بۇگىن - قازاق رۋحانياتىنا ولشەۋسىز ولجا سالعان، عاجاپ زەرتتەۋلەر مۇراسىن قالدىرعان كۇيشى، جازۋشى، كينودراماتۋرگ تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ تۋعان كۇنى! قازاقتىڭ ينتەلەكتۋال جازۋشىسى ءتىرى بولسا ءبىرىنشى تامىز كۇنى 64 جاسقا كەلەر ەدى.

تالاسبەك اسەمقۇلوۆ. ايۋپ ءھام اباي

زەينوللا سەرiكقاليۇلىنىڭ iزگi رۋحىنا باعىشتايمىن

يوۆ پايعامباردىڭ كىتابى

جارق ەتپەس قارا كѳڭiلiم نە قىلسا دا،
اسپاندا اي مەنەن كۇن شاعىلسا دا،
دۇنيەدە، ءسiرا، سەندەي ماعان جار جوق،
ساعان جار مەنەن ارتىق تابىلسا دا.

كەمەڭگەردiڭ قاسiرەتكە مالشىنعان وسى ѳلەڭiن وقىعاندا مۇلدەم باسقازاماندا ѳمiر سۇرگەن، باسقا ناسiلدەن شىققان پايعامباردىڭ ۇقساس تاعدىرى ويعا ورالادى. دiن ءiسلامنiڭ شاپاعى اتپاعان ەكەن ول كەزدە. كѳكتەن تۇسكەن تѳرت كiتاپتىڭ بiرiنشiسi – ەنجiلدەن جەتكەن سѳز.

ەرتە-ەرتەدە ۋتس دەگەن جەردە يوۆ دەگەن بiر ادام جاساپتى. Iزگi ەكەن، ءادiل ەكەن. Ѳمiرiندە قيانات iستەمەگەن، قۇدايسىز سѳز ايتپاعان ادام ەكەن. نيەتiنە قاراي قۇداي دا وعان بەرگەن ەكەن. جەتi ۇلى، ءۇش قىزى بولىپتى. جەتi مىڭ قوي-ەشكiسi, ءۇش مىڭ تۇيەسi, مىڭ ѳگiزi, بەس ءجۇز قاشىرى، قانشاما كۇتۋشi كۇڭi بار. شىعىستا ودان باي، ودان بەدەلدi ادام بولماپتى. ۇلدارى ارقايسىسى ѳز ۇيiندە كۇندە توي، اس تا تѳك قىلىپتى، قارىنداستارىن جاندارىنا شاقىرىپ كѳڭiل كѳتەرiپ وتىرادى ەكەن. ولارعا قاراپ اكە قۋانادى. بالالارىن جيناپ كۇندە باتا قىلىپ، ارقايسىسىنىڭ اتىنا دەپ ماي ѳرتەپ، مال شالادى ەكەن. ۇلدارىم كѳڭiلiندە قۇداي اتىنا كۇپiر سѳز ايتقان شىعار، سونى ايتتىم دەيدi ەكەن يوۆ.

كۇندەردiڭ كۇنiندە جاراتقان يەنiڭ الدىنا قۇلدارى كەلەدi. Iشiندە ءازازiل دە بار ەكەن دەيدi. جاراتۋشى، ازازiلگە قاراپ ايتتى: سەن قايدان كەلدiڭ دەدi. سوندا ءازازiل بىلاي دەپ جاۋاپ بەردi: مەن بۇكiل جەردi ارالاپ شىقتىم دەدi. جاراتقان يە: مەنiڭ قۇلىم يوۆتى كѳردiڭ بە دەدi. ونداي تازا، iزگi, قياناتتان بويىن اۋلاق سالعان قۇدايشىل ادام جوق دەدi. سوندا ءازازiل ايتتى: يوۆ تەكتەن تەككە قۇدايشىل بولىپ پا؟ ونىڭ مالى مەن جانىن جاماندىقتان قورعاپ وتىرعان ѳزiڭ ەمەس پە؟ سەن ونى القاپ وتىرسىڭ، ونىڭ ابىرويى سودان كەيiن تاسىپ وتىر. ال، كانە، سول بەرگەنiڭە، مالى مەن جانىنا قولىڭدى تيگiزشi, سوندا كѳرەرسiڭ ونىڭ قانداي قۇدايشىل ەكەنiن دەدi. سوندا جاراتقان يە ايتتى: مiنە، ونىڭ بار نەسiبەسi سەنiڭ قولىڭدا، تەك ѳزiنە قول تيگiزبە دەدi. سوندا ءازازiل، جاراتقان يەنiڭ الدىنان شىعىپ جۇرە بەردi.

مەرەكە-دۋمان كѳپ كۇننiڭ بiرi ەكەن دەيدi. مiنە، وسى كەزدە يوۆقا سۋىت حابارشى كەلەدi دە، بىلاي دەيدi: ѳگiزبەن جەر جىرتىپ جۇرگەنبiز، قاشىرلار جانىمىزدا جايىلىپ جۇرگەن. وسى كەزدە جاۋ كەلiپ مالدى الىپ، باقتاشىلاردىڭ بارلىعىن قىرىپ كەتتi, جالعىز مەن امان قالدىم دەيدi. بۇل حابارشى سѳزiن ايتىپ بولعانشا ەكiنشiسi كەلدi دە ايتتى: اسپاننان زيانىڭ وتى تѳگiلiپ قويلاردىڭ بارلىعى، باقتاشىلاردىڭ بارلىعى ѳرتەنiپ كەتتi, جالعىز مەن امان قالدىم  دەدi. بۇل حابارشى سѳزiن اياقتاپ بولعانشا ءۇشiنشi حابارشى كەلدi دە ايتتى: حالدەي  لەر ءۇش شەرiك بولىپ كەلدi دە تۇيەلەردi ايداپ كەتتi, باقتاشىلاردىڭ ءبارiن ѳلتiردi, جالعىز مەن امان قالدىم دەدi. بۇل حابارشى اۋزىن جيعانشا تѳرتiنشiسi كەلدi دە ايتتى: ۇلدارىڭ مەن قىزدارىڭ شاراپ iشiپ، كѳڭiل كѳتەرiپ وتىرعاندا شѳلدالادان قاراداۋىل كەلiپ ءۇيدiڭ تѳرت بۇرىشىن قۇلاتىپ كەتتi, ءۇيدiڭ شاتىرى قۇلاپ بالالارىڭنىڭ بارلىعى ѳلدi. جالعىز مەن امان قالدىم، مiنە، مەن ساعان حابار جەتكiزiپ كەلiپ وتىرمىن دەدi.

