جۋىردا Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا ءبىزدىڭ ينستيتۋتىمىزدىڭ جاس تالانتتى عىلىمي قىزمەتكەرى ەرمۇحامەت مارالبەكتىڭ «ي مەن ۋ» دەگەن ماقالاسى جاريالاندى. ەرمۇحامەتتىڭ ءوزى احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى جاستارىنىڭ اراسىندا ەرەكشە ىزدەنىمپازدىعىمەن، عىلىمعا ىجداھاتتىلىقپەن قارايتىن، الدىنان كوپ ءۇمىت كۇتتىرىپ كەلە جاتقان مامان. دەگەنمەن قالىڭ كوپشىلىك وقيتىن عالامتور باسىلىمىندا جاريالاعان ماقالاسىندا ە. مارالبەكتىڭ مامان ەمەس سىرت كوزگە مۇلدە بايقالمايتىن، ال، شىنىنا كەلسەك، ءيى قانباعان، قاتە ۇعىمدارى مەن پايىمدارى تاپجىلماس اقيقاتتاي كورىنىس تاپقانى ءجون بولمادى دەپ ەسەپتەيمىز.

قازىرگى كەزدە ەلىمىزدە تۇبەگەيلى تىلدىك رەفورمامىز قارقىندى دامۋ ۇستىندە ءجۇرىپ جاتقان شاقتا انا تىلىمىزگە بايلانىستى ءار ماڭىزدى ماسەلەنىڭ بايىبىنا بارماي، مەن بىلەمدىك جاساۋ – قۇپتارلىق تىرلىك ەمەس. سوندىقتان مەنىڭ جازعانىمدى قاتاڭ سىني ءسوز دەپ باعالاماي، جاس عالىمعا بۇدان بىلاي ۇستامدىلىق جاساپ، جاريالانىمدارىن تارازى مەن بەزبەنگە سالىپ، سىناقتان وتكىزىپ الىپ، ارىپتەس عالىمدارمەن اقىلداسا وتىرىپ جاريا ەتكەنى ءجون بولار ەدى دەگەن اعالىق تىلەۋلەس ەسكەرتپەم دەپ قابىلداۋىڭىزدى سۇرايمىن.

ناقتى مىسالدارعا كوشەلىك.

جاس عالىمنىڭ ماقالاسى مىنا سوزدەردەن باستالادى: «قازاق تىلىندە  ي, ۋ دىبىستارىنىڭ فونولوگيالىق پوزيتسياسى ولاردىڭ تاڭبالانۋىن انىقتايدى».

ناقتى، قىسقا دا نۇسقا سياقتى ەمەس پە؟ وسى سويلەمدە سىرتتان قاراعاندا ءبىر ورەسكەل جاڭىلىس جوق سياقتى كورىنەتىنى قاۋىپتى. بىردەن ايتايىق، «فونولوگيالىق پوزيتسيا» دەگەنىنىڭ ءوزى جاڭىلىسۋ. «نەگە؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەيىك: «قازاق تىلىندە  ي  مەن  ۋ  دەگەن داۋىستى دىبىستارى جوق، ەشقاشان بولماعان جانە بولاشاقتا دا ولاردىڭ قازاق تىلىندە ورىن تەبۋى ەكىتالاي. ەندەشە «فونولوگيالىق پوزيتسياسى» دا بولۋى مۇمكىن ەمەس،  «فونەتيكالىق پوزيتسيا» دەسە دە ءبىر ءسارى.

دەمەك، ماسەلە سونشالىقتى قاراپايىم: مۇنداي دىبىستار تىلىمىزدە جوق بولعان سوڭ ولاردىڭ فونولوگيالىق پوزيتسياسىن ءسوز قىلۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس قوي! جوقتىڭ اتى دا، جوق، زاتى دا جوق.

