل پىكىرلەرگە ءسىز قالاي قارايسىز!؟

ءابىل-سەرىك الياكپار

Abai.kz