«Men tekti últtyng úlymyn!»

Atilla

27 mamyr kýni qazaq azamaty Geroyhan Qystaubaev el aqsaqaldaryn, partiya men qogham qayratkerlerin, baspasóz ókilderin, jalpy, úzyn-sany alpystan últ janashyrlarynyng basyn qosyp, ózining qazaq últyn saqtap qaludyng joldary jayly oiyn ortagha saldy. Osy taqyrypqa bayandama jasaghan ol býgingi qazaqtyng úsaqtalyp, maydalanyp, tipti azghyndaugha úshyrap bara jatqany  turaly sonyng ishinde ol bylay dedi:

«Men tekti últtyng úlymyn!»

Atilla

27 mamyr kýni qazaq azamaty Geroyhan Qystaubaev el aqsaqaldaryn, partiya men qogham qayratkerlerin, baspasóz ókilderin, jalpy, úzyn-sany alpystan últ janashyrlarynyng basyn qosyp, ózining qazaq últyn saqtap qaludyng joldary jayly oiyn ortagha saldy. Osy taqyrypqa bayandama jasaghan ol býgingi qazaqtyng úsaqtalyp, maydalanyp, tipti azghyndaugha úshyrap bara jatqany  turaly sonyng ishinde ol bylay dedi:

- Ardaqty aghayyn, men mynaday oigha keldim, bireu bastamasa, maldyng ózin sugha toghytu qiyn. Biraq, bastaytyn bir belgili azamat shyghatyn shyghar dep jýrgende kýnder, ailar, tipti jyldar ótti. Al últ joyylugha jetti. Oligarhtardan, alpauyt, iri biznesmenderden ýmit joq. Ár adamnyng últy ýshin kýresti tikeley ózinen, tek ózinen jәne osy mezetten bastauy kerek ekenine mening kózim әbden jetti. Búny úghatyn әlemde bir últ bolsa, ol sýiegine deyin tekti bizding qazaq últy bolugha tiyis dep oilaymyn. Men sol últtyng bir perzenti retinde Talghar audanyndaghy «Aqbúlaq» jәne «Aqqayyn» shipajaylarynyng ortasyndaghy sayajayymdy satyp, onyng baghasy 35 myng dollardan kem bolmauy tiyis, ortagha salmaqpyn. Kәsipker de emes, tipti dýngirshegi de joq mening qolymdaghy barym osy. Múndaghy maqsatym ózimning keremettigimdi kórsetu emes, kerisinshe, jaghdayy menen jaqsy qaltaly azamattardyng betin óz últyna qaray búru. Árkim óz shamasyna qaray demeu jasasa bolghany. Almaty qalasyndaghy azamattardyng ishinen men eng bolmaghanda «Jomart jandy jýz jigit» degen top qúrylar dep oilaymyn. Onyng әrbir mýshesi ay sayyn 5-10 myng tenge jarna tólep túrsa, qalada 4-5 adamnan qúralghan shaghyn topqa ofis alyp, halyq arasynda kýndelikti naqty ispen ainalysuyna mýmkindik tuady. Býgingi eng qajet, jetispey jatqan sharua da osy. Bizding qogham osynday azamattardyng arqasynda ghana ózgerui mýmkin. Qazaq ýshin senen basqa eshkim kýrespeydi. Óz últyndy ózing ghana qútqara alasyn!

Alghashqy sóz alghan aqyn aghamyz «aynalayyn, bauyrym, kýn kóruding әleginen bas kóteruge jaramay qalghan kópshilikke týrtki bolayyn, oy salayyn, oyanuyna, basynyng qosyluyna sebepker bolayyn dep, atyna say kóp adamnyng qolynan kelmeytin batyrlyqqa baryp otyr ekensin, jerge qarap otyrghan jayymyz joq, biz sening bastamandy eng birinshi qoldaushyng da, baspasóz betinde qorghaushyng da bolamyz, jel jaghyna pana, kýn jaghyna saya bolamyz, qanday qiyndyq kórseng qasynnan tabylatyn bolamyz, ózing sekildi shyn mәninde elim dep eniregen erlerding qatary kóbeye týssin, erterek algha qoyghan asqaq armanyna, múrat-maqsatyna jet, aiyng onynnan, júldyzyng solynnan tusyn, Alla-Taghala jar bolsyn!» dep, jýregin jaryp tastaghan otyrghan nar úlgha aq batasyn beruding ornyna «aqshany qalay júmsaysyndar?» degen súraq qoysa bola ma? «Aqyn - anghal» degen osy eken ghoy. Áytpese «pәlenshening ólgeni qalyp, mening jylaghanym qalyp pa?» degendey, qarjynyng joqtyghynan qanshama qoghamdyq birlestikter isti bastay almay tastap ketip jatqan, tastamaghandary túsauly túlpardyng kýiin keship otyrghan býgingi tanda barlyq mәsele aqshagha kelip tirelip otyrghan joq pa?