ءيا، اقيقاتى قازىرگى قازاق تىلىندە  ي  مەن  ۋ  دىبىستارى جوق –  ي  مەن  ۋ  ارىپتەرى بار.  ي  جانە  ۋ  ارىپتەرى ارقىلى تاڭبالاناتىن تىلىمىزگە جات كىرمە دىبىستاردىڭ نەمەسە قازاق تىلىندە بار كەيبىر داۋىسسىز جانە داۋىستى دىبىستاردىڭ تىركەسىمىنىڭ فونەتيكالىق (فونولوگيالىق ەمەس) پوزيتسيالارى بولۋ مۇمكىن، ارينە. اتاپ ايتساق، ولار –

*ورىس جانە كۇنى بۇگىنگە دەيىن اينىتپاي ءتىلىن «سىندىرىپ ايتقان» قازاق تىلىندەگى مينيستر  جانە  ۋنيۆەرسيتەت  دەگەن سوزدەردەگى  ۋ  مەن  ي;

*تىلىمىزدەگى ىي،   ىي،  ۇۋ،  ۇۋ – داۋىستى جانە داۋىسسىز دىبىستاردان تۇراتىن دىبىس تىركەستەرى;

*تاي, اي سوزدەرىندەگى داۋىسسىز  ي  جانە  تاۋ, جاۋ  دەگەن سوزدەردەگى داۋىسسىز ۋ ;

*جوعارىدا كورسەتىلگەن فونەتيكالىق ديفتونگتاردىڭ قۇرامىنداعى ۇ, ءۇ مەن ى, ءى   ت.ب.

جانە ولار ءاردايىم ناقتى جاعدايعا بايلانىستى ءارتۇرلى، ورفوگرافيالىق دەپ ايتايىقشى (تاعى دا فونولوگيالىق ەمەس) پوزيتسيادا كەزدەسەتىنى انىق. سوندىقتان «قازاق تىلىندە  ي, ۋ  دىبىستارىنىڭ» دەپ ءسوز ساپتاۋدىڭ ءوزى، تازا عىلىمي تۇرعىدان العاندا، قاراپايىم تىلمەن ايتساق تا – عىلىمعا جاسالىپ وتىرعان قيانات.

اۆتوردىڭ ەكىنشى سويلەمىن قارايىق: "بۇل دىبىستاردى تولىق داۋىسسىز دەپ تانيتىن عالىمدار ونى تاراتىپ جازۋدى قولدايتىنى بەلگىلى".

بۇل سويلەمدى وقىعان ادام دا ەشبىر «كىناراتتى» سەزبەيدى. ويى انىق سياقتى كورىنەدى. الايدا، وسى سويلەمنىڭ دە مازمۇنى ءبىرىنشى سويلەم تۇرىنە ءتان.

بىرىنشىدەن، قازاق تىلىندە ي مەن ۋ دىبىستارى اتىمەن جوق بولعاندىقتان، ولاردى بىلايشا نەمەسە باسقاشا جازۋ دەگەننىڭ ءوزى قاتە. ويتكەنى احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ۇجىمى دايىنداعان جانە «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان رەسمي جانە نەگىزگى قازاق ءتىلىنىڭ ەملە جوباسىندا ءتول داۋىستى جانە داۋىسسىز دىبىستاردىڭ ىشىندە ي مەن ۋ دىبىستارىن تابا المايسىز. اۆتوردىڭ ويلاپ تاپقان «تولىق داۋىسسىزدار» دەگەنى – ەش اقىلعا قونبايتىن تەرمين! «تولىق» جانە «تولىق ەمەس» داۋىسسىزداردى (تولىعى بار بولسا، تولىعى ەمەسى دە بولۋ شارت قوي) قايدان تاپقانى بەلگىسىز جاس عالىمنىڭ. ەندى، سول «تولىق داۋىسسىزداردى» تاراتىپ جازعىسى كەلگەن ءتىلشىنى مەن ءوز باسىپ كەزدەستىرىپ كورمەدىم. جالپى «تولىق داۋىسسىز» دەگەن نە؟ داۋىسسىز دىبىستى كىم جانە قالاي تاراتپاقشى؟ اقىلعا سىيمايتىن دۇنيە...

