Bir apta búryn ghana Astanada kileng qarjygerler jinalyp daghdarystan әli talay jyl basymyzdy kótere almaytynymdy aityp, qara aspandy jerge tóndirip qorqytyp ketip edi, izin ala dindarlar sezining bastalghany dúrys boldy  - «Qúday degen adamnyng qúr qalmaytynyn» aityp júbatyp jatyr. Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderleri Astanagha biyl tórtinshi ret jinalyp otyr. Osy maqsatqa arnayy salynghan Beybitshilik pen kelisim sarayynyng ishinde ihram men kufiyesimen tanylghan arabtar, kipa men shlyapa kiygen iudeyler, mitry menmúndalaghan katolikter, eki-ýsh qúlash matagha oranghan budda monahtary, qarqaraday klobugymen kóz tartqan pravoslav ókilderi, kimonoly japon sintoisteri, taghy da biz bile bermeytin iudaizm, daosizm, tipti zoroastrizm ókilderi de osynda. Alysta túryp-aq 47 elden kelgen 500-den astam delegattardyng kim ekenin, qaydan kelgenin osy kiyimderine qarap dolbar jausaugha bolady. Búlardyng bәri Astana tórine ýsh jylda bir ret jinalady. Delegasiya mýshelerining arasynda Astanagha, dәl osy sezge ýshinshi, tórtinshi mәrte kelip túrghandary da bar. Biyl da «Beybitshilik pen kelisim - adamzattyng tandauy» degen taqyryppen «Diny liyderlerding túraqty damugha qol jetkizudegi roli», «Din jәne mәdeniyetter aluandyghy», «Din jәne әiel: ruhany qúndylyqtar men zamanauy qaterler», «Din jәne jastar» atty aidarlarmen tórt seksiya júmys istedi.

Bir apta búryn ghana Astanada kileng qarjygerler jinalyp daghdarystan әli talay jyl basymyzdy kótere almaytynymdy aityp, qara aspandy jerge tóndirip qorqytyp ketip edi, izin ala dindarlar sezining bastalghany dúrys boldy  - «Qúday degen adamnyng qúr qalmaytynyn» aityp júbatyp jatyr. Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderleri Astanagha biyl tórtinshi ret jinalyp otyr. Osy maqsatqa arnayy salynghan Beybitshilik pen kelisim sarayynyng ishinde ihram men kufiyesimen tanylghan arabtar, kipa men shlyapa kiygen iudeyler, mitry menmúndalaghan katolikter, eki-ýsh qúlash matagha oranghan budda monahtary, qarqaraday klobugymen kóz tartqan pravoslav ókilderi, kimonoly japon sintoisteri, taghy da biz bile bermeytin iudaizm, daosizm, tipti zoroastrizm ókilderi de osynda. Alysta túryp-aq 47 elden kelgen 500-den astam delegattardyng kim ekenin, qaydan kelgenin osy kiyimderine qarap dolbar jausaugha bolady. Búlardyng bәri Astana tórine ýsh jylda bir ret jinalady. Delegasiya mýshelerining arasynda Astanagha, dәl osy sezge ýshinshi, tórtinshi mәrte kelip túrghandary da bar. Biyl da «Beybitshilik pen kelisim - adamzattyng tandauy» degen taqyryppen «Diny liyderlerding túraqty damugha qol jetkizudegi roli», «Din jәne mәdeniyetter aluandyghy», «Din jәne әiel: ruhany qúndylyqtar men zamanauy qaterler», «Din jәne jastar» atty aidarlarmen tórt seksiya júmys istedi. Múnyng bәrin tәptishtey aityp jatqanymyz, atauy ózgergeni bolmasa, jyl sayyn әngime tek bir-aq taqyrypta órbiydi: beybitshilik jәne kelisim. Búl jiynda eng kóp qaytalanatyn sóz «dialog jasau», «dialogqa kelu», «dialogtyng nәtiyjesinde», qoyshy әiteuir, dialog, dialog, dialog... Sezd tórtinshi ret ótkizilip jatsa da, júrttyng bәrine belgili bastapqy mәseleden basqa jaqqa taqyryptyng auytqymaytynyn biletin jurnalister bir qoragha toghytylghan song monitorgha anda-sanda bir kóz tastap qoyyp, «sol bayaghy tanys әlәulәilim ghoy» degendey,  alqa-qotan otyryp alyp, internet atqaryp, shay iship, feysbukke shyghyp, agentpen sóilesip, arqa-basyn jazady.

