Almatyda «Qayrattyn» ardager oiynshylary men KSRO futbolynyng anyzgha ainalghan túlghalary ózara joldastyq oiyn ótkizdi. «Qayrattyn» sapynda qala Ákimi Ahmetjan Esimov te óner kórsetti.

Aqsaqaldardyng atausyz qalghany-ay...

26 qyrkýiekting keshinde Ortalyq stadionnyng ainalasynda adam tym az edi. Birer saghattan song әigili sport sanlaqtarynyng kezdesui osynda bolady degenge eshkim senbestey. «Esinde me, 70-jyldary osy jerde biylet satumen qosymsha payda tabushy edik qoy? Ol kezde futbol biyletin júrt úzyn-shúbaq kezekke túryp alushy edi-au»» dep, eki egde kisi jastyq shaghyn eske alyp túrdy. «Kimder kelipti, bilmeysiz be? Qolynyzdaghy matchtyng baghdarlamasy emes pe?» dep qyrmasaqal qyrqyljynnyng biri mening oqyp túrghan gazetime ýnildi. Ishi pysqan tәrtip saqshylary ózara bir qyzyq әngimege kirisipti.

Almatyda «Qayrattyn» ardager oiynshylary men KSRO futbolynyng anyzgha ainalghan túlghalary ózara joldastyq oiyn ótkizdi. «Qayrattyn» sapynda qala Ákimi Ahmetjan Esimov te óner kórsetti.

Aqsaqaldardyng atausyz qalghany-ay...

26 qyrkýiekting keshinde Ortalyq stadionnyng ainalasynda adam tym az edi. Birer saghattan song әigili sport sanlaqtarynyng kezdesui osynda bolady degenge eshkim senbestey. «Esinde me, 70-jyldary osy jerde biylet satumen qosymsha payda tabushy edik qoy? Ol kezde futbol biyletin júrt úzyn-shúbaq kezekke túryp alushy edi-au»» dep, eki egde kisi jastyq shaghyn eske alyp túrdy. «Kimder kelipti, bilmeysiz be? Qolynyzdaghy matchtyng baghdarlamasy emes pe?» dep qyrmasaqal qyrqyljynnyng biri mening oqyp túrghan gazetime ýnildi. Ishi pysqan tәrtip saqshylary ózara bir qyzyq әngimege kirisipti.

Oyynshylar ishke kiretin esikting aldyna «Qayrattyn» klubtyq avtobusy kep toqtaghanda, jasy-jasamysy aralas bir top adamsonda jýgirdik. Áriyne, temir baghandardyng ber jaghynan telmirip túrmyz. Avtobustan әueli Aleksandr Tarhanov shyghyp, ózderin kýtip alghan Qúralbek Ordabaevpen qúshaqtasa ketti. Artynsha Evgeniy Yarovenko, Georgiy Yarsev, Vagiz Hidiyatulliyn, t.b. týsip jatty. Aramyzdaghy aqsaqal jankýierlerding keybiri olargha aighaylay sәlemdesumen boldy. Al kólikten taqyr bastary kýnge jaltyrap, domalanghan qaryndary salbyrap Evstafiy Pehlevanidy men Yuriy Gavrilov týsken kezde, janymyzdaghy jastardyng biri:

-Nemene, osy shaldar ma oinaytyn? Meni osylargha bola ertip kelding be sonda? - dep keyidi serigine.

Jas bala qaydan bilsin. Osydan 30 jyl búryn janaghy «shaldardyn» oiynyn kóru ýshin jankýier júrt Almatygha jan-jaqtan aghylatynyn. Stadionnyng manayy qalyng nópirden kórinbey, júrt bir-birinen artyq biylet súrap, sabylyp jýretinin. Tribunada iyne shanshar oryn bolmaytynyn... Áriyne, uaqyt óz ornynda túrmaydy. Keshegi el erkesi, sport serkesi - býgin «shal», býgin ardager. Olardyng ornyn basqa júldyzdar basyp jatyr.

Jenil kólikten qazaq futbolynyng qos aqsaqaly - Timur Segizbaev pen Dias Omarov týsti. Birin-biri jetektep, ayaghynan góri tayaghyna kóbirek sýienip kele jatqanday. «Býgin oinaytyn shygharsyzdar, ә?» dep әzildep qoyady stadion qyzmetkerlerining biri. Ishkeri jaqtan «Komanda molodosty nashey» («Jastyq shaghymyzdyng komandasy») әni әueleydi.