سوندا يوۆ كيiمiن دار-دار ايىرىپ، شاشىن الدىردى دا، تiزەرلەپ تۇرىپ تاعزىم ەتتi: انامنىڭ قۇرساعىنان جالاڭاش شىقتىم، جالاڭاش قايتامىن. جاراتقان يەم، ѳزiڭ بەردiڭ، ѳزiڭ الدىڭ. مىڭ العىس ساعان دەدi. كۇناعا بارمادى، قۇدايعا تiل تيگiزبەدi.

كۇندەردiڭ كۇنiندە جاراتقان يەنiڭ الدىنا قۇلدارى كەلەدi. Iشiندە ءازازiل دە بار ەكەن. جاراتۋشى، ازازiلگە قاراپ ايتتى: سەن قايدان كەلدiڭ دەدi. سوندا ءازازiل، مەن بۇكiل جەردi ارالاپ شىقتىم دەدi. جاراتقان يە ايتتى: سەن مەنiڭ ادال قۇلىم يوۆتى كѳردiڭ بە دەدi. ونداي تازا، iزگi, قياناتتان بويىن اۋلاق ۇستاعان ادام جەر بەتiندە جوق. ول ѳز سѳزiنەن ءالi تانعان جوق، ال سەن مەنi وعان قارسى قويىپ، جازىقسىز ادامدى جويماققا نيەت ەتتiڭ دەدi. سوندا ءازازiل ايتتى: ادام ѳز ѳمiرi, ѳز تiرشiلiگi ءۇشiن قولىنداعى بارىن بەرەدi. ال، قولىڭدى سول قۇلىڭنىڭ تانiنە تيگiزشi, سۇيەگiن جاسىتشى، كانە، سەنiڭ اتىڭا ماداق ايتقانىن سوندا كѳرەرسiڭ دەدi. جاراتقان يە ايتتى: مiنە، قولىڭا بەردiم، تەك ونىڭ جانىنا تيمە، يمانىنا ساقتاۋ بول دەدi.

ءازازiل جاراتقان يەنiڭ الدىنان شىعىپ جۇرە بەردi. كەلدi دە يوۆقا، تѳبەسiنەن تابانىنا دەيiن الاپەس پەن مەرەزدi دارىتتى. يوۆ قولىنا قىشتىڭ قابىرشاعىن الىپ، ەلدەن اۋلاق كەتiپ، دەنەسiنەن سورعالاعان iرiڭدi سونىمەن قىرىپ  وتىردى. يوۆتىڭ ايەلi كەلiپ ايتتى: سەن ءالi ايتقانىڭنان قايتپادىڭ با! قۇدايىڭدى قارعا دا ѳل، دەدi. يوۆ ايتتى: سەن ەسiنەن اداسقان كѳپ اقىماقتىڭ بiرi مە ەدiڭ. قۇدايدان جاقسىلىقتى العاندا، جامانشىلىقتى قالاي الماي-دى ەكەنبiز دەدi. تاعى دا دiنiنە بەرiك بولدى، قۇدايعا تiل تيگiزبەدi. سودان كەيiن يوۆتىڭ جايىن ەستiپ ءۇش دوسى، فەمانيت قالاسىنىڭ تۇرعىنى ەليفاز، ساۆحەيا قالاسىنىڭ تۇرعىنى ۆيلداد جانە نااميت قالاسىنىڭ تۇرعىنى سوفار، ۇشەۋi بەيشارانى جۇباتپاق بولىپ كەلدi. الىستان يوۆتىڭ حالiن كѳرگەن ولار، ۇستiلەرiندەگi كيiمدەرiن جىرتىپ، جىلاپ ەڭiرەدi. جانىنا كەلiپ جەتi كۇن، جەتi كۇن وتىردى، ەشقايسىسى ەشتەڭە دەمەدi, سەبەبi, يوۆتىڭ كەشكەن ازابى جانشوشىرلىق ەدi.

سودان كەيiن يوۆ العاش رەت جاق اشىپ ѳزiنiڭ كѳرگەن كۇنiنە قارعىس ايتتى: انامنىڭ قۇرساعىنا تامشى بولىپ دارىعان كۇنiمدi, دۇنيەگە جارالعان كۇنiمدi قارعىس اتسىن. ول كۇنiم تۇنەك بولسىن، ول كۇننiڭ تاڭى اتپاسىن، ول كۇندi كѳرگەن ادام قۇبىجىق كѳرگەندەي بولسىن، ول كۇن اي مەن جىلدىڭ ەسەبiنە دە كiرمەي كەتسiن. قۇرساقتان شىققاندا نەگە ѳلمەدiم؟ نەگە ەمشەك ەمدiم؟ بۇرىنعى ѳتكەندەرمەن، قايعى دا جوق، قاسiرەت تە جوق، جاتپاس پا ەدiم. جولى كەسiلگەن ادامعا جارىقتىڭ نەگە كەرەگi بار؟ اۋزىمنان جالىننان باسقا ەشتەڭە دە شىقپايدى. باسىما قايعى كەلدi دەدi.

حريستيان جۇرتىنىڭ الاپاسىن ارتتىرعان، اقىرسوڭىندا الەمدiك ۇستەمدiككە جەتكiزگەن ۇلى كiتاپ – «بيبليا» بولسا، ونىڭ بiرiنشi جارتىسى – «كѳنە Ѳسيەت». ورىسشا ۆەتحي زاۆەت. «كѳنە Ѳسيەتتi» قۇراعان ەلۋ كiتاپتىڭ بiرi وسى ѳزiمiز اڭگiمە قىلىپ وتىرعان «يوۆتىڭ كiتابى». باعزى كۇندەردەن جەتكەن ەنجiل پايعامبارلارىنىڭ ءار سѳزi مارجانداي كiتاپتارىنىڭ iشiندە بiتiمi بѳلەك، سѳزi ەرەك كiتاپ. بiتiك، تۇتاستاي العاندا، يوۆ پەن ونى جۇباتۋعا كەلگەن ءۇش پiرادار دوسى، جاس جiگiت ەليۋي جانە جاراتۋشى اراسىنداعى، اقيقات iزدەگەن پايىم مەن سѳز قاقتىعىسىنا قۇرىلعان.

يوۆ پايعامباردىڭ iشiنەن اقتارىلعان جالىن-قۇسپا جەل ѳتiندەگi الاۋداي شاپشىپ، جاراتقان يە مەن ادام ەندەنiڭ اراسىنداعى ەڭ باستى iزگiلiك بايلامدارىن قامتيدى، ەڭ شىتىرمان تۇيiندەردi شەشپەككە ۇمتىلادى.

ەڭ باستى تۇيتكiل، ەڭ باستى كۇمان – ادiلەت حاقىندا.

