موڭعوليا رەسپبۋليكاسىنىڭ كۋۆەيت پەن شىعاناق ەلدەرىندەگى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى سايران قادىر مىرزا Abai.kz اقپارتتىق پورتالىنىڭ وقىرماندارى قويعان ساۋالداردىڭ العاشقى ءبىر لەگىنە جاۋاپ بەرىپ وتىر.

«قaزaق بiلiمدi, مىقتى بoلمaسa ءار زaمaندا قۇربaندىققa  شaلىنa بەرەدى. بۇرىن دa سoلaي بoلىپ كeلگeن،  iلگeرiدe دe سoلaي بoلمaق. ۆيزa ءماسeلeسi  تeحنكaلىق جۇمىس. سaياسaت دۇرىس بoلسa, شeشiمi oڭaي تaبىلaدى. Oعaن قoسa قaزaقتىڭ قaزaققa دeگeن كوڭiلi, جۇرeگi ءسال تaزa بoلسa, بۇل شeشiمiن تeز تaبaتىن ءماسeلe» دەيدى ول اتاجۇرتىنا جەتە الماي جاتقان قازاقتاردىڭ باسىنداعى احۋالعا قاتىستى ءبىر سوزىندە.

- كۋۆەيت تاياۋ شىعىس دۇربەلەڭىنەن قۋىستانىپ وتىرعان جوق پا؟ كۋۆەيت حالقى سونشالىقتى باي ما؟ اسا ءىرى بايلارى قانشالىقتى مەملەكەتشىل؟ كۋۆەيتتىڭ كورولى وسى سوڭعى ايلاردا حالىق ءۇشىن ەل قازىناسىنان ونداعان ميلليارد دوللار قارجى شىعىنداپ، بۇقاراسىنا جاعىنىپ جاتىر دەپ ەستيمىز. وسى راس پا؟ نە ءۇشىن ول ولاي ىستەپ جاتىر؟

الماسبەك

موڭعوليا رەسپبۋليكاسىنىڭ كۋۆەيت پەن شىعاناق ەلدەرىندەگى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى سايران قادىر مىرزا Abai.kz اقپارتتىق پورتالىنىڭ وقىرماندارى قويعان ساۋالداردىڭ العاشقى ءبىر لەگىنە جاۋاپ بەرىپ وتىر.

«قaزaق بiلiمدi, مىقتى بoلمaسa ءار زaمaندا قۇربaندىققa  شaلىنa بەرەدى. بۇرىن دa سoلaي بoلىپ كeلگeن،  iلگeرiدe دe سoلaي بoلمaق. ۆيزa ءماسeلeسi  تeحنكaلىق جۇمىس. سaياسaت دۇرىس بoلسa, شeشiمi oڭaي تaبىلaدى. Oعaن قoسa قaزaقتىڭ قaزaققa دeگeن كوڭiلi, جۇرeگi ءسال تaزa بoلسa, بۇل شeشiمiن تeز تaبaتىن ءماسeلe» دەيدى ول اتاجۇرتىنا جەتە الماي جاتقان قازاقتاردىڭ باسىنداعى احۋالعا قاتىستى ءبىر سوزىندە.

- كۋۆەيت تاياۋ شىعىس دۇربەلەڭىنەن قۋىستانىپ وتىرعان جوق پا؟ كۋۆەيت حالقى سونشالىقتى باي ما؟ اسا ءىرى بايلارى قانشالىقتى مەملەكەتشىل؟ كۋۆەيتتىڭ كورولى وسى سوڭعى ايلاردا حالىق ءۇشىن ەل قازىناسىنان ونداعان ميلليارد دوللار قارجى شىعىنداپ، بۇقاراسىنا جاعىنىپ جاتىر دەپ ەستيمىز. وسى راس پا؟ نە ءۇشىن ول ولاي ىستەپ جاتىر؟