Stadiongha endik. Futbol kezdesuine qatysushylar alang ortasynda sap týzedi. Tanystyru bastaldy. Eki jýrgizushi әueli KSRO qúramasynyng mýshelerin, odan song «Qayrattyn» ardagerlerin shetinen arnayy atap, keybirining danq-dәrejesine erekshe toqtalyp shyqty. Ókinishke qaray, qazaq futbolynyng atyn basqalardan búryn shygharghan, jastary 70-ten asyp otyrghan qos aqsaqal - T.Segizbaev pen D.Omarov mýlde atausyz qaldy. Ras, olardyng oiyngha qatyspaytyny belgili-tin. Biraq ekeui de jasyl alang jiyeginde otyrdy ghoy, tym bolmasa aty-jónderin atap, oryndarynan túrghyzyp, tipti qúttyqtau sóz sóiletuge bolar edi ghoy! Jankýierlerding ishinde osy qatelikke oray óz narazylyghyn ashyq bildirip, aighaylaghandar da boldy, alayda danghaza u-shuda ony kim estip jatyr?..

Shabuyl ótinde - shahar basshysy!

Oyyn bastalarda «Qayrattyn» simvoly - «Jasyl jasyn» atty qyran úshyryldy. Alandy ainala qalyqtap shyghyp, qúsbegining qolyn qayta tapqan búl qús komandagha sәttilik әkeledi desedi. Aytpaqshy, «Qayrattyn» qazirgi oiynshylary týgel qúramymen kelip, myqtylardyng sheberligin tamashalady.

Ardagerlerding ishinen KSRO qúramasy men mәskeulik «Spartaktyn» bayyrghy kapitany, keyin belgili bapker bolghan Oleg Romansev jinalghan jankýierlerge óz lebizin arnady:

- Qymbatty dostar! Futbol merekesi qútty bolsyn! Biz býgin «Qayrat» klubynyng jas jetkinshekterine, balalar ýiining tәrbiyelenushilerine, sonday-aq Almaty qalalyq jasóspirimder ligasynyng balalaryna sheberlik sabaghyn ýirettik. Balaqaylardyn, әriyne, әzirge sheberligi jetispeydi, biraq jalyqpay tәrbiyeley berse, erteng olar shyndalady, joghary dengeyge kóteriledi. Eng әueli, bayaghy «Qayrattyn» dengeyine jetudi maqsat tútu kerek. Óitkeni, 70-80-jyldary biz qarsy oinaghan «Qayrat» - óte myqty komanda bolatyn. Bizdi úmytpaghandarynyzgha, ardager oiynshylargha degen qúrmetterinizge rizamyz. Eng bastysy, sizder óz qaharmandarynyzdyng qadirine jetinizder!

Mәskeulik qonaqtyng songhy sózi alang jiyeginde jamylghy jamylyp, jabyghyp otyrghan әlgi qos aqsaqaldy taghy da oigha oraltty.

Búdan keyingi sóz tizginin Almaty qalasynyng Ákimi Ahmetjan Smaghúlúly Esimov aldy:

-Qadirli almatylyqtar! Qazir KSRO joq, biraq KSRO futbol qúramasy bar. Búl - kezinde óz oiyndarymen búrynghy Odaq kórermenining kóz quanyshyna ainalghan, qazir attary anyz bop jýrgen azamattar. Búl újym qazir TMD elderin aralap, óz ónerlerin kórsetip, aradaghy dostyqty nyghaytyp, qarym-qatynasty terendetuge atsalysyp jýr. Býgin olargha qarsy qazaq futbolynyng bayyrghy kóshbasshysy retinde kezinde býkil Odaqqa tanylghan ataqty «Qayrattyn» ardagerleri oinaydy. Aldaghy uaqytta «Qayratymyzdyn» taghy da biyikterge kóteriletinine senemin. Men ómir boyy «Qayratta» oinaudy ansap kele jatqan adam edim. Býgin sol armanyma qol jetkizgeli túrmyn. Jәne naghyz jaryq júldyzdarmen qatar alangha shyghatynyma quanyshtymyn!

Shynynda da, shahar basshysy 10-nómirli jeydemen «Qayrattyn» shabuyl shebinde oinady. Birde ong qanattaghy әriptesine әuelete әdemi pas shygharyp berse, endi birde qorghaushyny aldap ótip, orta tústan qarsy qaqpagha jaqsy soqqy baghyttap edi, sәl ghana biyik ketti. Jalpy, A.Esimov birinshi taymda «Qayrat» sapyndaghy eng belsendi oiynshylardyng biri boldy.