جاراتۋشىعا دەگەن سەنiمi پiرادارلىقتان اسپاعان دوستارى يوۆقا باسۋ ايتادى. قارiپ پەن قاسەرگە سۇيەۋ بولعان ادام ەدiڭ عوي. ەندi ѳزiڭنiڭ باسىڭا كۇن تۋعاندا يiنiڭنiڭ تۇسكەنi قالاي. يمانىڭ ѳزiڭە جار بولسىن، بiراق ادام پەندە قۇدايدان iزگi بولا الا ما، اتادان اسىپ تۋساڭ دا قۇدايدان بيiك بولا الاسىڭ با؟ قاراشى، انە، جاراتۋشى يە اسپانداعى پەرiشتەنiڭ ѳزiنەن كەمشiلiك تاۋىپ وتىرادى. زاۋال جەر استىنان شىقپايدى ەكەن – ادام پەندە ازاپقا جاراتىلادى ەكەن. عارiپكە بiر ءۇمiت بار. جاراتقان يە جѳنگە سالعان ادام ۇشپاققا جەتەدi. سوندىقتان جاراتقان يەنiڭ زاۋالىن، بۇيىرتقان نەسiبەسiن قول قۋسىرىپ قابىل ال، كۇپiرلiك قىلما، سەبەبi, ول ѳزi جازالايدى، ѳزi القايدى دەيدi. جاراتۋشى قاراپتان قاراپ جازالامايدى، ѳزiڭنiڭ بiر كiناڭ بولعان عوي. قۇدايدىڭ سوتى تەرiس، تارازىسى قيسىق دەپ قالاي ايتاسىڭ. وسى ۋاقىتقا دەيiن جاساعان، ѳزiمiز شەجiرەدەن اتىن ەستiگەن كۇناحارلاردىڭ جازالانباعانى بار ما، ال ءتۇزۋ جولدان تايماعان پiرادارلاردىڭ جارىلقانباعانى بار ما. جѳنگە كەل، تiلiڭدi تارت دەيدi.

سىرت كѳزگە يوۆتىڭ ەليفاز، ۆيلداد، سوفارمەن سѳز قاعىسۋى ءتۇزۋ جولدان تايعان كۇناحار مەن قۇداي جولىنداعى پiرادارلار اراسىنداعى تارتىس سياقتى. الايدا يوۆتىڭ بەرگەن جاۋابى الدىمىزعا مۇلدەم باسقا شىندىقتى تارتادى. ءتانi شiرiپ، جانى كۇيزەلگەن پايعامبار بىلاي دەيدi: ازاپتالعان بەيشاراعا ادام جاناشىرلىق ەتەر بولار. ەگەردە ول ادامنىڭ قۇداي جولىنداعى پiرادار ەكەنi راس بولسا. سەندەر جاراتقاننىڭ قاحارىن كѳرiپ شوشىپ كەتتiڭدەر. سەندەر مەنi جۇباتقاننىڭ ورنىنا تابالاپ وتىرسىڭدار.تابالاعاندارىڭ – مەنi جاۋعا تاستاپ كەتكەندەرiڭ ەمەي نەمەنە.

قۇدايدىڭ قاحارىن ايتاسىڭدار. بiراق ادام جاراتقاننىڭ الدىندا قالاي اقتالىپ شىعادى؟ ادام بەتتەسەر ەدi, ەگەردە جاراتقان يە ونىڭ مىڭ ساۋالىنىڭ تىمقۇرماسا بiرەۋiنە جاۋاپ بەرسە. قۇدىرەتiنە سالسا – ول جەڭەدi, بiزدەن زورعىلاردى كۇيرەتكەن. بiراق بەتتەسەيiكشi. كiم مەنi ونىمەن جۇزدەستiرە الادى؟ كiنام جوق. جەردiڭ بيلiگiن قياناتشىلدارعا بەرiپ وتىر.  وسىنىڭ ءبارi جاراتقاننىڭ iسi ەمەي نەمەنە. ماعان جiبەرگەن زاۋالىن قايىرىپ السىن، ءتۇن ۇيقىمدى تѳرت بѳلگەن قورقىنىشتان ارىلتسىن، مiنە، سوندا مەن ودان جاسقانباي، قورىقپاي سѳيلەيiن. سەبەبi, مەن، ءتۇپ تامىرىمدا وسى سەندەر كѳرiپ وتىرعانداي ەمەسپiن. و، جاراتقان، نەگە سەن مەنەن كۇنا iزدەيسiڭ، توپىراقتان جاراتقان ѳزiڭ ەمەس پە. ءسۇت قۇساتىپ تѳككەن، كiلەگەيدەي قويىلتقان، سۇيەگiمدi ەتپەن، تەرiمەن قاپتاعان، سѳيتiپ ادام ەتكەن ѳزiڭ ەمەس پە. سەنەن ەكi عانا نارسەنi سۇرايمىن: مەنەن زاۋالىڭدى ال. سودان سوڭ قورقىنىشپەن، ۇرەيمەن تۇرشiكتiرمە. مiنە، سودان كەيiن تەرگە مەنi. ءتانiمدi تەرگەمە، جانىمدىتەرگە. قورقىتىپ تەرگەمە. قورقىتساڭ سەنiڭ سѳزiڭنەن باسقا سѳز قالمايدى. قورقىنىشپەن، ۇرەيمەن تۇرشiكتiرمە. سوندا مەن تارتىنباي، تايساقتاماي سѳيلەيمiن. سوندا مەنiڭ شىن سىرىما جەتەسiڭ دەيدi. كiتاپتىڭ سوڭىنا قاراي سѳز العان جاس جiگiت ەليۋي، يوۆقا كiنا تاعىپ سѳيلەگەن الدىڭعى ءۇش پiراداردان ѳلشەۋسiز بيiك تۇر. ول دا يوۆتى ايىپتايدى. بiراق پiرادارلارمەن سالىستارعاندا ءۋاجi مۇلدەم باسقا تاراپتان. ەليفاز، ۆيلداد جانە سوفار ѳز سѳزدەرiندە يوۆتىڭ جۇرگەن جولىنان الدەبiر مiن تاپپاق بولادى، بiز بiلمەيتiن بiر كiناڭ بار، كѳڭiلiڭدە كۇپiرلiك بولعان، باسىڭداعى كەپ سونىڭ زاۋالى دەسە، ەليۋي ѳزiنiڭ جالىندى سѳزiندە جاراتقاننىڭ iسiنە باعا بەرمەك بولعان يوۆتىڭ ارەكەتiن كۇپiرلiك دەپ تابادى.

