نۇرماحان ەلتاي. جەتەكتەسكەن ەكەۋ
ء(ازىل اڭگىمە)
«ادامنىڭ باسى - اللانىڭ دوبى» دەگەن تاپ راس. قاقپاقىلداپ ويناي ما، قاقىراتا قاقپاعا قاراي تەبە مە، جاراتۋشى ءوزى بىلەدى دە.
...يەگىن سارى قىلشىقتارى يرەكتەپ تاستاعان سارى شالدىڭ ازداپ ەڭكىش تارتقانى بولماسا، ءجۇرىسى شيراق. ادەتى شىعار، وڭ قولى جەز تۇستەس مۇرتىن باسا سيپاپ، الگى يەكتەگى قىل-قىبىردى دا ءبىر ۋىستاپ وتەدى. بىراق مۇندا دا كوپ كىدىرمەي، ازان شاقىراتىن ادامشا قۇلاعىنىڭ ەن سالار جەرىن قالقالايدى. تاپ وسى كۇيى جانىنداعى دومالانعان قارا قارياعا قاراپ اۋىز اشتى:
–سونىمەن نە بولدى-ەي، الگى اڭگىمەنىڭ سوڭعى جاعىن قاعىس جىبەرىپ
العاندايمىن، جولعا دەگەن قارجىنى الگى اكىم قاقشىپ كەتكەن دەي مە؟!
–كىم ءبىلسىن، توقالى كۇشتى بولسا، بايبىشە بايدان بەزەر، -–دەگەندەي
سونىڭ ىزىنە ءتۇسىپ جۇرگەندەردىڭ ءوزى دە بىتىراپ، اياقسىز قالدى دەپ جاتىر عوي... باياعى بارىمتانىڭ قارىمتاسى بولادى دەيتىن ەدى، كوپتىڭ ناپاقاسىن جەيتىندەردىڭ سىبايلاسى بولسا، انادايدان قورعاپ جۇرەتىن ىڭعايلاسى دا جەر استىنان جىك شىققانداي، ەكى قۇلاعى تىك شىقتى دەگەندى قۇلاعىم شالدى.
قارا شالىڭ دا قاراجاياۋ ەمەس ەكەن، ەكپىنىن باسەڭدەتپەستەن سىدىرتىپ ءوتتى. ءوزىنىڭ كوزى ۇلكەن بە، الدە، كوزىلدىرىگىنىڭ شىنىسى تومپاق پا، ونىڭ تاساسىنداعى قارايعاننىڭ قارا- قۇراسى مول سەكىلدى. كىرپىگىن قاققانى بولار، باعجاڭ ەتە قالعاندا، قارا قازان اۋناپ تۇسكەندەي...
–الگىندە، قازىدان تۋراپ-تۋراپ مەنىڭ الدىما جاقىنداتىپ قويساڭ قايتەدى، «بيسميللا» دەپ قولدى سالىپ جىبەرسەم، ىلعي باۋىرساق ىلىنەدى. ءبىر مارتە ساۋساعىمدى سارى مايعا ماتىرىپ الدىم...
–دىق ساقتاما. «سوقىردىڭ كوزى كوڭىلىندە» دەپ قايداعى قازى-قارتانىڭ باسىن اۋىرتىپ وتىرسىڭ، ءبىزدىڭ داستارحاندا ونداي جىلى-جۇمساق بولمادى عوي. سەن دە، باياعى باس بۋحگالتەر كەزىڭدى اڭسايسىڭ دا تۇراسىڭ..، دەگەن سارى شال جورعا جۇرىسىنەن جاڭىلىسپاي، جانىنداعىسىن اپىل-تاپىل سۇيرەپ كەتە بەردى.
–ودان دا، بار تاپقان-تايانعانىن سومولەتكە تيەپ، شەتەلگە تارتىپ كەتكەن توتيايىننىڭ جايىن ايت. ءبارىن، جالاپ-جۇقتاپ، جونەپ بەردى-اۋ، شىركىن! اپيتەتىڭنەن اينالايىن. ساۋدالاعان عيماراتتارى دا ەكى-ءۇش قاباتتان كەم ەمەس دەيدى عوي... يەگى قىل-قىبىرىن سەلكىلدەتىپ سويلەگەنمەن، قۇلاعى قارا شالدىڭ اۋزىنا كيىلەتىندەي كەپتەلىپ-اق بارادى.
–اسپانعا كوز سالدىڭ-اۋ، كوزىڭ ساۋ بولعان سوڭ... «اۋەدەگى قۇستى ۇياتقا قالدىرعان جەردەگى جەم» دەپ ول شىراعىم دا شىرعالاڭعا تۇسەرىن بىلمەي قالعان شىعار-اۋ. وزگەنىڭ ءۇيىنىڭ قاباتىن سانايسىڭ، باياعى پمك باسقارعانىڭ ەسىڭە ءتۇسىپ...تىم اپىراقتاپ كەتتىڭ عوي، بايقا، ارىققا ءتۇسىپ كەتپەيىك، - دەپ قارا شال قاۋىپ ايتتى.
–مەن تۇرعاندا قورىقپا! تەك ەستىگەندەرىڭدى شاشاۋ شىعارماي بايانداپ تۇرساڭ بولعانى. سەندە - كوز، مەندە - قۇلاق جوق. بۇل كۇندەرى ەكەۋمىز بىرىگىپ ءبىر ادامنىڭ قاڭقاسىندايمىز عوي...
...باعزى زاماندا الدارىڭىزداعى ەكى كىسىڭىز بىتىسپەس جاۋ سەكىلدى ەدى. سالەمدەرىنىڭ سارقىتى دا قيىسپاس قياڭقى بولاتىن. ەكى مەكەمەنى ەكى جاقتاپ جۇلمالاپ جاتقان سوڭ، باسەكەلەستىگى دە دەندەپ كەتكەن-اۋ، ءسىرا. ەندى شە..، سوڭعى ءتورت-بەس جىلدىڭ كولەمىندە قۇداي ايداپ قوڭسى قونعاندارىن قاراساڭشى! باياعى بەتتىڭ ارىن، قالتاداعى بارىن سالىپ، ورىسشا وقىتقان بالالارى «بەل اسىپ، بەلىنە بەلبەۋ جاراسىپ» قاراشاڭىراقتان قارا ءۇزىپ كەتكەلى قاش-شان. كەيدە ەكى شال، ەكى كەمپىر شۇڭكىلدەسىپ كورشى اقىسىمەن ءشاي ىشىسكەن بولادى. ءبىرى-ساڭىراۋ، ءبىرى-باسىر ەكى قارت كەيدە وسىلاي جەتەكتەسىپ، اينالاداعى توي-قۇدايىعا بىرگە بارىسادى. ءبىرى كورگەنىن ايتادى، ءبىرى ەستىگەنىن ەسكە سالادى. ايتەۋىر، ەكى جارتىدان ءبىر ءبۇتىن شىعارۋ دەگەن ارەكەتتەرى اجەپتەۋىر.
انە، كوشەدە ەكى عارىپ كەلەدى جەتەكتەسىپ. قايقايعاندى يىلدىرگەن، قيسايعاندى تۇزەگەن اللا شەبەر دەسەڭشى... استامشىلىقتىڭ بەتى اۋلاق.
نۇرماحان ەلتاي،
Abai.kz