Qayrattyqtar... «Qayratqa» qarsy oinady

«Qayrattyn» sapynda 70-80-jyldardyng sayypqyrandary - Qúralbek Ordabaev, Aleksandr Ubykiyn, Aleksandr Kuklev, Viktor Katkov, Mihail Gurman, Yusup Shadiyev, Fanas Salimov, Sergey Volgiyn, Sergey Kulinich, Yuriy Naydovskiylermen qatar 90-jyldardyng ókilderi - Qayrat Aymanov, Qayrat Slambekov, Sergey Klimov, Sergey Junenko, Aleksey Klishiyn, Ghany Qaynazarov, Bolat Esmaghambetov, Marat Esmúratov,Nureddin Hasanov, Núrjan Doskeev, Eduard Glazunov jәne Roman Vorogovskiy oinady. Al Georgiy Yarsev jetekshilik etken KSRO qúramasynda Valeriy Novikov, Vagiz Hidiyatulliyn, Yuriy Gavrilov, Oleg Romansev, AleksandrTarhanov, Igori Belanov, Sergey Agashkov, Rinat Atauliyn, Valentin Kovach, Aleksandr Dozmorov, Valeriy Shmarov, Viktor Bulatov, Yuriy Kovtundarmen qatar danqty qayrattyqtar - Seyilda Bayshaqov, Evgeniy Yarovenko, Evstafiy Pehlevanidy jәne Vahid Masudov ta óner kórsetti.

Nege? Óitkeni, S.Bayshaqov - KSRO qúramasynda oinaghan túnghysh qazaq futbolshysy (1977 jyly). E.Yarovenko - KSRO qúramasy sapynda Olimpiada chempiony atanghan qazaq futbolyndaghy jalghyz oiynshy (1988 jyly). Al E.Pehlevanidy men V.Masudov kezinde jastar arasynda Odaq qúramasynyng jeydesin kiygen.Múnyng bәri týsinikti, biraq «Qayrattyn» naghyz myqtylary nege óz komandasynyng namysyn qorghamady?» degen oy talay adamnyng kókeyinde túrary anyq. Men búl saualdy atalghan qayrattyqtardyng ekeuine qoydym.

- Týsinesiz be, men KSRO últtyq qúramasynda da oinadym, Olimpiada chempiony da boldym, biraq birde-bir ret sol qúrama jeydesin almatylyq jankýierding kóz aldynda kiymegen ekenmin, - dedi býginde Ukrainada enbek etip jýrgen E.Yarovenko.- Býgin sonyng orayy kele qaldy, sәti týsti. Áytpese, «Qayrat» - mәngi jýregimde qalatyn óz komandam ghoy. Almatygha qanday kýshti qarsylas kelse de, eki etigin bir etikke tyghatynymyz esterinizde shyghar? Bekerden-beker «Myqtylardyng tajaly» («Groza avtoriytetov») atamaghan bolar bizdi?..

- Shynymdy aitsam, býgin birinshi ret «Qayratqa» qarsy oinadym, endi óitpeytin shygharmyn, - dep kýldi qazir Grekiyada túratyn E.Pehlevanidiy.- Birtýrli eken... Tolqydym. «KSRO qúramasynda da oinap kórsenshi» degen úsynysty qabyl ala qoyyp edim. Jalpy, Qazaqstan dese, әli elendep túramyn. Keluge әiteuir bir sebep izdeymin de jýremin. Tarihy Otanyma kóshuim qate boldy ma dep te oilaymyn keyde. Sebebi, qazaq jerin, Shymkentimdi, Almatymdy qatty saghynamyn. Al «Qayrat» - býkil jastyq shaghymdy ótkergen óz ýiim ghoy! Jankýierler arasynda «Peha» degen atty qalyptastyryp bergen osy «Qayrattaghy» qayran jyldarym ghoy! Biluimshe, komanda qazir jana damu jolyna týsip jatyr. Sәtti bolsyn, qaytadan ýzdik újym atansyn dep tileymin. Kelesi 2013 jyl - qazaq futbolynyng 100 jyldyghy. Búl mereytoydy «Qayrat» erekshe tabyspen atap ótuge tiyis!