پiرادارلار قيانات پەن سوعان جiبەرiلگەن زاۋالدى عانا بiلسە، ەليۋي زاۋالدىڭ ساۋابىن ايتادى، تiپتi, زاۋال دەگەننiڭ ѳزiنە كۇمان كەلتiرەدi. جاراتقان يە ەشكiمدi دە ەزگiگە سالمايدى. سەنiڭ زاۋال دەگەنiڭ، كiنالiگە دە، كiناسiزگە دە، اققا دا، قاراعا دا بiردەي كەلەدi. پاقىرعا كەلگەن زاۋال ونىڭ كѳكiرەك كѳزiن اشسا، قۇدايدىڭ شەكسiز راحىمى ەمەي نەمەنە. يوۆ، تىڭدا مەنi, قۇدايدان كەلگەن كەپتi قارعاما، قايتا قۇدايدىڭ عاجايىپ iسiنە قايران قال، قارا دا تۇر، سىرىنا ءتۇيسiن دەيدi.

ەنجiلدiڭ وسى كiتابىن باجايلاي وقىعان ادام قايران قالار ەدi. Ѳمiرiندە قيانات جاساماعان، كۇنا مەن زينادان اۋلاق بولعان يوۆقا جاراتقان يەنiڭ وسىنشا ازاپ جiبەرۋi, جانە دۇشپاندارى ѳلتiرiپ كەتكەن قۇل-قۇتاندارىنىڭ، قۇلاعان ءۇيدiڭ استىندا ѳلگەن ۇل-قىزدارىنىڭ ەشقانداي كiناسi بولماۋى، ياعني، بiرەۋگە ۇلگi كѳرسەتۋ، مىسال كەلتiرۋ ءۇشiن نەسiبەسi ەشبiر كەم ەمەس، قۇداي الدىنداعى حۇقىعى تەڭ، مۇلدەم باسقا ادامداردىڭ جانىن الۋى، ѳز iسiنە ەشقانداي ەسەپ بەرمەۋi تاڭ قالدىرادى. وسى تۇرعىدان كەلگەندە يوۆتى جۇباتۋعا كەلگەن ءۇش پiراداردىڭ سѳزi ەشقايدا جەتەلەمەيدi. جاراتۋشىمەن ەكi اراداعى، «قياناتقا-قيانات»، «جاقسىلىققا – جاقسىلىق» ەسەبiنە قۇرىلاتىن قاراپايىم الىس-بەرiستiك تۇسiنiك ياحۋدي پايعامبارلارىنىڭ كѳنە ەتيكالىق كѳزقاراستارىنان عانا حابار بەرسە كەرەك. قۇداي بۇل جەردە جازالاۋشى نەمەسە جارىلقاۋشى بەينەسiندە عانا كѳرiنەدi.بiراق ѳمiرiندە جازا باسىپ كѳرمەگەن ادال، ەرجۇرەك، iزگiلiك iزدەنiسiندە الىس كѳكجيەكتەرگە ۇمتىلعان، قانداي iستە بولسا دا اياعىنا دەيiن بارۋعا قورىقپايتىن يوۆ پايعامبار ѳز سѳزiنەن تانبايدى، ѳزiنiڭ جاراتقان يە الدىندا ەشقانداي كۇناسiنiڭ جوق ەكەنiن قايتالاپ ايتىپ وتىرادى.

ءۇش پiرادار مەن يوۆ پايعامباردىڭ اراسىنداعى ەتيكالىق تارتىستان شىعاتىن قورىتىندى مىناداي: قۇداي iسiن باعامداۋعا ادامدىق، فانيلiك ѳلشەمدەر جەتiمسiز. ياعني، جاراتقاننىڭ ەركi, ءامiرi ادامدىق كاتەگوريالاردان تىس، ادام ءۇشiن مۇلدەم بەيمالiم، تىلسىم قايناردان ѳرiستەپ جاتىر. يوۆتىڭ كiتابىندا بۇل ѳلشەمدەر، كاتەگوريالار قۇداي تارابىنان جوققا شىعارىلادى، جانە اياعىنا دەيiن وسىنداي بولىپ قالادى. الايدا قۇدايدىڭ بەرگەن ايانىن يوۆ باسقاشا، بيiك دەڭگەيدە تانيدى. يوۆ ەر بولاتىن. وسى ەرلiكتiڭ ارقاسىندا، ول، ءتانiن دە، جانىن دا كۇيدiرگەن وتتىڭ iشiندە وتىرىپ، جاراتقان يە جايلى جالپىلاما تۇسiنiكتiڭ قۇلى بولعان جوق. ءۇش پiراداردى قاناعاتتاندىرعان قۇداي جايلى، ونىڭ iسi جايلى تۇسiنiككە كѳڭiلi تولمايتىنىن، ودان الدەقايدا بيiك ايانعا تѳزە الاتىنىن كѳرسەتتi. ونىڭ سوڭعى تاراۋداعى سѳزi قورىققان، ۇرەي كەشكەن ادامنىڭ سѳزiنە ۇقسامايدى. بۇل، ءۇش پiرادار مەن جاس جiگiت ەليۋيدىڭ جاراتقاندى اقتاپ ايتقان سѳزدەرiنەن Ѳلشەۋسiز بيiك تۇرعان الدەنەنi كѳرگەن ادامنىڭ تۇيسiگi: «مەن بۇرىن سەن تۋرالى تەك قانا ەستiگەن ەدiم: ەندi مەنiڭ كѳزiم ѳزiڭدi كѳرiپ تۇر: سوندىقتان مەن پەندەشiلiك سѳزiمنەن باس تارتتىم دا اياعىڭا جىعىلدىم».

وسىدان كەيiن جاراتقان يە رايىنان قايتىپ يوۆتى القاپتى، بۇرىنعىدان ەكi ەسە جارىلقاپتى، جەر قايىسقان مال بەرiپتi. جەتi ۇل مەن ءۇش قىز بەرiپتi. قىزىنىڭ بiرiنە ەميما، ەكiنشiسiنە كاسسيا، كەنجە قىزىنا كەرەنگاپپۋح دەپ ات قويىپتى. سودان كەيiن دە يوۆ ءجۇز قىرىق جىل ѳمiر ءسۇرiپتi, نەمەرەسi مەن شѳپشەگiن كѳرiپ، ابدەن جاسى جەتكەندە مىنا ءفاني دۇنيەگە ريزاشىلىقپەن كѳز جۇمىپتى.

يوۆ، مۇسىلمان الەمiندە ايۋپ پايعامبار دەگەن اتپەن بەلگiلi. ابىرويى، ەنجiلدەگi, حريستيان جۇرتىنداعى ابىرويىنان ەش كەم ەمەس، مۇسىلمان ەتيكاسىنىڭ نەگiزiن قالاعان ابزال تۇلعالاردىڭ بiرi رەتiندە اتالادى.

