ءمينيسترى كوپ ەلدىڭ مەكتەبى مەملەكەتتىك تىلگە كوشۋگە نەگە قۇلىقسىز؟
وتكەندە لاتۆيا ورىس تىلىنەن تۇبەگەيلى باس تارتتى. ولار ءبىلىم بەرۋ سالاسىن مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرىپ، بالاباقشادان جوو-نا دەيىن تەك لاتىش تىلىندە وقىتۋدى قولعا الدى.
لاتۆيا ۇلتتىق قاۋىمداستىعىنىڭ باس حاتشىسى رايۆيس زەلتيتس دەيتىن ادام وسىنداي باستاما كوتەرگەن. ءرايۆيستىڭ بۇل ۇسىنىسىن لاتۆيا پرەمەر-ءمينيسترى كريشيانيس كارينش قولداعان. ءسويتىپ، لاتۆيا ۇكىمەتى "حالىقتىڭ سالىعىنان ءبىلىم بەرىپ وتىرعان بارلىق مەكەمەلەر (مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار) لاتىش تىلىنە كوشۋ كەرەك" دەگەن شەشىم شىعارعان.
"باسقارۋشى كواليتسيانىڭ بارلىق پارتيالارى ءبىلىم بەرۋدىڭ تەك مەملەكەتتىك تىلگە كوشۋىنە قارسى بولعان جوق. شىندىعىندا العاش رەت ءبىراۋىزدان قولداۋ تاۋىپ وتىر. ۇلتتىق قاۋىمداستىق مۇنى تەزىرەك جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بارلىق جۇمىستى جاسايدى", - دەپتى قاۋىمداستىق جەتەكشىسى رايۆيس دزينتراس.
لاتۆيا ەۋروپالانعان ەل دەيمىز. ول رەسەي ىقپالىنا تاۋەلدى ەلدەر سورتىنا دا جاتا بەرمەيدى. گەوگرافيالىق جاعىنان ءبىزدىڭ ەلمەن سالىستىرۋعا دا كەلمەيدى. دەسەك تە، لاتۆيانىڭ بۇل باستاماسى قازاقستانعا دا ۇلگى بولۋى كەرەك-اق. سەبەبى قازىر قازاقستاندا جوو تۇگىلى بالاباقشانىڭ وزىندە قازاق تىلىنە قوسىمشا ورىس، اعىلشىن تىلدەرى قاتار وقىتىلادى.
ال، مەكتەپتەرگە كەلسەك، تەحنيكالىق باعىتتاعى فيزيكا، حيميا، ينفورماتيكا سياقتى پاندەر اعىلشىن تىلىندە وقىتىلماق. وعان بەيىمدەلۋ ءۇشىن قازىر مەكتەپ مۇعالىمدەرى 9 ايلىق كۋرستان وتەتىن كورىنەدى. ال، جۋىردا نۇر-سۇلتان قالالىق ءبىلىم باسقارماسى ەلورداداعى بىرنەشە مەكتەپتە دۇنيە ءجۇزى تاريحى ءپانىن ورىس تىلىندە وقىتۋ تۋرالى بۇيرىق شىعارىپ ەلدى شۋلاتقان.
ءسويتىپ، 2016-2022 جىلدارعا ارنالعان اتىشۋلى "ۇشتىلدىلىك باعدارلاماسى" ەنگىزىلدى.
ءسارىنجىپوۆ كەتىپ، ورنىنا ساعاديەۆ كەلدى. اكادەميك ساعاديەۆتىڭ مينيستر ۇلى ءسارىنجىپوۆتىڭ جولىن جالعادى. ول اتالعان باستامانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مۇعالىمدەردى تەز ارادا اعىلشىن تىلىندە وقىتۋعا كۇش سالدى. ءسويتىپ "اعىلشىن تىلىنەن ساباق بەرەتىن مۇعالىمدى نەبارى ءۇش ايدا دايىنداپ شىعارامىن" دەپ ءبىراز اۋرەگە ءتۇستى. الايدا، پرەزيدەنت ونىڭ اسىعىس شەشىم ەكەنىن ايتىپ، ورنىن شامشيدينوۆاعا بەردى.
الايدا، ول كىسى كوپ وتىرمادى. مينيسترلىك تىزگىنىن ايماعانبەتوۆ ۇستادى. دەسەك تە، بۇل مينيستر ازىرگە ورىس تىلىنەن باس تارتۋ تۋرالى باتىل قادام جاساي قويمادى.ارينە، ول ءۇشىن ادامدا تاۋەلسىز ەرىك-جىگەر بولۋى كەرەك. ال ءبىزدىڭ قاي شەنەۋنىكتەن ونداي ەرىك-جىگەردى كورىپ ەدىڭىز. بۇل كىسى دە بەلگىلەپ بەرگەن بيىكتەن اسىپ سەكىرە المايتىنداردىڭ سورتىنان ەكەنى تاعى تۇسىنىكتى.
دەگەنمەن، جاقىندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ وكىلى ەربولات مۇحامەدجان دۇنيە ءجۇزى تاريحى ءپانىن ورىس تىلىندە وقىتۋ تۋرالى ەل ىشىندە تارالعان اقپاراتتىڭ جالعان ەكەنىن ايتتى.