الماسبەك

- ادامزات تاريحىندا بۇقارا حالىق ادىلەتسىزدىككە توزبەگەن كەزدە بيلىككە قارسى كەلىپ كوتەرىلىسكە شىعىپ، توڭكەرىس جاساعانىن ءبارىمىز بىلەمىز. 90-جىلدارى شىعىس ەۋروپا مەن سوۆەت وداعىندا بولعان وزگەرىستەر بۇگىن سولتۇستىك افريكا، تاياۋ شىعىس ەلدەرىندە جالعاسىن تاۋىپ وتىر. باتىس ساراپشىلارىنىڭ پايىمداۋىنشا، بۇل ءۇردىس ورتا ازيادا دا جالعاسادى. كۋۆەيت راسىندا باي ەل، دۇنيەجۇزىندەگى مۇناي قورىنىڭ 6 پايىزى وسى كىشكەنتاي ەلگە تيەسىلى. ساۋد ارابياسى مەن كۋۆەيت مونارحتارى تىنىشتىقتى ساقتاپ، توڭكەرىسكە اپاراتىن نارازىلىقتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن مول قاراجات جۇمساپ جاتقانى راس.

- يتالياعا ۇشىپ بارا جاتقان ۇشاقتىڭ جولاۋشىلارىن كەپىلدىككە الىپ ليۆياعا بارماق بولعان ۆالەري تولماچەۆ تۋرالى نە ايتاسىز؟ كۋۆەيت ءباسپاسوزى ول تۋرالى، ءبىزدىڭ يۋنەسكو-داعى وكىلدىگىمىز تۋرالى نە جازىپ جاتىر؟ ءدال وسىنداي ماسقارعا كۋۆەيت ازاماتى ۇشىراپ قالسا، بيلىك قايتەر ەدى؟

عازيز

- ۇشاقتى كەپىلدىككە الۋ حالىقارالىق زاڭدار بويىنشا ۇلكەن قىلمىس، تەرروريزمنىڭ ءبىر كورىنىسى سانالادى. قىلمىس جاساعان ادام قاي ەلدە دە سوتقا تارتىلادى.

- تۇركياعا ءوزىڭىز اپارىپ وقىتقان جاستارمەن قازىر بايلانىسىڭىز بار ما؟ ولار اسىرە دىنىشلدەر توبىنا قوسىلىپ كەتكەن جوق پا؟ تۇركيادا ولار قانداي وقۋ ورىندارىندا وقىدى؟

ايتورە

- تۇركيا جانە باسقا دا ەلدەردە وقىعان موڭعولياداعى قازاق جاستارىنىڭ سانى 2 مىڭنان استى. ارالارىندا موڭعول جاستارى دا بار. كوبىمەن بايلانىسىم ۇزىلگەن جوق. قاداعالاپ، سىرتتاي باقىلاپ وتىرامىن. اسىرە دىنشىلدەر توبىنا ىلەسكەن ەشكىم جوق. 90 پايىزى ءدىني ەمەس، جوو-دا دارىگەر، ينجەنەر جانە تاعى باسقا ماماندىقتاردا وقىدى، وقيدى. بارلىعى دىننەن حاباردار. نەگىزگى ماقسات يماندى مامان دايىنداۋ بولاتىن. قازىر قازاقستاندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندار دا بار. ءبىر عانا شاكىرتىم قازاقستاندا مەدرەسەدە وقىعان، سول جىگىت سالافيلەرگە ىلەسىپ ءجۇر دەپ ەستيمىن. دۇرىس جولعا تۇسىتەن شىعار، ينشاللا، دەپ دۇعا ەتەمىن.

- سايران قاجى، موڭعوليا قازاقتارى  قازاقستانداعىداي ءتۇرلى مۇسىلماندىق اعىمدارعا بولىنە مە؟ موڭعولداردىڭ وزدەرى دە سوڭعى كەزدە حريستيان دىنىنە بوي ۇرا باستاعان جوق پا؟

سالەممەن, اقتاي ۇرپاعى

- ءدال قaزaقستaندaعىدaي ءبولىنۋ جوق،  موڭعوليا مۇسىلمان قوعامى (ممق) قازاقتاردىڭ ەجەلدەن ۇستاپ كەلگەن ءسۇننيت اعىمىنىڭ ىشىندە ءابۋ-حانيفا ءمازھابىنىڭ شەڭبەرىندە ءدىننىڭ نەعۇرلىم تازا نەگىزىن وركەندەتۋدى قولعا العان. ۋاحابشىلدىق، ءسالافي، سوپىلىقتىڭ قاي قايسىسىنىڭ ەرەكشە اسەرى جوق. سوڭعى كەزدە تۇركيادان وقىپ كەلگەندەر سۇلەيمەنشى، نۇرشى، فەتحۋللاحشى بولىپ اعىمدارعا بولىنە باستاعان جاعداي بايقالادى، مەنى سول الاڭداتادى.  ممق-نىڭ ماقساتى - دەموكراتيالىق قۇندىلىقتى مويىندايتىن، تولەرانتتى، باسەكەگە قابىلەتتى، زاماناۋي داستۇردەن ۇرىكپەيتىن، اسىرە دىنشىلدىككە سالىنبايتىن ءححى عاسىرعا لايىق مودەرن مۇسىلمان قاۋىمىن تاربيەلەۋ.

- قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە بايلانىستى ءسىزدىڭ سىني پىكىر ءبىلدىرۋىڭىز كاسىبي ديپلوماتيانىڭ ەتيكاسىنا جاتپايتىنىن بىلەمىن. بىراق، قازاق ەلشىلىگى قازاق دياسپوراسىنىڭ تاعدىرىنا سالقىن قارايتىنىن كورىپ، كوڭىلگە ءتۇيىپ جۇرگەن شىعارسىز؟ نە ىستەۋگە بولادى؟ مىسالى، قىتايدان بەرى وتە الماي، ۆيزا اشتىرا الماي داعدارىپ جۇرگەن قازاققا كونسۋلدىق قىزمەت نەگە پارمەن تۋدىرا المايدى دەپ ويلايسىز؟

مۇرات. ج

- ارعى aستaرىن ۇلكeن سaياسaتتaن iزدeگeن ءجون شىعaر. Oسپaن بaتىر دa, ءدالeلحaن دa سoل ۇلكeن eلدeردiڭ ۇلكeن سaياسaتىنىڭ قۇربaنى بولدى. «Eكi ءتۇيe سۇيكەنسە، aرaسىندa شىبىن ءولeدi»، «Eكi پiل سoعىسسa دa, ءسۇيىسسe دe جeرگe زaرaر» دeگeن مaقaل بaر. قaزaق بiلiمدi, مىقتى بoلمaسa ءار زaمaندا قۇربaندىققa  شaلىنa بەرەدى. بۇرىن دa سoلaي بoلىپ كeلگeن،  iلگeرiدe دe سoلaي بoلمaق. ۆيزa ءماسeلeسi  تeحنكaلىق جۇمىس. سaياسaت دۇرىس بoلسa, شeشiمi oڭaي تaبىلaدى. Oعaن قoسa قaزaقتىڭ قaزaققa دeگeن كوڭiلi, جۇرeگi ءسال تaزa بoلسa, بۇل شeشiمiن تeز تaبaتىن ءماسeلe. مoڭعoل eلi دۇنيeدەگi بaر مoڭعoلعa ءجانe بaر قaزaققa eسiگi aشىق مeملeكeت.

- موڭعولدا تۋعان قازاقپىن. موڭعولدار باسقا دىنگە كىرىپ جاتىر. كىرسە كىرە بەرسىن. بىزگە ءبارىبىر. بايان-ولگيدى قازاقستانعا قوسىپ الۋ كەرەك نەمەسە قازاقتاردى تۇگەل كوشىرىپ الۋ كەرەك. ال جالپى موڭعول بولىپ كەتكەن ازداعان اعايىندى ايتاپعاندا موڭعول قازاقتارىندا بولىنۋشىلىك جوق.

موڭعوليا قازاعى.

- شەتتەگى بار قازاقتى، سونىڭ ىشىندە بايان-ولگەيدەگى قازاقتاردىڭ بارلىعىن كوشىرىپ الۋ دەگەن مەنىڭ تۇسىنىگىمدە بۇگىن-ەرتەڭنىڭ ءىسى ەمەس. كوشىرىپ الاتىن، كوشىپ باراتىن ەكى جاعى دا دايىن ەمەسە. بۇل شىندىق.