ابايدىڭ كIتابى

اباي ارتىنا تاستاپ كەتكەن قۋ سوقپاقپەن تالايدى ارالاپ وتىرىپ ايۋپ پايعامبارعا دا جەتتiك. بەكەردەن بەكەر ايتقان جوقپىز. عاسىردان عاسىرعا بiر-بiرiنە قول بۇلعاپ تۇراتىن تۇلعالار، بiر-بiرiمەن تiل قاتىسىپ تۇراتىن تاعدىرلار بولادى. ابايدىڭ ѳلەڭiنەن ايۋپ پايعامباردىڭ قاسiرەتiن تانىدىق، سول ەنجiلدiڭ بيiگiنەن اتامىزدىڭ زور تۇلعاسىن، ونىڭ كەشكەن نەسiبە-تاعدىرىن قايىرا پايىمدادىق.

بiز نەگە قازاقتىڭ، مۇسىلماننىڭ كەمەڭگەرiن ياحۋدي پايعامبارمەن، جانە مۇسىلمان نۇسقاسىنداعى ايۋپپەن ەمەس، ەنجiل نۇسقاسىنداعى «كاپiر» يوۆپەن سالعاستىردىق؟

بۇگiندە، دiن – مەيماناعا اينالعان زامان. ادامداردىڭ بiلiگi جەتiلگەن سايىن ارالارى جاقىنداعاننىڭ ورنىنا الشاقتاپ بارادى. ادامدار الدەبiر ەرەكشە، بەلگiلi بiر دiننiڭ، كونفەسسيانىڭ ەنشiسiندەگi اقيقاتتى تاپقىسى كەلەدi. بiراق اقيقات، بiر دiننiڭ مەنشiگi عانا بولسا، اقيقات بولۋدان قالادى.

دانىشپاندىقتا، اقيقاتتا دiن دە جوق، ۇلت پەن ءناسiل دە جوق. اقيقاتتىڭ ءوزi – دiن. دiن اتاۋلى اقيقاتتان تارايدى. تاعى دا بiر پايعامبار ايتىپتى، iزگi بولۋ ءۇشiن، كiسiلiكتi بولۋ ءۇشiن، اقيقاتتى تانۋ ءۇشiن مiندەتتi تۇردە بiر دiننiڭ وكiلi بولۋ شارت ەمەس دەپ. اقيقاتقا جەتسەڭiز، دiن اتاۋلىنىڭ بارلىعىنان بيiك تۇراسىز. اقيقاتقا جەتسەڭiز – باسقا قۇدايدىڭ سiزگە كەرەگi جوق.

ابايدىڭ كiتاپحاناسىندا بيبليا بولدى ما، جوق پا، بiلمەيمiن. بiراق ابايدىڭ ۇلى كiتاپتى وقىعانى، ونىڭ iزگi تاعلىمىنا باس يگەنi انىق.

ادامعا بەرiلگەن حۇقىقتىڭ قانداي ءتۇرi بولسا دا بوستاندىقتىڭ بار بولمىسىن تۇگەسە المايدى. تۇپتەپ كەلگەندە، حۇقىق – بوستاندىققا جەتۋدiڭ امالى، جولى عانا. ادامعا بوستاندىقتى ەشكiم دە بەرە المايدى، ەگەردە بوستاندىق ونىڭ وزiندە، iشكi دۇنيەسiندە بولماسا. بوستاندىقتىڭ شىن ءمانi, تەرەڭ ماعىناسى ناقتى ادامنىڭ ومiرiندە اشىلادى، ايان بولادى. بوستاندىقتىڭ ماعىناسى كوپ، ساتىسى كوپ. بوستاندىقتىڭ اسپانى قانداي بيiك بولسا، تامىرى دا سونداي، قۇلدىراعان تەرەڭ. ادام بويىنداعى، زاڭدى دا، نيزامدى دا مويىندامايتىن، توڭكەرiلiپ تۇرعان قۇشتارلىقتاردىڭ ويىنى – يرراتسيونالدىق، تومەن دارەجەدەگi بوستاندىق. نەمەسە، ودان دا تەرەڭiرەك ۇڭiلسەك – جاننىڭ سانادان تىس، ستيحيالىق قۋاتى. بۇل جەردە بiز قانداي بوستاندىقتى ايتىپ وتىرعانىمىزدى ۇعىندىرۋ ءۇشiن پۋشكيننiڭ تاماشا بiر ولەڭ جولدارىن كەلتiرە كەتەيiك:

زاچەم كرۋتيتسيا ۆەتر ۆ وۆراگە،
ۆزدىماەت پىل ي پراح نەسەت،
كوگدا كورابل ۆ نەدۆيجنوي ۆلاگە
ەگو دىحانيا جادنو جدەت؟
زاچەم وت گور ي ميمو باشەن
لەتيت ورەل ۋگريۋم ي ستراشەن
نا پەن گنيلوي، سپروسي ەگو.
زاچەم اراپا سۆوەگو
ملادايا ليۋبيت دەزدەمونا؟
زاتەم، چتو ۆەترۋ ي ورلۋ
ي سەردتسۋ دەۆى نەت زاكونا!
گورديس، تاكوۆ ي تى، پوەت،
ي دليا تەبيا زاكونا نەت!

بۇل جەردە بەينەلەنiپ وتىرعان – كوسموستىق، تابيعي، ەڭ iلكi, جابايى ستيحيا. تۇسiنiكسiز، ادامدىق نيزامعا باعىنبايتىن قورقىنىشتى، كەيدە باسىڭدى جۇتاتىن قاتەرلi, ايتسە دە ادامدى ءوزiنiڭ تىلسىم كۇشiنە ەلiكتiرەتiن كورiكتi ستيحيا.

ابايدىڭ اتالمىش ولەڭi («جارق ەتپەس قارا كوڭiلiم نە قىلسا دا…») اقىننىڭ بۇرىنعى-سوڭعى پوەزياسىنان انداعايلاپ بولەك تۇر. بۇل ولەڭدە، اقىن، ادامنىڭ ماڭدايىنا جازىلعان جازمىش جايىندا تولعانادى. البەتتە، اقىننىڭ بiلiگi مەن نەسiبە-تاعدىرى – ەكەۋi ەكi بولەك نارسە. الايدا، باسىنا قايعى تۇسكەندە، اقىن وزiنەن بۇرىنعىلار جۇرگەن جولعا، شەجiرە مەن افساناداعى ارداگەرلەردiڭجولىنا تەلiنەدi. حاكيمنىڭ قانداي قاسiرەت-كەشۋدەن وتكەنiن:

جارق ەتپەس قارا كوڭiلiم نە قىلسا دا،
اسپاندا اي مەن كۇن شاعىلسا دا، –
– دەگەن العاشقى ەكi جولدان تانيسىز.