ءنومىرى 6-نشى پاراگرافتا اتالمىش ماسەلە ايقىن كورسەتىلەدى: «ı، ý ارىپتەرى (بۇلار – ءدال سول ە. مارالبەكتىڭ ماقالاسىنداعى ي مەن ۋ-ى) داۋىسسىز دىبىس رەتىندە تاڭبالانادى». ولاي بولسا، «بۇل دىبىستاردى تولىق داۋىسسىز دەپ تانيتىن عالىمدار» دەگەن ءسوز ورالىمنىڭ دا عىلىمي تۇرعىدان الىپ قاراعاندا ەش ءمانى جوق بوس ءسوز بولىپ شىعادى. ويتكەنى داۋىسسىز دىبىستاردى «داۋىسسىز دەپ تانىعان عالىمدار» بار ەكەن دەگەننىڭ ءوزى – ءمانى مۇلدە جوق عىلىميسىماق نارسە.

تاعى دا قايتالاپ ايتايىن: بىرىنشىدەن، قازاق تىلىندە  ي  جانە  ۋ  داۋىستى دىبىستارى جوق; ەكىنشىدەن، قازاق تىلىندە ەكى داۋىسسىز دىبىس بارى داۋ تۋدىرماسى اقيقات: ولار – (دۇرىس تاڭبالاعاندا ي ەمەس)  ي  (اي, قوي, جوي) جانە  ۋ  (جاۋ, قاۋىن، ساۋاپ).

ەندى وسى قازاق تىلىندە جوق، بىراق، مىسالى، ورىس نەمەسە اعىلشىن تىلىندە بار ي  مەن  ۋ  دىبىستارىنا (مينيستر، ۋنيۆەرسيتەت  ت.ب. كىرمە سوزدەردەگى سوزىلىڭقى داۋىستى دىبىستارى) ۇقساس قانداي دىبىستار بار تىلىمىزدە دەسەك، ولار مىنالار:  ءىنى دەگەن سوزدەگى  ءى  دىبىسى، ىرعاق  دەگەن سوزدەگى  ى  دىبىسى جانە ءبىز جوعارىدا كورسەتكەن جانە ەملەمىزدە  ý, ı  تاڭباسىمەن بەلگىلەنگەن داۋىسسىز دىبىستار:  تاۋ, اۋا، ساۋاپ، تاياق، ساي  جانە ت.ب.

اتالمىش ەملەدە وسى ەكى  ي  مەن  ý  تاڭباسىمەن قازاق تىلىندە تومەندەگىدەي دىبىس تىركەستەرى بەرىلىپ كەلگەنى ايقىن كورسەتىلدى:

*ي-مەن – ىي  جانە  ءىي  دىبىس تىركەستەرى بەرىلەدى (كيىم < كىيىم، تيىن < تىيىن) دەلىنگەن;

*ۋ-مەن – ۇۋ  جانە  ءۇۋ  دىبىس تىركەستەرى.

قورىتا كەلسەك، ي مەن ۋ-دىڭ تىلىمىزدەگى دىبىستىڭ مازمۇنى تومەندەگىدەي:

-ءى                                             -ۇ

-ى                                           -ءۇ

-ي:               -ىي                      -ۋ:               -ۇۋ

-ءىي                                           -ءۇۋ

-ي                                            -ۋ (داۋىسسىز)

-ي                                            -ۋ (جات، كىرمە داۋىستى)

شىندىعىن ايتساق، ءبىز تىلىمىزدەگى -ءىي, -ىي, -ۇۋ, ءۇۋ  دەگەن داۋىسسىز جانە داۋىستى دىبىستان قۇرالعان دىبىس تىركەستەرىن ءبىر  -ي  نەمەسە  -ۋ  ارپىمەن (دىبىسىمەن ەمەس!) «كىرىكتىرىپ»، «بىرىكتىرىپ»، ولاردى ءبىر تاڭباعا سىيدىرىپ، سىيعىزىپ بەرىپ كەلدىك. «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە شىققان ەملەمىزدە وسى ماسەلە تولىق تۇسىندىرىلگەن.