- ارمىسىز سايران اعا! سىزگە كاسىبي ديپلومات رەتىندە بىرنەشە ساۋال

قويسام دەيمىن:

1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ساياساتىنىڭ تەوريالىق كونتسەپتسياسى جاسالعان با؟ جاسالماسا قانداي بولۋى قاجەت؟

2. ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ينتەگراتسياسى ماسەلەسىنە كوزقاراسىڭىز قالاي؟ كەدەندىك وداقتىڭ ومىرشەڭدىگى قانشالىقتى بولماق؟

3. شانحاي ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنىڭ بولاشاعى قانداي؟ ۇيىمنىڭ قازاقستانعا وڭ جانە تەرىس ىقپالى قانشالىقتى؟

قۇرمەتپەن، قازاق بالاسى

- 1-ءشى سۇراقتى قaزaقستان ءسىم-نەن سۇراعان دۇرىس. موڭعول ەلىنىڭ سىرتقى ساياسات كونتسەپتسياسى پارلامەنتتە بەكىتىلگەن.

2. ينتەرگراتسيا قاشان دا پايدالى. كەدەندىك وداق ءوزى جۇمىسىن ءالى تولىق باستاماي جاتىپ ونىڭ ومىرشەڭدىگى تۋرالى قانداي ءبىر پىكىر بىلدىرۋگە ەرتە دەپ ويلايمىن. ەكونوميكالىق تۇرعىدان قاراساق، جاعىمدى-جاعىمسىز اسەرلەرى ءالى كورىنە قويعان جوق. ساياسي تۇرعىدان كەلسەك، قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق، ليبەرالدىق قۇندىلىقتارعا قاراي بەيىمدەلۋىنە بولاشاقتا ۇلكەن كەدەرگى بوۋلى مۇمكىن.

3. شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ بولاشاعى قالاي بولادى دەپ موڭعول ەلى ءالى باقىلاۋدا. الىپ ەكى ەلدىڭ اراسىندا ورنالاسقان كىشكەنتاي ەلگە بۇل ۇيىمنىڭ تيگىزەتىن وڭ جانە ءترىس ىقپالىن ءالى تولىق زەرتتەپ بىلە بەرمەگەندىكتەن كۇنى بۇگىنگە دەيىن باقىلاۋشى بولىپ وتىر. مەن بۇل ساياساتتى قولدايمىن.

- قازاق قانداستارىمىز ءۇشىن جاساپ جاتقان جۇمىستارىڭىز قايىرلى بولسىن! امان بولىڭىز!

ومىربەك قابايۇلى،

ۇلانباتىر، موڭعوليا

- ءاۋمين، اللا رازى بولسىن!

- سايران قادىر مىرزا، ءسىز قۇرىلتاي وتكىزۋ يدەياسىنىڭ اۆتورى بولا تۇرا العاشقى قۇرىلتايعا شاقىرىلماعان ەدىڭىز؟ نەگە شاقىرىلماي قالدىڭىز؟ ەندىگى قۇرىلتايعا كەلەسىز بە؟

ارمان

- العاشقى قۇرىلتايعا شاقىرماعان سەبەبىن بىلمەيمىن، تەكتەپ سۇراعانىم جوق. 4-ءشى قۇرىلتايعا دا شاقىرعان جوق. ال ونىڭ سەبەبىن جاقسى بىلەمىن. مەنىڭ دەموكراتيا، اشىق قوعام جايلى ۇستانىمدارىم بىرەۋلەرگە ۇنامايتىن سەكىلدى.

- سايران مىرزا، ءسىزدى قازاقستان تاراپىنان جوعارى قىزمەتكە شاقىرسا كەلەر مە ەدىڭىز؟ ءبىر بالا

- اتا جۇرتتان تىسقارى ءجۇرىپ تە قازاق ءۇشىن قىزمەت جاساۋعا مۇمكىندىك زور ەكەنىن جاقسى بىلگەندىكتەن بۇگىن-ەرتەڭ قازاقتسانعا كوشىپ بارۋ تۋرالى ويىم جوق. ءمانساپ مەنى قىزىقتىرمايدى، كارەرا قۋاتىن جاستان دا ءوتىپ كەتتىك.