Búdan song sóilegen oppozisiyalyq partiya basshylarynyng biri de: «Abay keshe basyn biriktire almaghan qazaqty býgin de biriktiruge bolmaydy. Biz aqsha jinaudan emes, últtyq iydeyadan bastauymyz kerek, al últtyq iydeyamyz Janaózen bolugha tiyis» degen oy aitty. Janaózen jarylayyn dep túrghan kóp jaranyng auzy ashylghan bireui ghana emes pe? Sәl algha ozyp keter bolsaq, ertesine osy joldar avtoryna «Geroyhan ekeuinning qazaqtyng basyn biriktirgenderindi kórermin» degen taghy bir sayasatker boldy. Pәlenbay jyl sayasatta, oppozisiyada jýrgen jandardyng qazaqtyng basy qúralatynyna senbese ne ýshin jýrgenderine tang qalmasqa shara joq. Biz de eshkimge «biriktire qalamyz!» dep uәde, kepildik bere almaymyz. Biraq osy jolda shamamyz jetkeninshe enbek etetin bolamyz. Sebebi biz óz últymyzgha senemiz. Al qazaqtyng basynyng birigetinine osy jiyngha Enbekshiqazaq jәne Úighyr audanynan kelip qatysqan azamattardyng sózderi dәlel. Tek ol ýshin osy audandardaghy sekildi halyqpen qoyan-qoltyq aralasyp júmys isteu qajet.

-«Qazaq oyanbaydy» dep jatyr osynda biraz júrt. Ol oyanu ýshin basshylardyng ózderi shyn mәninde adal boluy tiyis. Qoghamdyq úiym qúrghan adamnyng ishki óz esebi ózinde ekenin halyq kórmey me? Bizding mýiizi qaraghayday sayasatker aghalarymyz halyqtyng sonynan erte almady. Nege? Sebebi, «biylik aspanda jýr» deytin olardyng ózderi de jogharyda jýr. Al, men qarapayym halyqtyng qataryndamyn. Mening búl qadamgha barghandaghy jalghyz oiym - týrtki bolu. Biz býgin jardyng basyna keldik, sheginetin jer qalmady! Azamattyq qogham qúramyz deuimiz qazaq últyn demokratiyasy eng joghary «damyghan» amerikalyq últqa, qoghamymyzdy erkegi erkekke, әieli әielge ýilenetin, nashaqorlyq pen jezókshelik zandastyrylghan batystyq aty azamattyq, zaty azghyndyq qoghamgha alyp keleri sózsiz. Bizge keregi sol ma? Joq, bizge adamgershilikti, tazalyqty, tektilikti tu etip kóteretin qazaqy qogham kerek! Osyny úghyna alsaq, mynau últtyq iydeya retinde jazylyp qoyylghanday «qazaq - elimizdegi kóshbasshy, ruhy asqaq últ» boluy ýshin әrqaysymyz qolymyzdaghy barymyzdy ayanbay júmsasaq qana últty da, ózimizdi de qútqaryp qalamyz, - dedi ekinshi ret sóz alghan Geroyhan.

IYә, Qazaqstan halqy, marqúm Bolathan Tayjan aitqanday qazaq últynyng ainalasynda toptasuy tiyis. Ol ýshin qazaq últy soghan say boluy kerek. Búl jolda K.Marksting ataqty «Kommunistik maniyfesti» sekildi kishkentay kitapshalar shygharyp, halyqqa taratu kerek degen әdemi úsynystar aityldy. «Últtyq iydeyanyng bir týri - últtyq tәrbiye!» dedi professor Esenqos Saghynayúly Mәmbetalin aghamyz. «Men tórtinshi kurstaghy student qyzdaryma «erteng kýieulerinnen búryn sóilemender!» dep ýiretemin» dedi ústaz. Sayasy partiya qúru qajet degen týiinge keldi jiyn. Onyng maqsaty - «qazaqtyng mýddesi - qazaqstandyqtardyng mýddesi» degen úrandy qazaqtyng últtyq memleketin qúru boluy tiyis. Býkil damyghan әlem sol joldan ótken bolatyn. Biyleushilerin sandaghan ghasyrlar boyy saylau arqyly taqqa otyrghyzyp kelgen (batystyng oghan qoly jetkeni keshe ghana, sonyng ózinde býgin de teng jartysy respublikalyq monarhiya) qazaq o bastan jaratylysy demokrat halyq.

Últymyz ózining bes myng jyldyq taghdyrynda naghyz sheshushi kezenge býgin kelip túr. Búnyng qasynda on segizinshi ghasyrdaghy «aqtaban shúbyryndy» da, otyzynshy jylghy qazaqtyng jartysyn jalmaghan asharshylyq ta oiynshyq. Óitkeni, ol kezde jau kózben kórip, qolmen ústaugha bolatyn, tipti respublika basshysy Goloshekin beynesinde bolsa da syrttan kelgen ashyq jau edi. Býgingi jau ishimizde. Jәne kóp ol.