اي مەنەن كۇننiڭ شاعىلىسۋى – ابايدىڭ ءوزiنiڭ ايى مەن كۇنiنiڭ شاعىلىسۋى، جەكە باسىنىڭ كەشكەن ماحشار كۇنi. بiر كەزدە ايۋپ پايعامبار كەشكەن قيامەت-ماحشار. ايۋپ قاسiرەت شەككەندە جاراتقان يەدەن سەرتiن، ادiلەتiن سۇرايدى، جاراتقاننىڭ iسiنiڭ ادام ءۇشiن تۇسiنiكتi بولۋىن تالاپ ەتەدi. جاراتقان يە ايۋپقا «مەن جەردi جاراتقاندا قايدا بولىپ ەدiڭ؟ وتكەن مەن كەتكەندi بولجاي الساڭ وسىنى ايتشى. ءولiمنiڭ قاقپاسىن اشىپ كوردiڭ بە؟ اسپانداعى جۇلدىزدىڭ بiرەۋiن ءوشiرiپ، بiرەۋiن جاندىرا الاسىڭ با؟ شاپقاندا جەر اپشىسىن قۋىرعان جىلقى مەن تەرiسiنەن وق وتپەيتiن كەرiك نە ءۇشiن جاراتىلعانىن بiلەسiڭ بە؟» دەيدi. جاراتقان يە وسىلايشا ايۋپقا دۇنيەنi قوزعالىسقا كەلتiرiپ تۇرعان قۇدiرەتتiڭ بولجاۋسىز، ادامنىڭ اقىلىنا سيمايتىن ستيحيا ەكەنiن كورسەتەدi. ايۋپ وسى عاجايىپتىڭ الدىندا باسىن يەدi. سونىمەن تاعدىردىڭ تالكەگi, جازمىش، ءوز بەتiنشە تۇرىپ جاماندىق تا، قياناتتا بولا المايدى ەكەن. كەرiسiنشە، ول، ونەردiڭ شارتى ەكەن، سەبەبi, كوسموس حاوستان جاراتىلادى، بۇل قاعيدا ادامدىق «ونەرگە» دە، قۇدايدىڭ iسiنە دە بiردەي جۇرەدi.

«جارق ەتپەستە…» اباي ءوزiنiڭ تاعدىرىمەن، جانە سول تاعدىرى ارقىلى جاراتقان يەمەن تراگەديالىق ديالوگقا تۇسەدi. اباي دا جاراتقاننىڭ امiرiنە باس يەدi. الايدا، جوعارىدا ايتتىق، ايۋپتى جۇباتۋعا كەلگەن ءۇش پiرادارشا باس يۋ بار دا، ايۋپتاي باس يۋ بار. جاراتقاننىڭ قاhارىنان قورقىپ قۇلشا باس يۋ بار دا، ايۋپشا شىن كوڭiلدەن، ادال نيەتتەن، ءوز ەركiمەن باس يۋ بار («مەنi ۇرەيiڭمەن تۇرشiكتiرمە…»). قۇلدىق پەن بيلiكتiڭ بiر سىردان شىققان ەكi ۇشىق ەكەنiن اباي بiلەدi. ەكەۋiنiڭ دە قۇداي بەلگiلەنگەن شەڭبەردiڭ شەگiندە ەكەنiن. الايدا، تومەن سانانىڭ جەتكەن بۇل دەڭگەيi ءار زاماندا، ءار ناسiلدە جاراتىلعان، باسى جۇمىر پەندەلەردiڭ بارلىعىنان اسىپ تۋاتىن ايۋپ سياقتى پايعامبار تۇلعانى قاناعاتتاندىرماسا كەرەك. سەبەبi ونداي وزىپ تۋعان كەمەڭگەرلەر باسقا دۇنيەنiڭ، باسقا اسپاننىڭ بار ەكەنiن بiلەدi. ءتاني ومiردەن باسقا ءومiردiڭ بار ەكەنiن بiلەدi. سونى ويعا الا وتىرىپ ءسوزiن ورiستەتەدi.

تۇپتەپ كەلگەندە، بوستاندىق دەگەن – ادام. تiپتi, باعىنۋ ءۇشiن دە، اۋەلi ەرiكتi بولۋ كەرەك، ءوزiڭدi قۇرباندىققا شالۋ ءۇشiن، اۋەلi وزiڭە ءوزiڭ يە بولۋىڭ كەرەك. اباي بوستاندىقتى، ءوز بوستاندىعىن جەتە تانىعان. مiنە، وسى بيiككە جەتكەن اقىن:

– دۇنيەدە، ءسiرا، سەندەي ماعان جار جوق،
– ساعان جار مەنەن ارتىق تابىلسا دا،
– دەيدi. كەلەسi شۋماقتا بiز قايعىنىڭ ودان ارى كوتەرiلگەنiن، مۇحيتتاي تولقىپ اقىننىڭ iشكi دۇنيەسiن كەرنەگەنiن كورەمiز.

– سورلى اسىق سارعايسا دا، ساعىنسا دا،
جار تايىپ، جاقسى سوزدەن جاڭىلسا دا،
شىدايدى ريزا بولىپ جار iسiنە،
قورلىق پەن مازاعىنا تابىنسا دا.

ءوزiن بۇرىنعى وتكەن پايعامبارلاردىڭ تاعدىرىنا تەلiگەن، سودان سوڭ ساباسىنا تۇسكەن قاجىرلى كوڭiل. قاسiرەت – كەمەڭگەرلەردiڭ ۇستازى. شىن كەمەڭگەر، نەسiبەنiڭ، ادام اقىلى جەتپەس، بولجاۋسىز تىلسىمنان كەلەتiنiن تۇيسiنەدi. تۇيسiنەدi دە ءتاۋباسىن تابادى.

اقىننىڭ بiر ءسوزi عانا كوڭiلگە كiربiڭ تۇسiرگەندەي.

«ساعان جار مەنەن ارتىق تابىلسا دا».