- بىزدە جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتەرگە ورالمان اعايىندى الۋ ءىسى كۇماندى. ەدەن جۋعا نەمەسە مۇعالىمدىككە  شاقىرسا، كەلەر مە ەدىڭىز. بۇرىندارى كۇزەت دەيتىن جۇمىcتار بار بولاتىن، ول دا جوعالدى. ءسىز الداپ جىبەرگەن قازاقتار وسى ماماندىقتاردىڭ ارقاسىندا جانباعىپ جاتىر، ال سىزدە مۇنداي ماماندىق جوق ەمەس پە!؟ سوندىقتان ءسىز قازاقستاندا جانباعا الماي قالارسىز، كەلمەگەنىڭىز دۇرىس. «اسىق ويناعان ازار، دوپ ويناعان توزار، بارىنەن دە قوي باعىپ قۇيرىق جەگەن وزار» دەگەن ءسوزدى ءححى عاسىر قازاقتارى ءازىر تۇسىنبەگەنگە ۇقسايدى. سىزدىڭشە قالاي؟

- تاعى دا ايتىلماي جۇرگەن ءبىر شىندىققا كەلسەك، موڭعوليادان قازاقتاردىڭ كوشۋىنە بىردەن ءبىر قارسى بولعان اداممىن. ول مەنىڭ ەشكىمنەن جاسىرماعان، سانالى پوزيتسيام بولاتىن. سول ءۇشىن كوپ اعايىن زامانىندا ماعان وكپەلى بولدى. سول ۇستانىمىما بولا «قازاق ەمەس»، «ساتقىن»، «اتا جۇرتىن قۇرمەتتەمەيتىن ادام» دەگەندەي، تاعىسىن تاعى كوپتەگەن ات قويىلىپ، ايدار تاعىلعان بولاتىن. سوندىقتان «ءسىز الداپ جىبەرگەن قازاقتار» دەگەن كەكەسىندى قابىل الا المايمىن.

جاستارى 40-50 شاماسىنداعى سورپا بەتىنە شىعاتىن زيالىلار مۇنداي تاريحي مۇمكىندىكتى پايدالانىپ اتا جۇرتقا بارلىعىمىز قونىس اۋدارۋىمىز كەرەك دەگەن توقسانىنشى جىلدارى، «بىرىنشىدەن، قازاق ەلى بار قازاقتى قارسى الۋعا دايىن ەمەس، ەكىنشىدەن، مۇنشاما حالىق ءبىر دەمدە كوشە المايدى، سوندىقتان ارتتا قالعان اعايىنعا دا باس-كوز بولاتىن ادام كەرەك،  ەڭ سوڭعى ادام بولىپ مەن كوشەمىن» دەپ اشىق پىكىرىمدى ايتقانمىن. ول كەزدە 33 جاستا ەدىم. كوشتىڭ سوڭى ۇزاپ كەتتى، ءدال مەنىڭ كوزىم تىرىدە بىتپەيتىن سەكىلدى عوي.

- قازاق ءۇشىن جانىڭىزدىڭ اۋىراتىنىنا قانىقپىن،سىزگە دەنساۋلىق تىلەيمىن جانە ءتۇبى وتانىڭىزعا كەلەتىنىڭىزگە كۇمانىم جوق. قازاق ەلىنىڭ سىرتقى، ىشكى ساياساتىنا كوڭىلىڭىز تولا ما؟

- ادام بالاسى قاشان، قايدا ولەتىنىن بولجاۋعا دارمەنسىز. بۇل قۇلدىڭ ءىسى ەمەس، راببىنىڭ ءىسى. قازاق ەلىنىڭ ىشكى-سىرتى ساياساتىنا مەنىڭ كوڭىلىم تولىپ-تولماعانىنان كەلىپ كەتەرى شامالى عوي، شىنىنا كەلسەك. اتا جۇرتىمىز رەتىندە، وزگەلەرگە ماقتانا ايتاتىن جەتىستىكتەرى، قۇدايعا شۇكىر بار. بىراق قازاقتىڭ ءبىر بالاسى رەتىندە جانىڭ اۋىرىپ، جۇرەگىڭ سىزدايتىن جايتتار ودان دا كوپ.

