بۇل جازبامدى توبەدەگى كىسى مەن ونىڭ توڭىرەگىندەگىلەرگە ارنايمىن. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، وتكەندە ءدارى-دارمەكسىز قالعان اۋىلىمنىڭ ماسەلەسىن كوتەرىپ كوپ نارسەگە كوز جەتكىزدىم. بۇل ءبىر عانا مەنىڭ اۋىلىمنىڭ پروبلەماسى ەمەس ەكەندىگىن تۇسىنەمىن. قازىر قازاقتار عانا تۇراتىن قانشاما اۋىلدار ءدارى-دارمەك جەتىسپەۋشىلىگىن باستان كەشىرۋدە. نەگە بۇلاي بولدى؟ زەرتتەپ كوردىم. وزدەرىنىڭ ميى اشىپ جاتقان جوعارىداعىلار بۇعان نازار اۋدارا قويادى دەگەن ءۇمىتىم از. دەگەنمەن مىنا ىندەتتىڭ جۋىق ارادا كەتپەيتىنىن ەسكەرسەك بۇل ماسەلەنى شۇعىل شەشۋ قاجەت دەپ ويلايمىن.

سونىمەن ءدارى-دارمەكپەن حالىقتى قامتاماسىز ەتۋ بيزنەس پە، جوق ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ءبىر ءتۇرى مە؟ ەڭ الدىمەن وسى سۇراققا جاۋاپ بەرۋىمىز كەرەك.

دامىعان مەملەكەتتەردە بۇل ماسەلە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك دەڭگەيىنە كوتەرىلگەن، سوندىقتان ءدارىنىڭ ساپاسى، قاۋىپسىزدىگى جانە باعاسى مەملەكەتتىڭ قاتاڭ باقىلاۋىندا ۇنەمى تۇرادى.

ءبىز بولساق بۇل سۇراققا بيزنەستىڭ ءبىر ءتۇرى رەتىندە قارايمىز، ياعني ءدارىنى حالىققا ارنالعان تاۋار رەتىندە نارىق زاڭدارىنا تاۋەلدى ەتىپ قويعانبىز. ەگەر حالىقتىڭ سۇرانىسى كوپ بولسا، باعاسى قىمباتتاي تۇسەدى، ازايسا – باعاسى دا ارزاندايدى دەگەن قاعيدا. ارينە بۇل ورەسكەل قاتەلىك جانە فارماتسەۆتيكا بيزنەسىنىڭ مۇددەسىن حالىق مۇددەسىنەن جوعارى قويۋ بولىپ تابىلادى.

وسىنىڭ سالدارىنان زاماناۋي ءدارىحانالار مەن ءدارى-دارمەكتەر تەك قانا استانا مەن وبلىس ورتالىقتارىنا شوعىرلانىپ، اۋىل تۇرعىندارىنا قول جەتىمسىز بولىپ قالدى. اۋىل تۇرعىندارىندا اقشا جوق، ال بيزنەسكە شالعاي اۋىلعا بارىپ ءدارى ساتۋ ءتيىمسىز. سوندىقتان اۋىل ءدارىحانالارى تەك قانا كۇندەلىكتە قاجەت ەتەتىن ارزان دارىلەردى عانا ساتۋعا ءماجبۇر، ساپالى، بىراق قىمبات دارىلەردى قالادان تاسيدى.

ارينە، مەملەكەت تاراپىنان كوپ اقشا ءبولىنىپ تەگىن دارىلەر بارلىق اۋرۋحانالار مەن ەمحانالارعا جەتكىزىلەدى. ول دۇرىس. بىراق مامان تاپشىلىعىنا بايلانىستى دەر كەزىندە دۇرىس دياگنوزدى قويىپ قاجەتتى ءدارى-دارمەكتى بەرەتىن ماماندار كۇننەن كۇنگە ازايۋدا.

سەبەبى، مينيسترلىكتىڭ بۇيرىعىمەن بارلىق ناۋقاستار "رەگيوناليزاتسيا" دەگەن تارتىپپەن دەڭگەي دەڭگەيگە ءبولىنىپ تاستالعان، ياعني، ەگەر دياگنوزىڭىز تەك وبلىستا ەمدەلەتىن بولسا وندا اۋىل دارىگەرلەرىنىڭ ءسىزدى ەمدەۋگە ەش قۇقىعى جوق. سوندىقتان اۋداندا ىستەۋ بىلىكتى ماماندارعا قىزىقسىز جانە بولاشاعى جوق.

نە ىستەۋ كەرەك؟ الدىمەن اۋىلدىق جەردىڭ مەديتسيناسىنا ەرەكشە كوڭىل بولەتىن ۋاقىت جەتتى. ول تەك مەملەكەتتىڭ قولىندا. ارنايى الەۋمەتتىك ءدارىحانالاردى اشۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءار وبلىستا ءدارىنى ساتىپ الىپ، اۋىلعا جەتكىزەتىن ارنايى قۇرىلىمدار جاسالۋى ءتيىس. ولاردىڭ ىشىندە ارنايى جىلجىمالى ءدارىحانالار دا بولۋى قاجەت. بۇل شاراعا ارنايى قارجى ءبولىنىپ، مەملەكەتتەن كومەك بولماسا جاعداي ەش تۇزەلمەيدى. بالكىم بۇل ۇسىنىستى نارىقتىق ەكونوميكانىڭ زاڭدىلىقتارىنا قايشى دەرسىزدەر. ءبىزدىڭ ەلدە وسى وتىز جىلدا وڭعان نارىقتىق ەكونوميكا قاي سالادا بولىپ ەدى؟ ودان ەڭ كوپ زارداپ شەككەن مەديتسينا مەن ءبىلىم بەرۋ سالاسى! "ەشتەن كەش جاقسى". اۋىلداعى جاعدايدى ءالى دە تۇزەۋگە بولادى. ونى تەك اۋىلى تۇسىنە ءجيى كىرەتىن ازامات قانا جاساي الاتىن شىعار؟ ونداي تۇلعا بىزدە بار ما؟..

ارمان سقابىلۇلى

Abai.kz