وسىنداي رياسىزدىققا جەتكەن اقىن، بiرەۋدەن بiرەۋدiڭ ارتىق ەكەنiن ايتقىسى كەلەدi. بۇل قالاي؟

ەنجiلدە ايتىلعان عوي، تاڭەرتەڭ جالدانعان جۇمىسشى مەن تالتۇستە جالدانعان جۇمىسشى ەكەۋiنە كەشكە قاراي، ەسەپ قىلعاندا، بiر-بiر دينار بەرiلiپتi. سوندا الدىڭعى جۇمىسشى، مەن كۇنi بويى جۇمىس iستەدiم، مىناۋ ادام جارتى-اق كۇن iستەدi, ەكەۋمiزگە بiردەي تولەگەنiڭ نە دەگەندە، قوجايىن ايتىپتى، سەنi تاڭەرتەڭ جۇمىسقا جالداعاندا بiر دينارعا كەلiسپەپ پە ەدiك، بۇل نە داۋ دەپ. قۇداي iسi دە سونداي، جاراتۋشى نەسiبەنi ءوزi بiلiپ تاراتادى. ادامنىڭ ءبارi تەڭ دەپ. جالعىز ەنجiل ەمەس. ەسكi پايعامبارلىقتا وسى مىسال كوپ كiتاپتا كەزدەسەدi. وسىنشاما بiلگەندە، وسىنشاما كورگەندە، ابايدىڭ، «مەنەن ارتىق جار» دەۋi تاڭقالدىرادى. ماحشار – كiمنiڭ كiمنەن ارتىق ەكەنiن اجىراتاتىن جەر مە ەكەن؟ بiراق ارتىنان ولەڭ، كوڭiلگە تۇتاستاي ۇيالاعاندا، قاي شۋماق بiرiنشi, قايسىسى ەكiنشi ەكەنiن اجىراتىپ بولماس، قايعى-شەردi سۋداي iشتiرگەن جالعىز عانا ماعىناعا اينالعاندا، اقىننىڭ تاعى بiر بيiككە شىققانىن پايىمدايسىز.

باسىنا تۋعان كۇن قانداي اۋىر بولسا دا، كەمەڭگەر، جان-جاعىنا قاراپ، نەسiبەسi وزiنiكiنەن الدەقايدا اۋىر، وزiنەن وتكەن قاسiرەتتiنiڭ بار ەكەنiن كورەدi. كورەدi دە ەسەڭگiرەتكەن قايعىدان ەسiن جيادى.  دۇنيەدە ماعان سەندەي جار جوق، بiراق بۇل فانيدە مەنەن وتكەن پاقىرلار، قايعىسى مەن قاسiرەتi مەندەگiدەن ولشەۋسiز بيiك تۇرعان سورلىلار بار. بارلىعىمىزدىڭ پانامىز سەنسiڭ دەۋi وسىدان.

وسى ۋاقىتقا دەيiن ابايدىڭ اتالمىش ولەڭi «سۇيiسپەنشiلiك ليريكاسى» دەگەن
انىقتامامەن بەلگiلi بولىپ كەلدi. جانە ولەڭتانۋداعى بۇل جاڭساقتىقتىڭ تامىرى بiز ويلاعاننان الدەقايدا تەرەڭ جاتىر. كەزiندە، قازاقتىڭ بiر تاريحشىسى ايتىپ ەدi, الاش جۇرتى كوشپەلi مالشى مەن وتىرىقشى ەگiنشiنi سيىستىرىپ وتىرعان كوك وردادان ءبولiنiپ، قازاق ورداسىن قۇرعاننان كەيiن، بوستاندىق،  ەگەمەندiك جولىنداعى بەس عاسىرلىق كۇرەستiڭ ناتيجەسiندە، ءوزiنiڭ دۋلى-بازارلى قىرىقتان استام كەنتiنەن ايرىلدى، قالماق باسقىنشىلىعى كەزiندە بۇكiل ساۋلەت ونەرi جەرمەن-جەكسەن ەتiلدi, بۇكiل جازبا مۇراسى ورتەلiندi, قالادان، مەشiتتەر مەن دiني ورتالىقتاردان شەتتەپ كەتۋ بەلگiلi دارەجەدە قازاق حالقىنىڭ دiنسiزدەنۋiنە اپارىپ سوقتى دەپ. جازۋ دامىماعاننان كەيiن، البەتتە، جازبا مادەنيەتكە ءتان تەولوگيا (دiن فيلوسوفياسى) مەن پروۆيدەنتسياليزم ورiستەمەدi. ياعني، ونەر مەن ادەبيەت،  ينەرتسيا بويىنشا ءداستۇرلi مادەنيەت اڭعارىندا بولعانىمەن، ونەردi پايىم- داۋ ءداستۇرiنiڭ ورەسi تومەن ءتۇستi. ابايدىڭ تۇسىندا باتىس مادەنيەتiندە ينديۆيدۋاليزم ۇستەمدiك ەتە باستادى. بiز، ورىس ادەبيەتi ارقىلى رۋحانيەتتiڭ وسىنداي ۇلگiسiن يەمدەندiك. ناتيجەسiندە بiز ونەردiڭ ارتىنداعى، باستاۋ الاتىن تىلسىم بۇلاعىن iزدەۋدi ۇمىتتىق، كورگەنiمiزگە عانا سەنەتiن بولدىق. ادامدىق، iزگiلiك جايلى قانداي دا بولماسىن جەتكەن پايىمىمىز ماحاببات ليريكاسى، سۇيiسپەنشiلiك توڭiرەگiندە عانا توپتاستى. ماحاباتتىڭ تۇپتەپ كەلگەندە مەيiرiم ەكەنiن ۇمىتتىق، ماحابباتتى ەركەك پەن ايەلدiڭ اراسىنداعى كۇيۋ مەن ءسۇيۋ دەپ قانا تۇسiندiك. وسى انايى تۇسiنiك ابايدىڭ مۇراسى جايىنداعى پايىمىمىزدان دا ۇنەمi بوي كورسەتiپ وتىرادى.

ەگەردە سiز، ابايدىڭ «جارق ەتپەسiن…» وسىنداي «ەستەتيكا» تۇرعىسىنان تالداي- تىن بولساڭىز، وندا ابايدىڭ كەيiپكەرi قۇمارلىق جولىندا ەشتەڭەدەن تايىنبايتىن، قورلىقتىڭ قاندايىنا بولسا دا توزەتiن، سول قورلىقتان، جالبارىنۋ مەن جالىنىشتا وتكەن لاس كەپتەن ءلاززات الاتىن تومەن سانا يەسi بولىپ شىعادى. ارينە، ولاي بولمايدى. ماسەلە، اباي ولەڭiندە ەمەس. ماسەلە، تالداۋ قۇرالىنىڭ، مەتودولوگيانىڭ كەمiستiگiندە، ياعني، سiزدiڭ (بiزدiڭ ەمەس) كەمiستiگiڭiزدە. قارادان حان شىققان قۇنانبايدىڭ ۇلى، جالعاندى جالپاعىنان باسقان، قالاعانىن العان، كەۋدەسi زور اباي ەشبiر پەندەنiڭ الدىندا بۇلاي كiشiرەيمەسiنە مەن كەپiل.