- قۇرمەتتى سايران اعا، اسسالاۋماعالايكۋم! مەن دە قازاقستانعا قىتايدان كەلگەن قانداس باۋىرىڭىز بولامىن. جوعارى ءبىلىمىم بار. 91 جىلدان باستاپ شەتەلدەن 1 ميليونعا جۋىق قانداسىمىز قونىس اۋدارىپ كەلدى. قانداستارىمىزدىڭ اراسىنداعى بىلىكتى-تاجريبەلى ماماندار، دارىگەرلەر، مۇعالىمدەر مەن وزگە دە ءتۇرلى كاسىپ يەلەرىنىڭ بىلىمدىلەرى ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تابا الماي الا سومكە كوتەرىپ، بازار جاعالاپ كوشە سىپىرىپ كەتتى. شەتتەن كەلگەن قازاقتاردىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارعا جۇمىسقا تۇرعانى بىلاي تۇرسىن، ولاردى ەشقاشان دا ونداي جەرلەرگە جۇمىسقا قابىلدامايدى. ءتىپتى وسىندا وقىعان بالالاردىڭ ءوزىن دە ءتۇرلى سىلتاۋلارمەن جۇمىسقا قابىلدامايدى. مىقتاعانىمىز ۋنيۆەرسيتەتتىڭ وقىتۋشىسى عانا بولىپ ءجۇرمىز. ورىس ءتىلىدى، سۇرعىلت توبىر، دۇلەي قارا كۇشتەر جولاتار ەمەس. ەشكىم دە شەتتەن كەلگەن قازاقتاردىڭ مۇددەسىن ويلامايدى. ءبىز شىنىندا يەسىز، ەسكەكسىز قايىق سياقتى دالادا قالعانداي كۇي كەشىپ ءجۇرمىز. قايدا بارساڭ قورلاۋ... «قاشقىنسىڭ»، «ساتقىنسىڭ»، «قاشىپ كەتكەنسىڭ»، «موڭعۇلسىڭ»، «قىتايسىڭ»، «قالپاقسىڭ»، «وزبەكسىڭ» دەپ مازاق ەتىپ جاتقانى. كوشى-قون تۋرالى ۇلتتىق ساياسات اتىمەن جوق. ءبىز نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ كوشىپ كەلۋدى دوعارعانىمىز ءجون بە؟ مىنا مەڭىرەۋ، تاس كەرەڭ بيلىك قازاقتىڭ قامىن ەشقاشان دا ويلامايدى. قۇرىساق تا، جويىلساق تا شەتتە جۇرگەنىمىز دۇرىس سياقتى. تەكتى، ەلىم-جەرىم دەيتىن اسا ءبىلىمدى ادامدى مەن وسى ەلدەن كورمەدىم. سىزشە ءبىز نە ىستەۋىمىز كەرەك؟

- بۇل سۇراققا قاتىستى جاۋاپتى جوعارىدا بەردىم دەپ ويلايمىن. قانداي ادام دا تۋعان ەلىنىڭ يگىلىگىنە الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە ءجۇرىپ ۇلەس قوسا الادى. تەك ازاماتتىق ساناسى بولسا بولعانى.

- سايران مىرزا! ءسىز موڭعول ەلىنىڭ كاسىبي ديپلوماتى بولا تۇرا، قازاقستاننىڭ ىشكى ماسەلەسىنە ارالاسىپ، قازاقستاننىڭ جوعارى بيلىگىنە قاتىستى ءوزىڭىزدىڭ جەكە پىكىرىڭىزدى باق ارقىلى ءبىلدىرۋىڭىزدىڭ سەبەبى نەدە؟ بۇل ەكى ەل اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قارىم- قاتىناسقا قانداي ءبىر سالقىنىن تيگىزۋى مۇمكىن دەپ ويلامايسىز با؟ قازاق قۇرىلتايىنىڭ اۆتورى ەدىم دەپ ءوزىڭىزدى ءوزىڭىز دارىپتەگەندى قاشان قوياسىز؟ بۇنداي قۇرىلتايلاردى ول جىلدارى تاتارلار، باشقۇرتتتار جانە قىرعىزدار قازاقتاردان بۇرىن جاساعانىن بىلەرسىز. سوندىقتان بۇل ءسىز تاپقان ۇلكەن تاپقىرلىق نە ماڭىزدى جاڭالىق تا ەمەس. ءسىزدىڭ دقق-نا دەگەن وكپەڭىزدىڭ توركىنى سول قاۋىمداستىقتىڭ تورالقا مۇشەلىگىنە ءوزىڭىزدى ءتۇرلى جولدارمەن (كەيدە ماسكەۋدە بىرگە وقىعان قازاقستاندىق تانىستارىڭىز ارقىلى) ۇسىنىپ وتپەي قالعانىڭىزدا ەمەس پە؟ ەلشى ادام رەتىندە الەمدى ارالىپ جۇرگەن جەرىڭىزدە ديپلوماتيالىق ەتيكانى قانشىلىقتى ساقتاپ جۇرەسىز؟