«Shaldar» әli sharshay qoymapty

Oyyn turaly az-kem sóz. Match әrqaysysy 30 minuttyq eki taymnan túrdy. Alghashqyda bәseke teng dәrejede ótti. Almatylyqtardan ong qanattaghy Shadiyev-Gurman-Qaynazarov ýshtigi tize qosa qimyldap, shabuyl ótindegi shahar basshysyna dop asyryp otyrdy. Ortanghy shepte Volginning oilylyghy kózge úryp túrdy. Qonaqtardan oiyn tizginin Hidiyatullin men Tarhanov ústady. Ásirese jasy 53-ke kelse de, 60 minut boyy bir tynbaghan Vagizding myqtylyghy qayran qaldyrdy. Pehlevanidy men Yarovenko da erekshe qayrat kórsetti. Osylardyng arqasynda kóp úzamay KSRO qúramasy basymdyghyn bayqata bastady. Belanov qaqpashymen jekpe-jek shyghyp edi, 1986 jylghy «Altyn dop» iyegerining soqqysyn Ordabaev sheber toytara bildi. Bizding Junenko tura ókpe tústa túryp úrymtal sәtti útymdy paydalana almaghan son, kelesi qarsy shabuylda esep ashyldy. Jelayaq Belanov qaqpagha qaray dara shauyp, Qúralbek aghany aqyry qapy qaldyrdy - 0:1 (25-minutta).

Búdan song júldyzdy qonaqtar tipti oinaq saldy. Ásirese sol qanatta oinaghan Dozmorov airyqsha kózge týsti. Almatylyqtardyng dayyndyghy nasharlau ekeni angharyldy. Ekinshi taymda Belanov taghy qúiynday shauyp ótip edi, kezinde «Raketa» atanghan shapshang shabuylshyny Aymanov quyp jetip, qauipti seyilte aldy. Esepti tenestiruge baryn salghan alang iyeleri birneshe ret gol soghar mýmkindikti mýlt jiberdi (Hasanov, Esmaghambetov). 40-qa endi kelgen Kovtun men Bulatov әli de sporttyq babynda eken. Al songhy 10 minutqa ghana alangha shyqqan 59 jastaghy Gavrilov jýgirmey-aq, dopty qaqpaqyldaudyn, pas beruding nebir ýlgilerin kórsetti. Oiyn sonynda qarsylas esepti eseley jazdady: Shmarovtyng joyqyn soqqysyn Ubykin әiteuir qaqpagha darytpady. Match sol 0:1 esebimen ayaqtaldy.

Angharylghany: KSRO qúramasy oiynshylarynyng kópten beri birge oinap jýrgeni, sebebi, ózara týsinistigi, jalpy sheberlik dengeyi asa joghary. «Qayrattyn» ardagerleri de solar siyaqty jiyirek bas qosyp, oinap túrsa jón bolar edi. Al jenimpazdar sapynda tórt birdey almatylyqtyng jýrui «Sizder «Qayrattyn» óz jigitteri kómektespese, jene almas edinizder!» degen әzilge de sebep boldy. Jalpy alghanda, ishterindegi eng jasy 40-qa kelip, eng aqsaqaly payghambar jasynan asqan ardagerlerding asa jyldam bolmasa, airyqsha tartymdy oiyny sýisintti.«Shaldar» әli sharshay qoymaghan eken.

«Qayrattyn» danqyn qayta qalpyna keltiru qajet

Matchtan keyingi baspasóz mәslihatynda KSRO qúramasyn bapker retinde bastap kelgen Georgiy Yarsev bylay dedi:

- Almatygha danqty qaqpashymyz Rinat Dasaev ta keluge tiyis edi, otbasylyq sebepterge baylanysty shygha almay qaldy, sol ýshin keshirim ótinip, men arqyly qazaq futbol әuesqoylaryna arnayy sәlem joldady. Oiyn turaly aitsam, meninshe, ol óte tartysty ótti. Biz әu bastan osynday ymyrasyz bәsekege bel buyp keldik. Búryn «ardagerlerding ótken jyldardy saghyna eske alyp, eldi de eljiretuge arnalghan erekshe shouy ghoy» degen kóniljyqpastyqpen, eki jaqty da yrza qylyp, 2:2, 3:3, keyde tipti 5:5 esebimen әdeyi teng oinaghan da kezimiz boldy. Sosyn týsindik: búl - kórermendi aldau ghoy, jankýierding sezimin qúrmettemeu ghoy! Sóitip, qazir oiyn sayyn barymyzdy sala qimyldap, qalayda útugha tyrysatyn boldyq. «Qayrattyn» ardagerleri, ras, búl joly jenildi, biraq jaqsy oiyn kórsetti emes pe? Demek, kelesi joly útugha tyrysyp kóruine bolady.