بايقاپ قاراساڭىز، ماسەلەنىڭ باسى تومەنگە، اياعى جوعارى اۋدارىلىپ قويىلىپ تۇرعان سياقتى. ءبىز تۇپنۇسقالىق  كيىن-ءدى  –  كىيىن  دەپ "تاراتىپ" جازىپ وتىرعان جوقپىز:  ءبىز ءتول جانە تۇپنۇسقالىق   كىيىن-ءدى  "كىرىكتىرىپ"  كيىن دەپ جازىپ وتىرمىز عوي. اقيقاتى وسى. "تاراتىپ جازۋ" دەگەن ورالىم ماسەلەنى مۇلدە تەرىس ءتۇسىندىرىپ كەلەدى. دۇرىسى «دىبىس تىركەسىن كىرىكتىرىپ ءبىر تاڭبامەن بەلگىلەۋ» دەسەك – قاتەلەسپەيمىز.

دىبىستى تاڭبامەن، دىبىستاردىڭ تىركەسىن جەكە ارىپپەن، فونەتيكالىق پوزيتسيانى فونولوگيالىق پوزيتسيامەن شاتاستىرىپ، ارالاستىرىپ جازعان «عىلىمي» تۇجىرىمداردى بۇدان بىلاي سىناۋ تۇگىلى، سىناۋ ءۇشىن سول سىنالاتىن پايىمداردى ىرىكتەۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس بولىپ تۇر – قاتە پايىمدى بۇل ءبىر پايىم دەپ سىناي دا الا المايسىز عوي. ماقالانىڭ باستان اياق، نەگىزىنەن، تىلىمىزدە جوق «ي مەن ۋ دىبىستارىنىڭ» تالداۋىنا ارنالعانىن ەسكەرسەك، ءارى قاراي مۇقيات قاراستىرۋدى توقتاتۋعا ءماجبۇرمىز.

جاس عالىمنىڭ ۇسىنىپ وتىرعان باستى «جاڭالىعى» – عىلىمداعى بۇرىننان ابدەن بەلگىلى ماسەلەلەر. قورىتا كەلە، قاراپايىم تىلمەن ايتساق، ەڭ ۇلكەن جاڭالىعى مىناۋ:  قازاق تىلىندەگى  ي (دۇرىسى  ي  –  ي  ەمەس) جانە ۋ – تەك قانا داۋىسسىز دىبىستار ەمەس، ولاردى كەيبىر جاعدايلاردا داۋىستى دىبىستاردىڭ قاتارىنا جاتقىزعان ءجون بولار دەپ ەسەپتەيدى جاس اۆتور. كەرەمەت «جاڭالىعى»، اشقان «امەريكاسى» – ءدوپ وسى. ءجون-اق دەيىك.

بۇل پىكىرىنە قاتىستى العا تارتقان دالەلدەرى مىناۋ.

بىرىنشىدەن، ولاردى «جارتى داۋىستى» دەپ اتاعان جانە «تاراتپاي جازۋ» جوباسىنىڭ ءتول يەسى احاڭنىڭ ءوزى ەكەن دەپ اۆتور احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 1922 جىلعى ءبىر سويلەمىنە سىلتەمە جاسايدى.

ەكىنشىدەن، ي  جانە ۋ-عا اياقتالعان تۇبىرلەرگە جۇرناقتاردىڭ قوسىلۋى داۋىستى دىبىستارعا بىتەتىن سوزدەرگە جالعانۋ جولدارىنا ۇقساس مىسالداردى كەلتىرەدى.