-الەۋمەتتىك جەلىدە "دۇنيە ءجۇزى تاريحى" ءپانى وقۋ جىلى باسىنان قازاق مەكتەپتەرىندە ورىس تىلىندە وقىتىلادى دەگەن جالعان اقپارات تاراتىلۋدا.
بىرىنشىدەن، بۇعان دەيىن جازعانىمداي، الەۋمەتتىك جەلىدە جاريالانعان «fake اقپاراتقا» سەنبەۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن. بۇنىڭ ءبارىن ارانداتۋشىلىق دەپ ەسەپتەيمىن.
ەكىنشىدەن، ءيا، راسىندا، بۇل ماسەلە وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن كوتەرىلگەن. بىراق، سىزدەرگە ناقتى سەنىممەن ايتا الامىن، قازىر جالپى ءبىلىم بەرەتىن قازاق مەكتەپتەردە دۇنيە ءجۇزى تاريحى ءپانى ورىس تىلىندە وقىتىلىپ جاتقان جوق. قازىرگى ۋاقىتتا جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە وسى ءپان وقىتۋ تىلىنە بايلانىستى، ياعني قازاق سىنىپتارىندا قازاق تىلىندە، ال ورىس سىنىپتارىندا ورىسشا جۇرگىزىلىپ جاتىر، بۇگىنگى كۇنى باسقا جوسپار جوق.
P.S. بارلىق سۇراقتارعا بعم ارقاشان جاۋاپ بەرۋگە دايىن. سوندىقتان الدىن الا وسىنداي سۇراقتارىڭىزدى انىقتاپ الۋلارىڭىز دۇرىس، - دەپ جازدى ول.
ايتا كەتەيىك، بۇگىندە قازاق ءتىلدى مەكتەپتەردىڭ سانى كوبەيىپ، مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن سۇرانىس ارتقان. ماسەلەن، 2016 جىلى قازاق ءتىلدى مەكتەپ تۇلەكتەرى 68-70 پايىزدى قۇراعان. قازىرگى ۋاقىتتا ەلدە مەملەكەتتىك تىلدەگى 3,8 مىڭ مەكتەپ بار. بۇل جالپى مەكتەپتەردىڭ 60 پايىزى.
ءتۇيىن. جۋىردا قر ءتىل تۋرالى زاڭىنىڭ قابىلدانعانىنا 30 جىل تولدى. الايدا، وسى ۋاقىت ىشىندە قازاق ءتىلى ءوز تۇعىرىنا قونعان جوق. ال، كسرو قۇرامىنان شىققان ۋكراينا، گرۋزيا، لاتۆيا سياقتى مەملەكەتتەر تولىعىمەن ورىس تىلىنەن باس تارتىپ، مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ ابىرويىن اسىرىپ وتىر.
ال بىزدە شە؟ بىزدە مينيستر كوپ. اسىرەسە، وسى ءبىلىم سالاسىندا باسشىلىق ءجيى اۋىسادى. ساناپ كورەيىكشى:
1987-1993 قازانىنا دەيىن - شايسۇلتان شاياحمەتوۆ (قر ءبىلىم ءمينيسترى),
1993-1994 قاراشاسىنا دەيىن - ەرەجەپ مامبەتقازيەۆ (قر ءبىلىم ءمينيسترى),
1994-1997 ناۋرىزىنا دەيىن - مۇرات جۇرىنوۆ (قر ءبىلىم ءمينيسترى، الماتى ق.),
1997-1997 قازانىنا دەيىن - يمانعالي تاسماعانبەتوۆ (قر ءبىلىم جانە مادەنيەت ۆيتسە-پرەمەر-ءمينيسترى),
1999 ۆلاديمير شكولنيك (قر عىلىم جانە جوعارعى ءبىلىم بەرۋ ءمينيسترى),
1997-1999 - قىرىمبەك كوشەرباەۆ (قر ءبىلىم، مادەنيەت جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى),
2000-2002 قاڭتارىنا دەيىن - ءنۇرالى بەكتۇرعانوۆ (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى),
2002-2003 ماۋسىمىنا دەيىن - ءشامشا بەركىمباەۆا (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى),
2003-2004 جەلتوقسانىنا دەيىن -جاقسىلىق كۇلەكەەۆ (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى),
2004-2007 قاڭتارىنا دەيىن - بىرعانىم ءايتىموۆا (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى),
2007-2010 جىلى - جانسەيىت تۇيمەباەۆ (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى),
2010 – 2013 قىركۇيەككە دەيىن - باقىتجان جۇماعۇلوۆ (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى),
2013-2016 اقپانىنا دەيىن - اسلان ءسارىنجىپوۆ (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى),
2016-2019 - ەرلان ساعاديەۆ (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى),
2019 جىلدىڭ اقپانىندا - كۇلاش شامشيدەنوۆا (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى),
2019 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ - اسحات ايماعامبەتوۆ (قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى).
قازىرگى اسحات ايماعامبەتوۆ قازاققا، قازاق بالالارىنا ءبىلىم ۇيرەتۋگە كەلگەن 16-شى مينيستر ەكەن. بىزدەگى جالقى سۇراق مىناۋ: ءمينيسترى كوپ ەلدىڭ مەكتەپتەرى مەملەكەتتىك تىلگە كوشۋگە نەگە قۇلىقسىز، ەندەشە؟
نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى
Abai.kz