ەندi, سۇيiسپەنشiلiك جايلى ەمەس ەكەن، ولاي بولسا بۇل نە جايىنداعى ولەڭ دەگەن زاڭدى سۇراق تۋادى. قولىمدى قۇرانعا قويىپ ايتايىن – ەڭ سۇيiكتi بالاسى ءابدiراحمان ولگەندە شىعارىلعان ولەڭ. ءابدiراحماننىڭ ءولiمi – اقىن ومiرiندەگi ەڭ ۇلى تراگەديا. بالاسىنىڭ الدىندا ولمەۋ، بالاسىنىڭ ولگەنiن كورiپ كەتۋ - جالعىز ابايدىڭ ەمەس، جالپى ادامزات بالاسىنىڭ ەڭ ۇلى تراگەدياسى. قازاقتىڭ «ءيا، جاراتقان يەم، «بوتام» دەگiزiپ جىلاتپا، «اتام» دەگiزiپ جىلات» دەيتiن ۇلى ماقالى وسى ۇلى قاسiرەتتەن شىققان. اباي وسى قاسiرەتتi جەڭە بiلدi. ولەڭدi وقىعاندا قۇدايدىڭ قاحارىنان، ماڭدايعا جازىلعان جازمىشتان قورىققان، ۇرەيدەن ەزiلگەن ادامدى كورمەيسiز. ءيا، اقىن، كوزi تiرiسiندە قيامەت-ماحشاردان ءوتتi («اسپاندا اي مەنەن كۇن شاعىلسا دا»). ءيا، بiر عانا ومiرiندە ەكi كۇيiك تاتتى. الايدا، ءومiر بويى بوستاندىقتى جىرلاپ وتكەن اقىن جازمىشتىڭ، جاراتقان يە جارلىعىنىڭ بولجاۋسىز تىلسىم ەكەنiن پايىمدادى، ۇقتى. بوستاندىقتى جىرلاپ وتكەن كەمەڭگەر بۇنى دا مويىندادى، وسىعان باس يدi. بوستاندىقتىڭ شەكسiز ەكەنiن، وسىنداي دا بولاتىنىن مويىندادى، وسىعان باس يدi.

ابايدىڭ وسى ۋاقىتقا دەيiنگi جيناقتارىندا اتالمىش ولەڭ 1889 جىل دەگەن مەرزiممەن بەلگiلەنگەن. اقىن جايلى زەرتتەۋلەردە دە وسى مەرزiم كورسەتiلەدi.

ارينە، ساۋاتتى تەكستولوگ، مەنiڭ جوعارىدا ايتقان ويلارىمدى تەرiسكە شىعارا الادى. ءوز سوزiنە پالەنباي اۋىزشا، جازباشا دەرەك كەلتiرەر. ابايتانۋداعى ۇلكەن اۆتوريتەتتەرگە سۇيەنەر. الايدا، مەن بۇل جەردە تەكستولوگيا پرينتسيپتەرiنە قارسى شىعايىن دەپ وتىرعان جوقپىن  (ايتا كەتەيiك، تەكستولوگيانىڭ زەرتتەۋ امالدارىن داۋسىز، مiنسiز دەپ ايتۋ دا قيىن، الەمدiك تەكستولوگيانىڭ وزiندە قانشاما قاتەلەر كەتiپ جاتادى). مەن بۇل جەردە ولەڭدەگi سەزiم اعىسىنا سەندiم، ءوز دالەلiمدi وسىعان قۇردىم. تۇرمىستىق فاكتور مەن پسيحولوگيالىق فاكتور بiر-بiرiنە قايشى كەلiپ، تارتىسقا تۇسكەندە سوڭعىسى جەڭەدi. تەكستولوگيالىق بەلگiلەمەلەر يلليۋزيا بولۋى ابدەن مۇمكiن. ولەڭدەگi ەموتسيا عانا الدامايدى. مەن ءوز پايىمىمدا ابايدىڭ ترانستسەندەنتتiك، ميستيكالىق تاجiريبەسiنە تابان تiرەدiم.

مۇحتار اۋەزوۆ تە ءوزiنiڭ «اباي جولى» ەپوپەياسىندا بۇل ولەڭگە بiر بۇرىلىپ سوعادى. اپكەلەرiمەن جول ءجۇرiپ كەلە جاتقاندا اباي وسى ولەڭدi وقيدى. اپكەلەرi «وسى سەن اقىنسىڭ-اۋ، اباي» دەيدi. بۇل ابايدىڭ جاستاۋ كەزi. ويىمشا، اۋەزوۆتى، بۇل ولەڭدەگi اقىننىڭ سەرتi قىزىقتىرعان سياقتى. سول سەبەپتi ابايدىڭ جاس كەزiندە-اق قابىلداعان iزگiلiك، رۋحاني كرەدوسى رەتiندە العان بولۋى كەرەك. تiپتi سولاي بولعان كۇننiڭ وزiندە، اۋەزوۆتىڭ پرينتسيپi بiزگە قايشى كەلمەيدi, قايتا بiزدiڭ ويىمىزعا جول بەرەدi, ءورiس اشادى. قۇداي ءوزiنiڭ سۇيگەن قۇلىن ايامايدى. اباي جاس كەزiندە-اق ءوزiنiڭ ەرەكشە تالايىن تانىعان جانە تاعدىرىنىڭ، ماڭدايىنداعى جازۋدىڭ قانشالىقتى اۋىر بولاتىنىن اقىلمەن جەتiپ بiلگەن. مiنە، بiزدiڭ ەڭ سوڭعى، جانە ەڭ سالماقتى دالەلiمiز – وسى.

ابايدىڭ ميستيكاسىن تالداۋ قيىن. تالداۋدىڭ قيىندىعى ونىڭ تۇسiنiكسiزدiگiنەن ەمەس. بۇل جەردە اباي كوپ اقىننان انىق. ماسەلەنiڭ قيىندىعى، ابايدىڭ ميستيك رەتiندە ادامزات ۇمىتىپ كەتكەن، اقيقاتتىڭ كونە جولدارىمەن جۇرەتiندiگiندە. «ەڭ وڭاي – ەڭ قيىنى» دەگەن قاعيدا بار. اباي قايىرا تاپقان داڭعىل جولدىڭ بiز ءۇشiن ءالi كۇنگە دەيiن تۇسiنiكسiز بولىپ وتىرعاندىعى وسىدان.

كونە ءافسانادا، ايۋپتىڭ ءتانi شiرiگەندە ونەبويىنان توگiلگەن قۇرت كەيiننەن جiبەك قۇرتىنا اينالىپتى دەسەدi. ەنجiل پايعامبارى كەشكەن دەرت iزسiز كەتپەپتi, دۇنيەگە جاڭا ونەر شاشىلىپتى.

ال اباي شە… كەمەڭگەردiڭ قاسiرەتi مەن قايعىسىنان، تاتقان كۇيiگiنەن كوزدiڭ جاسىنداي توڭكەرiلiپ مولدiرەگەن  جاۋحار ولەڭ قالىپتى…

Abai.kz