ءۇشىنشى توپ دالەلدەرى: «كىرىكتىرمەي» جازساق («تاراتىپ جازۋ» دەگەن تەرميندى قولدانۋعا مەن ءوز باسىپ ءپرينتسيپتى تۇردە قارسىمىن), ءسوز ۇزارا بەرمەيدى دەيدى جانە ۇزارىپ كەتكەن سوزدەردىڭ مىسالدارىن كەلتىرەدى.

وسى جەردە بىردەن كەسىپ ايتۋعا تۋرا كەلەدى. احمەت بايتۇرسىنۇلى ەشقاشان قازاقتىڭ ي جانە ۋ داۋىسسىز دىبىستارىن داۋىستى دىبىس دەپ اتاماعان! بۇل –  تاپجىلماس اقيقات. ءيا، ي, ۋ, ر, ل, م, ن سياقتى دىبىستاردى ول جارتى داۋىستى، شولاق داۋىستى نەمەسە شالا داۋىستى داۋىسسىز دىبىستاردىڭ قاتارىنا جاتقىزعانى راس. بۇل جەردە ەرمۇحامەت ءىنىمىز داۋىسسىز دىبىستاردى ءدال وسىلايشا اتاۋ  – كلاسسيكالىق ءتىل ءبىلىمىنىڭ قاعيدالى ءداستۇرى ەكەنىن بىلمەگەنىن كورسەتىپ وتىر. كەز كەلگەن تىلدە «داۋىستىلىعى باسىم» داۋىسسىز دىبىستارى بولادى، ولاردى «ءۇندى داۋىسسىز»، ياعني لاتىنشا ايتساق، «سونور» (لاتىنشا «ءۇندى، داۋىستى» دەگەن ءسوز) داۋىسسىز دىبىستار دەپ اتايدى، ولار – ءدال جوعارىدا كورسەتىلگەن م, ل, ن, ر  سياقتى دىبىستارى. ورىس تىلىندە دە، اعىلشىن تىلىندە دە، تۇركى تىلدەرىندە دە ولاردى ءۇندى داۋىسسىز، ياعني سونور داۋىسسىز دابىستارى دەپ اتايدى. سونورلىق، داۋىستىلىق قاسيەتى بار بولعانى ءۇشىن ولاردى بىردە-ءبىر ءتىلشى عالىم ەشقاشان داۋىستى دىبىس دەپ اتاماعان.

ال، احاڭنىڭ پوزيتسياسىن انىق ءبىلۋ ءۇشىن حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى شىعارعان «قازاق ءبىلىمپازدارىنىڭ تۇڭعىش سيەزىنىڭ» (فاكسيميلەسىمەن بىرگە 270 بەتتىك) تولىق ستەنوگرامماسىنا زەر سالساق جەتكىلىكتى. 1924 جىلدىڭ 12-18 ماۋسىمى ارالىعىندا ورىنبوردا ءبىر اپتالىق قۇرىلتاي اياسىندا احمەت بايتۇرسىنۇلى، ءاليحان بوكەيحانۇلى، مىرجاقىپ دۋلاتۇلى، حالەل دوسمۇحامەتۇلى، ەلدەس ومارۇلى، تەلجان شونانۇلى، ءنازىر تورەقۇلۇلى، ساكەن سەيفۋللين (ۇزىن سانى جيىرما-وتىزدان استام ادام) قاتىسقان ءۇش كۇن قاتار ۇلكەن جينالىس، جان-جاقتى تالقىلاۋ وتكىزىلەدى. تاقىرىبى قازاق ءتىلىنىڭ جازۋى مەن ەملە ەرەجەلەرىنە ارنالادى. توراعالىققا احاڭنىڭ ءوزى سايلانادى. كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەلەر بويىنشا ارنايى تاعايىندالعان بايانداماشىلار ءسوز سويلەيدى. بايانداماشىعا ءبىر ساعات رەگلامەنت  بەرىلەدى (قانداي كەرەمەت! – ە.ق.). قوسىمشا ءسوز سويلەگەندەرگە – جارتى ساعاتتان ۋاقىت بەرىلەدى. پىكىر ايتۋشىلارعا – 15 مينۋتتان. جينالىس جۇمىسى – كۇندە تاڭعى ساعات وندا باستالىپ، كەشكى توعىزعا دەيىن ۇزدىكسىز جالعاسادى. باياندامالاردىڭ، سوزدەردىڭ ءبارى – تولىق قاعازعا تۇسىرىلگەن.