- دقق-دا جۇمىستaيتىن قۇرمeتتi aعaيىننىڭ مىنa aلتىن سۇرaعىنa مىڭ دa بiر رaحمeت. سiزدeرگe eش وكپeم جoق، aمaن بoلىڭىزدaر. كoمسoمoلعa ۇقسaس جۇيeلەرىڭىزدەن ارىلماي سiزدeر قaنشaمa شىرىلدaعaنمeن eش ءناتيجe شىقپaيتىنى «eكiگe eكiنi قoسسaق ءتورت» دeگeندeي بۇلجىمaس شىندىق.

1. بaرلىق قaزaققa oرتaق جايتتارعا قاتىستى كوزقاراسىن باق ارقىلى قانداستارىنا جeتكiزۋ، دقق سەكىلدى aشىق ۇيىمدارعا ءبىلدىرۋ - ءار قaزaقتىڭ پaرىزى ءجانe ادامي قۇقى. جeكe aدaم بoستaندىعىن، سoنىڭ iشiندe ءسوز بoستaندىعىن قۇرمeتتeيتiن eلدe تۋىپ-وسكeندiكتeن ءوز oي-پiكiرiمدi بۇگiنگe دeيiن eش بۇكپeسiز تۋرa aيتىپ كeلگeنمiن. سoندىقتaن مeنiڭ بۇل ۇستaنىمىم دoس eكi eلدiڭ aرa قaتىنaسىنa قaندaي بiر نۇقسaن كeلتiرمeيدi دeگeنگe سeنiمiم زoر ءجانe دe ءار ءسوزiم ءۇشiن جaۋaپ بeرe aلaمىن.

2. ەگeر دقق تeك قaزaقستaننىڭ iشكi iسi دeپ eسeپتeلسe, oندa شeتتeگi قaزaقتaر بeيتaرaپ جeكe ءوز ۇيىمىن قۇرۋعa قۇقىلى ءارى وعان دaيىن eكeنiن aتaپ وتكiم كeلeدi. سoڭعى كeزدe oسىندaي اڭگiمe كوپ aيتىلىپ ءجۇر. اقپاراتتىق تەحنولوگيا مەن ينتeرنeت زaمaنىندa, تwitter, facebooك ءداۋiرiندe قaزaقتىڭ، سoنىڭ iشiندe شeتتe ءومiر ءسۇرiپ oتىرعaن قaزaق ديaسپoرaسىنىڭ تiكeلeي تaعدىرىنa بaيلaنىستى جaڭa ۇيىم قaزaقستaننaن تىس جeردe قۇرىلسa, قۇبa-قۇپ دeپ جۇرگeن aزaمaتتار كوپ.

3. قۇرىلتaي يدەياسىنىڭ aۆتoرى بولعانىم تۋرaلى aلعaش رeت 20 جىلدaن كeيىن ءeسىمe aلدىم، بoلaشaق ۇرپaقتىڭ eسiندe قaلسىن دeگeن مaقسaتپeن. بۇل ماسەلە تaريحقا اينالعaندىقتaن "تaپقىرلىق نe تaپقىرلىق eمeس، مaڭىزدى نe مaڭىزسىز" دeپ تaلaسىپ-تaرتىسۋدaن بaس تaرتتىم. تaريح بaر aدaمدى، بaر oقيعaنى ءوز oرنىنa قoيىپ بeرeدi, eشكiمدi aيامaيدى.