Jalpy, múnday basqosular, joldastyq kezdesuler jii bolyp túruy kerek. Kezinde birge óner kórsetken, bir-birine qarsy oinaghan ardager әriptesterimizben quana jolyghysyp, qúshaqtasa syrlasyp, mauqymyzdy basamyz. Býgin kópten kórmegen Bayshaqovpen, Ordabaevpen, Ubykinmen, Shadiyevpen, t.b. saghynysa tabystyq. Áytpese jat bop keter týrimiz bar. Óz basym býkil TMD elderining sporttyq nәtiyjelerin qadaghalap jýremin. Qazaqstan biylghy Olimpiadada 7 altyn alghanda, biz quanbady deysiz be? Quandyq. Londondaghy tabystarynyz - tamasha nәtiyje! Keremet boks kórsetken Serik Sәpiyev maghan ózining bayaghy attasyn - Qonaqbaevty elestetti. Álgi auyr atletteriniz, Iliiyn- naghyz batyr eken!

Búdan keyin sóz alghan Aleksandr Tarhanovta(70-80-jyldardaghy mәskeulik SSKA-nyng shabuylshysy, býgingi bilikti bapker) aghynan jaryldy:

- Qazaqstangha at basyn búrugha mýmkindik tusa, mýlt jibermeuge tyrysamyn, - dedi ol. - Kelgen sayyn keudemdi quanysh kerneydi. Óitkeni, mening 12 jyl ómirim osynda ótti. Jәne eng balghyn, eng tәtti shaqtarym! Men Batys Qazaqstan oblysy, Bórili audanynda tughanmyn. Keyin Krasnoyarskige kóship kettik. Qaryndasym Almatyda túrady, búl qalagha sondyqtan da alabóten býiregim búrady. Býgingi oiyngha da, bizge jankýierler kórsetken ystyq yqylasqa da yrzamyn. Býkil sanaly ghúmyrym Reseyde ótip kele jatsa da, ózimdi qazaqstandyqpyn dep esepteymin, sondyqtan qashanda Qazaqstan futbolynyng tileuin tilep jýremin. Onyng ishinde, әriyne, «Qayrattyn» orny erekshe. Kezinde býkil Odaqqa tanylghan komanda keyingi jyldary biraz qiyndyqtardy basynan ótkerdi. Qaybir jyly tipti birjola qúryp ta jazdady emes pe? Áyteuir janashyr jandar tabylyp, qala basshylyghynyng qamqorlyghynyng arqasynda saqtalynyp qaldy. Osynyng bәrin bilip otyrghanyma qarap, qazaq futbolyn qalay qadaghalaytynymdy bayqay berinizder. Shynynda da, әr elding betke ústar komandasy boluy kerek qoy. Reseyde - «Spartak», Ukrainada - «Dinamo» (Kiyev), Armeniyada - «Ararat» bolsa, Qazaqstanda basty futbol kluby - «Qayrat» bolugha tiyis. Yaghni, komandanyng búrynghy danqyn qayta qalpyna keltiru qajet.

* * *

«Nege sen KSRO kezindegi futboldy, sol kezeng futbolshylaryn maqtay beresin? Nege sol zamangha ansaryng auady da túrady? Álde kenes dәuirin әli de kókseysing be?» dep súraytyn menen bir dosym. Oilanyp qalatynmyn. Keyin kózim jetti: men ol zamandy ansamaydy ekenmin. Men ol uaqyttyng futbolyn eske alu arqyly sol jyldarda ótkizgen balalyq balghyn dәurenimdi, qayta oralmas jastyq shaghymdy saghynady ekenmin. Bәrimiz de. Futbol - tek sol saghynyshtyng siqyrly kilti ghana...

Shau tartyp, qimyldary shabandap qalghan Gavrilov pen Bayshaqovqa, Belanov pen Ordabaevqa, Hidiyatullin men Volginge, Romansev pen Pehlevanidiyge qarap otyryp, osy baylamgha taghy da bekidim. Kóz aldyma olardyng jiptiktey jigit shaghy, jasyl alanda oinaq salghan qayta oralmas jyldary elestedi. Stadion aspanynda «Komandamolodostinashey» («Jastyq shaghymyzdyng komandasy») әni әueledi.

«Abai.kz»