اشىعىن ايتايىق، جوعارىدا ەرمۇحامەت ايتقان ۋاجدەردىڭ ءبارى دەرلىك وسى باسقوسۋدا ەگجەي-تەگجەيلى جانە الدەقايدا تولىق تۇردە ءتىزىلىپ بەرىلگەن. ە. مارالبەك كەلتىرگەن  جۇۋۇۋىنىڭ  سياقتى كوپتەگەن ۇزارتىلعان مىسالداردى سول قۇرىلتايدا تەلجان شونانۇلى جانە باسقا عالىمدار تولىق بايانداعان. نيانيا (نيانيا) دەگەن سىقىلدى ۇزارىپ كەتەتىن كىرمە سوزدەر دە العا تارتىلىپ، تالقىعا تۇسكەن. قايتالاپ ايتايىق، جاس عالىمنىڭ ماقالاسىندا كەلتىرىلگەن ماسەلەلەردىڭ (دالەلدەردىڭ) بارشاسى – تەلجان شونانۇلى، مۇقتار ساماتۇلى، مانان تۇرعامبايۇلى جانە ت.ب. ءبىلىمپازدار قۇرىلتايىنا قاتىسۋشىلاردىڭ تاراپىنان تاراتىلىپ، ناقتى، كوپتەگەن مىسالدارىمەن قۇجاتتالعان (ولارعا سىلتەمە جاساۋ كەرەك ەدى، البەتتە).

جاس عالىم ءبىر جاقتىڭ تولىق پىكىرىن بىلدىرگەن سوڭ، سولارعا قارسى ايتىلعان، مۇقيات ساراپتالعان، سالماقتى تالداۋ جاساعان قالەكەڭ، ەلدەس جانە احاڭنىڭ جاۋاپ سوزدەرىن نەگە كەلتىرمەگەنى تۇسىنىكسىز. ويتكەنى سول تاريحي قازاق ءبىلىمپازدارى قۇرىلتايىندا عالىمدار ءبىر پاتۋاعا كەلەدى.  جانە توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن جيىن توراعاسى احمەت بايتۇرسىنۇلى ءوزى جاريا ەتەدى.

احاڭ ءسوزىن تولىق بەرەيىك: «قازاق تىلىندە داۋىستى ۇزىن ۋ مەن ي جوق ەكەنىن مويىنداعان سوڭ ىۋ, ۇۋ-لاردىڭ ورنىنا جالعىز  ۋ  جازامىز دەۋدىڭ تۇك تە قيسىنى جوق. مۇنان بىلاي  ۋ مەن ي-ءدىڭ  جازىلۋىن دىبىس جۇيەسىنە كەلتىرىپ، دۇرىسىنشا جازۋىمىز كەرەك. ونان قاشىپ، ءتىلدىڭ زاڭىنا كەلمەيتىن شاتاق ەرەجە شىعارۋدىڭ ءجونى جوق» (اتالعان ەڭبەك، 53-ب.).

تاعى دا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۇپتەپ ايتقان، قورىتۋ تۇجىرىمدارىن كەلتىرەيىك: «ۋ مەن ي داۋىستى دىبىستارىنىڭ قاتارىنا كىرە المايدى. داۋىسسىز ر مەن ل-عا قوسىلىپ كەتەدى» (بۇل دا سوندا، 31-ب.).