- جوعاردا قويىلعان سۇراقتار ءسىزدى ويلاندىرىپ قالار. قازاق قۇرىلتايى، قازاق قاۋىمداستىعى دەگەندەردىڭ بارلىعى سىرتتاعى اڭقاۋ قازاقتاردى الداۋ عانا ەكەندىگىن تۇسىنگەن بولارسىز. ءبىز قازاق بولايىق دەپ كەلىپ، قازاقستاندىق بولىپ جاتىرمىز. مۇنىڭ باسقا ەلدە تۇرا بەرۋدەن ايىرماشىلىعى نە؟ ال ءتىل ارينە ورىسشا، ونى بىلمەسەڭىز ەدەن جۋ جۇمىسىنا دا تۇرا المايسىز. ءدىن دەيسىز عوي، ول دا كوكپاردىڭ لاعىنداي ورتادا قالدى. ساقالدىعا ما؟ دامبالدىعا ما؟ سوپىسىنا ما؟... قايسىسىنا سەنەرىڭدى بىلمەيسىڭ. ەلدى جىلى ورنىنان جىلجىتىپ، ءوزىڭىز راقاتتانىپ ماڭعولدىڭ اركىسىن ءىشىپ جاتا بەرۋدەن ۇيالمايسىز با؟

- مۇنداي سۇراققا جوعارىدا جاۋاپ بەردىم دەپ ەسەپتەيمىن.

- موڭعول ەلىندە قازىر قانشا قازاق تۇرادى؟

- مەنىڭ ەسەبىم بويىنشا شامامەن 140 000 قازاق بار. بيىل موڭعوليادا حالىق ساناعى ءجۇرىلدى، قورىتىندىسى شىققان كەزدە ناقتى بەلگىلى بولادى.

- سايران باۋىرىم، سەن بيىكسىڭ! سەبەبى سەن قازاقسىڭ! ءاربىر قازاق سەندەي-اق بولسىن. امان بول اينالايىن. بەكەن

- ىزگى نيەتىڭىزگە راحمەت، امان بولىڭىز!

- اسسالاۋماعالايكۋم, سايران مىرزا! ارينە, جوعارىداعى ايتىلعان ماسەلەلەر ءبىر كۇندە شەشىلە قالاتىن دۇنيە ەمەسى انىق. سىرتتان ەلىم دەپ كەلگەن، قايران قاراكوز قانداستاردىڭ بۇگىنگى جاعدايى جۇرەكتى سىزداتىپ، قانشاما كىرشىكسىز پاك كوڭىلدەرگە كىربىڭ ۇيالاتىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. ورالماننىڭ كوڭىلىن قازىر مۇڭ شەرتىپ تۇر، قايتپەك كەرەك؟ 1. ورالماننىڭ بۇگىن كىم مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتايدى؟ 2. ارينە قازاق زايىرلى تاۋەلسىز مەملەكەت بولۋ ءۇشىن قازاق ۇلتىنىڭ سانىن مولايتۋ زاندى دۇنيە، مۇنى ءبارىمىز جاقسى تۇسىنەمىز، سۇيتە تۇرا سىرتتان كەلگەن قانداستارعا مۇرىنىن شۇيىرە قارايتىندارعا نە دەيسىز؟ 3. ارينە قازاقتىڭ كوشءى ەش قاشان توقتاماسىن! راحمەت امان بولىڭىز!

- قازاقستان وركەنيەتتى ەل بولۋى ءۇشىن قازاقتىڭ سانىن مولايتۋ كەرەك دەگەن تۇسىنىككە قوسىلا المايمىن. سان ەمەس، ساپا ماڭىزدى، بۇل ءبىر. وركەنيەتتى ەلدەر تاڭداعان ليبەرالدى-دەموكراتيا قۇندىلىقتاردى، ادامي قۇندىلىقتاردى قۇرمەتتەيتىن قوعام تولىعىمەن ورنايتىن بولسا، قازقاتىڭ سانىنىڭ از-كوبى شەشۋشى فاكتور بولا المايدى. ساپالى قازاق مولايعان سايىن مۇرىنىن شۇيىرگەن قازاق ازايادى.

- وڭشەڭ ورالمان، شۋ-شۋ ەتىپ تۋعاندارىڭدى كورىپ جەتىسىپ قاپسىڭدار عوي. باسقا مەملەكەتتىڭ قىزمەتىندەگى ادام ءبىزدى ەش ۋاقىتتا قارىق قىلمايدى. اسىپ كەتكەندە شپيون بولادى، بولماسا ودان دا جامان.

قازاق.

- ەسكى كوممۋنيستىك قوعامنان قالعان قۇلدىق سانانىڭ سارقىنشاعى عوي. مۇندايلارمەن كوپ كەزدەسكەمىن.

«اباي-اقپارات»

(جالعاسى بار)