Birinshiden, biz rushylmyz. Negizi, osy «rushylmyz» degenimiz mýldem qate týsinik, sebebi, Gerodot, Strabon, Syma Syan, Ban Gu zamanynan beri Altaydaghy nayman, kerey, Arqadaghy arghyn, qypshaq. Alataudaghy ýisin, qanly, Atyraudaghy aday, әlim, qysqasy qazaqtyng әr ruy búryn óz aldyna bir el, jeke memleket bolyp ómir sýrip ýirenip qalghan. Ruymyzdy әli memleketimizdey kóremiz. Osyny júrt «qazaq әli ru dengeyinen kóterile almaghan, últ bolyp úiysa almaghan halyq» dep qate týsinedi. Bizding qateligimiz - jeke batyrlyghymyzda, basqa rulargha iyilgimiz kelmeytindiginde. Nәtiyjesi - alauyzdyq. Eng ýlken jauymyz da - osy.

Búl alauyzdyq songhy jiyrma jylda órshimese óshken joq. Sebebi, rushyldyqtyng memleketshildik, qauymshyldyq, újymshyldyq beynesindegi jaqsy jaqtaryn qaldyryp, jaman jaqtaryn otqa kýidirip, sugha batyryp, olardan osylaysha halyqtyng boyyn tazartyp otyrghan biylik joq. Ol ýshin biylikti aiyptaugha da bolmaydy, óitkeni kez kelgen biylik ýshin qol astyndaghy halyqtyng alauyz bolghany auaday qajet nәrse. Bizding biylikti de sol dengeyden kóterile almay otyrghany ýshin ghana kinalaugha bolady.

Ol az bolghanday býgingi tanda, әsirese tәuelsizdik kelgeli jana eki jau kelip qosyldy. Ekinshi jauymyz - tilden bólinushilik. Ýshin jauymyz - diny bólinushilik. Der kezinde qimyldamasa, aurudyng aldyn almasa búl ýsh keselding bireuining ózi-aq últty jaryp tastaytyn jara. Oghan býkil adamzat tarihy kuә. Búrynghy da, býgingi de. Al, «bólingendi bóri jeydi». Qazaqtan aitylmaghan sóz qalmaghan. Óitkeni, qazaqtyng kórmegeni qalmaghan. «Oy týbinde asyl sóz, sher tolqytsa shyghady». Basynan ótkizgeni adam, últ qana sol jayly bir oy salarlyq sóz aita alady.

...Bayaghyda bir auyldyng aqsaqaldary otyryp, artymyzgha qanday úlaghatty sóz qaldyryp ketemiz degen oigha kelipti. «Erteng osy uaqytqa deyin oilanyp, aitatyn bolayyq, aitugha jaramaghanymyzdy mynau auyl irgesindegi asau ózenge laqtyryp jibereyik, sebebi onday adamnyng odan ary qaray ómir sýruining mәnisi joq» dep bәtualasyp tarapty. Ertesine bәri bir-bir sózden aitqanda, ishindegi bireui ghana «aytar sóz taba almadym» degen kórinedi. Uәdening aty uәde, jәne ol búrynghy iri qazaq zamany, qarttar әlgini arqyraghan sugha laqtyryp jiberedi. Bir batyp, bir shyghyp bara jatyp «qútqaryndar, aitamyn!» dep aiqaylapty bayghús shal. Bәri jabylyp qútqaryp alyp:

-Al, aita ghoy! - demey me. Sonda:

-Kóp qorqytady eken, tereng batyrady eken! - degen jauap alypty...

Biz de últtan, elden, jerden airylghymyz kelmese, tiri qalghymyz kelse, ózimizdi tarih asau ózenge laqtyryp jibermesin desek - laqtyrsa qútqaratyn de eshkim bolmaydy! - әrqaysymyz Ahmet atamyz aitqanday iri boluymyz kerek. Soghan tyrysuymyz kerek. Sonyng alghashqy qadamy retinde Geroyhannyng bastamasyna qoldau kórseteyik. Geroyhannyng isi erlik retinde qabyldanbay, әrqaysymyz isteuge tiyis is retinde qabyldanghanda ghana, búl bastamany jappay halyq bolyp qoshtap ala jónelsek qana maqsatymyzgha jetemiz. Biz iriligimizdi, tiri bolugha haqyly ekenimizdi sonda ghana dәleldey alamyz. Baqa-shayan, qúrt-qúmyrsqa kýiinde ómir keship, ertengi úrpaghymyz úly úlyna, qyzy qyzyna ýilenip otyrsa, shetinen nashaqor, jezókshe bolsa, býgingi bizding ómir sýruimizding ne maghynasy bar? Onday últtyng «qazaq» degen asqaq atpen ómir sýruge qanday haqysy bar? Endeshe, býgin qimyldamasaq erteng bizdi sudan shygharyp alatyn da adam qalmaydy. «Pendem әreket etse, men bereket beremin» degen Alla-Taghala. Yqylas tanytqan azamattargha myna baylanys telefondaryna habarlasuyn ótinemiz: 8777-470-54-74, Geroyhan Qystaubaev; 8701-682-56-52, uakzhigit@mail.ru , Ómirzaq Aqjigit; 8771-456-78-55, Serik  Abay.

Dayyndaghan - Ómirzaq Aqjigit