احاڭ ي مەن ۋ-عا «داۋىستىعا اياقتالعان سوزدەرشە» جالعالانۋ تۋرالى دا ناقتى جاۋاپ بەرەدى: ي مەن ۋ- «داۋىسسىز ر مەن ل-عا قوسىلىپ كەتەدى. بالا، كىسى، ەگە، وقى دەگەن سوزدەردىڭ اياعىنداعى دىبىستارى داۋىستى، قار، ءجۇر دەگەن سوزدەردىڭ اياعىنداعى دىبىستارى داۋىسسىز ر, سۇۋ، ساي، جۇۋ، ءتىي دەگەن سوزدەردىڭ اياعىنداعى دىبىستارى داۋىسسىز ۋ مەن ي... دىبىس جۇيەسىنشە ۋ مەن ي-دىڭ داۋىسسىز ر-دان ەش باسقالىعى جوق ەكەنى، ەكەۋى دە داۋىستى دىبىستارعا قوسىلمايتىنى سيپاتتالادى» (31-32-ب.).

احمەت بايتۇرسىنۇلى پىكىرى ايقىن، انىق جانە داۋ تۋدىرۋ مۇمكىن ەمەس.

وسى شەشىمدى ءماجىلىس اياعىندا داۋىسقا سالىپ كوپشىلىك ماقۇلداپ بەكىتەدى. ەڭ عاجابى قولداۋشىلاردىڭ ىشىندە تالقىلاۋ كەزىندە قارسى پىكىر بىلدىرگەن مىرجاقىپ دۋلاتۇلى دا بولعانىن ەرەكشە اتاپ ءوتۋ كەرەك. ياعني ول دا احاڭنىڭ پىكىرىنە قوسىلعان، عۇلاما عالىم ويىمەن كەلىسكەن.

جينالىس بارىسىندا حالەكەڭ ايتقان ءسوزى ەسكە تۇسەدى: «اقمەتتىڭ كەلتىرگەن دالەلدەرىنەن اسىپ كەتۋ مۇمكىن ەمەس» (بۇل دا سوندا، 35-ب.).

ءبىز دە عۇلاما ۇستازىمىز احاڭ سوزىنە توقتاعان ءجون دەپ سانايمىز.

وسىمەن دوعارا وتىرىپ، قولعا قالام العانىمدى، وسى قىسقا جازبامدى، نەگىزىنەن، ءبىزدىڭ جاس (جانە دە تاعى دا قايتالاپ ايتامىن – تالانتتى) عالىمىمىز ءۇشىن جازىپ وتىرماعانىمدى ەسكەرتكەنىم ءجون بولار دەپ ويلايمىن. ەرمۇحامەتكە جۇمىستا، سەمينارلارىمىزدا ويىمىزدى، كەڭەسىمىزدى بەرۋگە مۇمكىندىگىمىز ءالى دە بار عوي. وكىنىشكە قاراي، ە.مارالبەك جازعانى كوپشىلىككە تاراپ كەتتى. كوپشىلىكتىڭ ماقالادا ايتىلعاندارعا شىندىعى وسى ەكەن دەپ، سەنىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن. مەنىڭ ءسوزىم، سول وقىرمان قاۋىمىنا ارنالادى. قاتەلەسپەيتىن عالىم، سۇرىنبەيتىن تۇياق جوق. ەرمۇحامەت مارالبەك باۋىرىمىز بولاشاقتا ۇلكەن عالىم بولارى حاق. تەك بولام دەپ، بولدىم دەپ اسىقپاۋ كەرەك. كوپ وقۋ، كوپ توقۋ كەرەك. ال وعان جاس عالىمنىڭ تولىق دايىندىعى بار ەكەنى داۋسىز.

ەردەن قاجىبەك، ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، ۇعا كوررەسپوندەنت مۇشەسى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور

Abai.kz