مىنا ۆيدەودا قىتاي ەلشىسى تاڭدايى تاقىلداپ ورىسشا سويلەپ تۇر. وتكەندە اقش ەلشىلىگىنە حابارلاستىم قابىلداۋىندا قازاقشا سويلەيتىن ادام جوق.
تۇنەۋكۇنگى تەڭىزدەگى جانجالدا تاياق جەگەن ارابتاردىڭ ورىسشا شۇلدىرلەپ جۇرگەنىن كوز كوردى. ءبىر كىندىكتەن تاراعان تۇرىكتەردىڭ وزىمەن ورىسشا سويلەسەسىڭ. قىزىمدى تەننيسكە اپارامىن. الىستان كەلگەن ەكى-ءۇش باپكەر بار. ولار دا سونداي.

ەلدەگى شەتەلدىك ديپلوماتتار، شەتەلدىك كومپانيا باسشىلارى، ولاردىڭ سوڭىنان ەرە كەلەتىن ات-قوسشىلارى، جۇمىس كۇشى...اشىعىن ايتقاندا قاي ەلدە جۇرگەنىنەن حابارسىز. دەمەك ءالى تالاي شەتەلدىكتىڭ تۇمسىعى قانايدى دەگەن ءسوز. ءالى تالاي كونفليكتىنىڭ كۋاسى بولامىز... نەگە؟ سەبەبى بىزدە مادەني اۋديت جۇرگىزىلمەيدى.

حالىقارالىق بيزنەستە كروسس-مەنەدجمەنت دەگەن ۇعىم بار. بۇل - بوگدە ەلگە جۇمىس ىستەۋگە كەلگەن شەت ەلدىڭ ازاماتىنا سول ەلدىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن، بۇل ەلدە ءوزىڭدى قالاي ۇستاپ، قالاي سويلەۋ كەرەگىن، قالاي ءجۇرىپ، قالاي تۇرۋ كەرەگىن، بىلايشا ايتقاندا سول ەلدەگى - قوعامي-مادەني ادەپتىڭ الىپپەسىن ساناڭا ءسىڭدىرىپ، ميىڭا قۇيىپ بەرەتىن پايدالى ءدارىستىڭ ءتۇرى.

ماسەلەن وسىعان دەيىن ءبىر كومپانيادا جۇمىس ىستەيتىن ارابتار مەن مەكسيكالىقتار، فرانتسۋزدار مەن ۇندىلەر ءجيى شەكىسكەن ەكەن.

ال جاپونياعا باراتىن امەريكالىقتارعا بۇل ەلدىڭ ۇناتپاعان دۇنيەسىن استارلاپ جەتكىزەتىنى الدىن الا ايتىلادى. استارلى ءسوزدى اڭعارمايتىن امەريكالىقتى جاپوندار "كەيۋاي" دەپ اتايدى ەكەن. قازاقشا ايتقاندا "ىمدى تۇسىنبەيتىن، دىمدى تۇسىنبەس" دەگەندى بۇلدىرەدى بۇل.

سول سەكىلدى امەريكادا، باتىس ەلدەرىندە ويىڭىزدى تۋرا ايتپاي بۇلتالاقتاپ تۇرساڭىز سەنىمسىزدىك تۋعىزاسىز. حالىقارالىق بيزنەستە كروسس-مەنەدجمەنت تالاي كونفليكتىنىڭ الدىن الىپ وتىر.

ال بىزدە شە؟ بىزدە مۇنداي دارىستەر جۇرگىزىلە مە؟ ايتالىق الىستان كەلگەن ارابقا، قىتايعا، تۇرىككە "قازاق قوعامىندا ءومىر ءسۇرۋدىڭ 10 قاعيداسىن" نەگە وقىتپاسقا؟

ء"اي، باسىڭ جارىلىپ، كوزىڭ كوگەرگەندى قالاماساڭ قازاقتىڭ قىزدارىنا قىرىنداۋشى بولما. قازاقتىڭ تابيعاتىن تانىعىڭ كەلسە ءتىلىن ۇيرەن. سول كەزدە جانىڭداعى قازاق جىگىتتەرىمەن تەز ءتىل تابىساسىڭ. ەتىن جەپ، سورپاسىن ىشكەننەن كەيىن "سپاسيبو" دەگەننەن ساقتان، بۇل ساعان رەسەي ەمەس. قازاقتىڭ تۇرمىس-سالتىنا قايشى كەلەتىن قىلىقتارىڭدى ءوز ەلىڭدە قالدىر.
ۇلكەنگە - اعا، كىشىگە - ءىنى دەپ سويلە. ساعان بۇل ەلدە ءاي، دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا بار" - دەگەن سەكىلدى ۇلت مىنەزىندەگى ەرەكشەلىكتەردى شەتەلدەن كەلگەندەردىڭ قۇلاعىنا قۇيسا بالكىم ولار دا قازىرگىدەي كۇپسىنبەي ايىلىن جيىپ، اياعىن تارتىپ جۇرەر مە ەدى...

ءيا، جالاقىداعى تەڭسىزدىك ەڭ باستى فاكتور. ۋاقىت وتە بۇعان تىلدىك فاكتور دا قوسىلادى.

ورىسشا سويلەپ تۇرعان قىتاي ەلشىسى ارعى-بەرگى بەتتەگى قازاقتىڭ اشۋى-ىزاسىن اسقىندىرا تۇسپەسە، باسەڭدەتپەيدى.

ال كروسس-مەنەدجەرلىكتى مەڭگەرىپ كەتەتىن تۇلعالار قازاق قوعامىندا قۇدايعا شۇكىر كوپ.

ماقسات - قازاقتى قۇرمەتتەۋدى ۇيرەتۋ. شەتەلدىكتەر سىي-قۇرمەتىن ساقتىعىسى كەلسە، قازاقتى قۇرمەتتەۋدى ۇيرەنۋى كەرەك.

بۇل توقاەۆ ايتاتىن ادىلەتتىلىككە قايشى ەمەس...
...
كروسس-مەنەدجمەنت تۋرالى ەرين مەيەردىڭ "Culture map" ەڭبەگىنەن ەگجەي-تەگجەيلى وقي الاسىز.

دۋمان بىقاي

Abai.kz