Búl jazbamdy tóbedegi kisi men onyng tóniregindegilerge arnaymyn. Ózderiniz bilesizder, ótkende dәri-dәrmeksiz qalghan auylymnyng mәselesin kóterip kóp nәrsege kóz jetkizdim. Búl bir ghana mening auylymnyng problemasy emes ekendigin týsinemin. Qazir qazaqtar ghana túratyn qanshama auyldar dәri-dәrmek jetispeushiligin bastan keshirude. Nege búlay boldy? Zerttep kórdim. Ózderining miy ashyp jatqan jogharydaghylar búghan nazar audara qoyady degen ýmitim az. Degenmen myna indetting juyq arada ketpeytinin eskersek búl mәseleni shúghyl sheshu qajet dep oilaymyn.

Sonymen dәri-dәrmekpen halyqty qamtamasyz etu biznes pe, joq últtyq qauipsizdikting bir týri me? Eng aldymen osy súraqqa jauap beruimiz kerek.

Damyghan memleketterde búl mәsele últtyq qauipsizdik dengeyine kóterilgen, sondyqtan dәrining sapasy, qauipsizdigi jәne baghasy memleketting qatang baqylauynda ýnemi túrady.

Biz bolsaq búl súraqqa biznesting bir týri retinde qaraymyz, yaghny dәrini halyqqa arnalghan tauar retinde naryq zandaryna tәueldi etip qoyghanbyz. Eger halyqtyng súranysy kóp bolsa, baghasy qymbattay týsedi, azaysa – baghasy da arzandaydy degen qaghida. Áriyne búl óreskel qatelik jәne farmasevtika biznesining mýddesin halyq mýddesinen joghary qong bolyp tabylady.

Osynyng saldarynan zamanauy dәrihanalar men dәri-dәrmekter tek qana Astana men oblys ortalyqtaryna shoghyrlanyp, auyl túrghyndaryna qol jetimsiz bolyp qaldy. Auyl túrghyndarynda aqsha joq, al bizneske shalghay auylgha baryp dәri satu tiyimsiz. Sondyqtan auyl dәrihanalary tek qana kýndelikte qajet etetin arzan dәrilerdi ghana satugha mәjbýr, sapaly, biraq qymbat dәrilerdi qaladan tasidy.

Áriyne, memleket tarapynan kóp aqsha bólinip tegin dәriler barlyq auruhanalar men emhanalargha jetkiziledi. Ol dúrys. Biraq maman tapshylyghyna baylanysty der kezinde dúrys diagnozdy qoyyp qajetti dәri-dәrmekti beretin mamandar kýnnen kýnge azayda.

Sebebi, ministrlikting búiryghymen barlyq nauqastar "regionalizasiya" degen tәrtippen dengey dengeyge bólinip tastalghan, yaghni, eger diagnozynyz tek oblysta emdeletin bolsa onda auyl dәrigerlerining sizdi emdeuge esh qúqyghy joq. Sondyqtan audanda isteu bilikti mamandargha qyzyqsyz jәne bolashaghy joq.

Ne isteu kerek? Aldymen auyldyq jerding medisinasyna erekshe kónil bóletin uaqyt jetti. Ol tek memleketting qolynda. Arnayy әleumettik dәrihanalardy ashu kerek. Ol ýshin әr oblysta dәrini satyp alyp, auylgha jetkizetin arnayy qúrylymdar jasaluy tiyis. Olardyng ishinde arnayy jyljymaly dәrihanalar da boluy qajet. Búl sharagha arnayy qarjy bólinip, memleketten kómek bolmasa jaghday esh týzelmeydi. Bәlkim búl úsynysty naryqtyq ekonomikanyng zandylyqtaryna qayshy dersizder. Bizding elde osy otyz jylda onghan naryqtyq ekonomika qay salada bolyp edi? Odan eng kóp zardap shekken medisina men bilim beru salasy! "Eshten kesh jaqsy". Auyldaghy jaghdaydy әli de týzeuge bolady. Ony tek auyly týsine jii kiretin azamat qana jasay alatyn shyghar? Onday túlgha bizde bar ma?..

Arman Sqabylúly

Abai.kz