Sondyqtan ózimiz bayqaghan jayttargha toqtalayyq. Biylghy sezding bir janalyghy - Resey pravoslav dinbasy, Patriarh Kirill әkeydin, Býkildýniyejýzilik mәzhabtardy jaqyndastyru Assambleyasynyng Bas hatshysy Ayatolla Múhammed Ály Tashiriydin, YuNESKO-nyng Bas hatshysy Irina Bokovanyn, Vatikan memleketining gubernatory, Vatikan elining Papa komissiyasy isi boyynsha qúrmetti preziydenti Djovanny Layolonyng kelui boldy. Bas hatshylyqqa birinshi ret әielden basshy bolyp saylanghan bolgardyng qayratker qyzy Irina Bokova hanym kókeyge qonymdy oilaryn aghylshyn tilinde aityp shyqty da, sózin Abaydyng qara sózimen týiindedi. «OkkupayAbay» sonau Parijdegi YuNESKO-ny jaulap alghanday onysyna ishimiz jylyp qaldy. Týs әletinde QMDB-nyng tóraghasy, Bas mýfty Ábsattar qajy Derbisәli bastaghan bas imamdarmen brifing ótti. Bas mýfty aldymen Álemdik jәne dәstýrli dinder kóshbasshylarynyng IV sezinde diny qayratkerler kenesi qúrylghanyn sýiinshiledi. Oghan tórt memleketting ghana iri din qayratkeri mýshe bola alghan, biri - Ábsattar qajy Derbisәli. Sosyn qarap otyryp shapanynyng etegine oratylyp sýringendey boldy. Ol kisi aitty: «Álemdik jәne dәstýrli dinder sezine BÚÚ Bas hatshysynyng orynbasary Jenevadaghy BÚÚ bólimshesining bas diyrektory Qasym-Jomart Toqaevtyng ózi keldi! BÚÚ-nyng atynan! Pan Gy Munnyng atynan! Kórdinizder me, bayandamasynyng jartysyn qazaqsha jasady!» dep súq sausaghyn aspangha shoshaytqanda, qapelimde Pan Gy Munnyng ókili qazaqsha bilmeytindey kórinip «pa, shirkin» dep qala jazdadyq. «Tili» on jyl búryn shyqqan Toqaev elining tórinde otyryp qazaqsha sóilemeytindey qanday jiyn búl sonda? Bizden basqa eshbir el óz tilinde sóilegenine dәl osylay quanysh bildirmeytin bolar.

Jiyndy Senat tóraghasy Qayrat Mәmy jýrgizip otyrdy. Orys tilinde. «Ne aityp jatyr eken?», - dep qúlaqqapty basymyzgha ildik. Qyzyq kórip aldymen qazaqshasyn tyndadyq, sosyn orysshasyn, sosyn aghylshynsha, sosyn arabsha, sosyn parsysha ... Shymkenttik dostarym aitpaqshy, qatty qapa boldym boldym sosyn. Qazaqshasyna. Dauysyna qarap shamalaghanymyz, jiynnyng barysynda 3-4 tәrjimashy auysty. Biri jaqsy audardy, biri ortasha tәrjimalady, biriniki tipti audarma deuge auyz barmaydy. Biraq qaysysy tәrjimalasa da jatyq emes. Ana tilimizdi aiyptaugha esh qaqymyz joq, ilespe audarma týgili, jazba audarmanyng da noqtasyn basyna onaylyqpen kiygize qoymaydy. Audarma degen nәrsemen әu bastan arasy onsha emes. Biraq osynday ýlken jiyndarda audarmashylardyng kәsibiyligin qatang qadaghalaghan jón-au dep oiladyq.

Sezde adam senbeytin qyzyqty jayttar da boldy. Mәselen, Ashkenazy ravviyni Yona Mesger Izraili men Palestina arasyndaghy qandy kek, qaqtyghystargha qúrylghan auyr qarym-qatynasqa qaramastan, arab eline degen sýiispenshiligi men mahabbatyn bildirdi. Sefard ravviyni Shlomo Omar da ashkenaziylik әriptesinen bir eli qalyspay, say-sýiekti syrqytatyn meyirimge toly dauyspen Egiypetting janadan saylanatyn preziydentining tileuin tilep kýni-týni qúlshylyq etetinin aitty. Qúy sen, qúy senbe. Dinning mәselesin qauzaghan sayyn diny problemalardyng kóbeyip bara jatqanyn múndaghy әr din ókili biledi. Moyyndaydy. Mysaly, juyrda ghana Amerikada taghy da qasiyetti Qúran órteldi. Ekinshi ret. Amerikadaghy hristian shirkeuleri odaghynyng basshysy Leonid Kishkovskiy ol pastordyng Amerika qoghamy ýshin marginal ekenin aityp, әr memleket týgili, әr otbasynda bir tentekting bolmay qoymaytynymen týsindiruge tyrysty.

Sonday-aq jurnalistermen ótken brifingte Astananyng әr jerine maqsatty yaky maqsatsyz týrde ondy-soldy salynyp jatqan masondyq segizbúryshtar jóninde de aitylmay qalghan joq.  Evrey dinbasylardyng kózqarasyn bilu ýshin qaptap ketken segizbúryshtar turaly súraq qoyylghanda, izrailidik ravvin «bizge múnyng týkke de keregi joq» dep jauap berdi. Búl súraqqa eshkimning jauap bergisi kelgen joq. Al Astananyng masondanyp bara jatqany kimge kerek bolyp otyrghany bizding de kónildi qytyqtaghan kýii qúpiya qaldy.

Keshe sezding ekinshi kýni qonaqtar Astanadaghy «1932-33 jyldardaghy asharshylyq qúrbandarynyng ruhyna taghzym» monumentaldy eskertkishining ashylu rәsime qatysyp, ólgenderding ruhyna dúgha jasady. Áriyne, dinbasylar býkil problemany bir sәtte sheship tastay almas, biraq sezde adamzattyng bolashaghyna qatysty kóp týiinderdi qozghaugha, saralaugha, birlesip jol tabugha baghyttaytyny ras.

«Halyq sózi» gazeti