Qazaqstan AES qúrylysy boyynsha irgeli júmystar jýrgizip jatyr. Endi alda túrghan basty maqsattyng biri – bizge yadrolyq tehnologiya jetkizushisin, yaghny vendor kompaniya tandau.

Naryqtaghy barlyq oiynshylarmen kelissóz jýrgizilgennen keyin, short-paraqta 4 elding atom kompaniyasy qalghan bolatyn. Olar: Fransiyanyn memlekettik EDF kompaniyasy, Ontýstik Koreyanyn memlekettik KHNP kompaniyasy, Qytaydyn Últtyq yadrolyq korporasiyasy (CNNC), Reseydin memlekettik «Rosatom» kompaniyasy.

Short-paraq anyqtalghannan keyin elimizding delegasiyasy 4 elding atom kompaniyalarymen tyghyz kezdesuler ótkize bastady.

KHNP, Koreya

2023 jyldyng aqpan aiynda koreylik KHNP kompaniyasynyng ókilderimen kezdesu ótti. Korea hydro & Nuclear Power Co Ltd. (KHNP) koreyalyq kompaniyasynyng delegasiyasyn viyse-preziydent Yongsoo KIM myrza bastap, olar Astanagha keldi. Delegasiya Energetika viyse-ministri Jandos Núrmaghanbetovpen, «Samúryq-Qazyna» AQ basqarushy diyrektory Ernat Berdighúlovpen jәne «QAES» JShS Bas diyrektory Timur Jantikinmen kezdesuler ótkizdi.

Taraptar atom energetikasy salasyndaghy yntymaqtastyqtyng odan arghy perspektivalaryn talqylady. Qazaqstanda AES salu jobasy boyynsha jobalardy qarjylandyru jәne tehnikalyq júmystardy birlesip úiymdastyru mәseleleri qaraldy. Ózara tiyimdi yntymaqtastyqty jalghastyru turaly uaghdalastyqtar jasaldy.

KHNP – 21 Atom blogyna, sonday-aq 37 su elektr stansiyasyna iyelik etetin jәne basqaratyn KEPCO-nyng enshiles kәsiporny. KHNP atom elektr stansiyasynyng quaty boyynsha әlemde 3–shi orynda jәne eldegi barlyq elektr energiyasynyng 30%-dan astamyn jetkizedi. Kompaniyada 7600-ge juyq qyzmetker júmys isteydi.

EDF, Fransiya

2023 jyldyng mamyr aiynda Fransiya Qazaqstanmen atom salasyndaghy әriptestik boyynsha kelissózder jýrgizdi. Ol kezdesude fransuz jaghy bizde atom elektr stansiyasyn salu jobasyn jýzege asyru boyynsha yntymaqtastyqqa dayyn ekenin bildirdi.

QR Energetika ministri Almasadam Sәtqaliyevting ministr-delegat, Qazaqstan – Fransiya ýkimetaralyq komissiyasynyng teng tóraghasy Olivie Behtpen kezdesu qorytyndysy boyynsha habarlamada «Kezdesu barysynda Qazaqstandaghy atom energetikasyn damytu keleshegi talqylandy. Fransuz tarapy Qazaqstanda birinshi AES-ti salu jobasyn jýzege asyruda, sonday-aq shaghyn modulidik reaktorlardy damytu keleshegin zerdeleu boyynsha yntymaqtastyqqa dayyn ekenin bildirdi», - dep jazyldy.

Taraptar janartylatyn energiya kózderin damytu, dekarbonizasiyalau boyynsha keshendi maqsattargha qol jetkizu jәne Qazaqstan men Fransiya arasyndaghy ekonomikalyq qarym-qatynasty nyghaytu mәselelerin talqylaghany atap ótildi.

Sonday-aq ministrler Mirnyy qalasyndaghy 1 GVt jel elektr stansiyasy jobasyndaghy songhy jetistikterdi, osy yntymaqtastyqtyng negizi bolghan 2023 jylghy 29 sәuirde Qazaqstannyng Energetika ministrligi, «QazMúnayGaz» AQ jәne Total Eren kompaniyasy arasyndaghy kelisimdi qúptady.

Rosatom, Resey

Rosatomda ózining naqty júmysyn tanystyrudyng keremet mýmkindigi boldy. Sebebi, ol Týrkiyanyng Mersin eldi-mekeninde Akkui atom elektr stansiyasyn salyp jatyr. 2022 jyldyng tamyz aiynda alghashqy qazaqstandyq delegasiya Akkui qúrylysyna baryp qaytty. Onda Akkuyu Nükleer AŞ kompaniyasynyng bas diyrektory Anastasiya Zoteeva Rosatom salyp jat0an AES erekshel3kter3n bayandady.

«Akkui» AES – «sal – basqar – elektr sat» shemasy boyynsha jýzege asyrylatyn әlemdegi alghashqy jәne jalghyz atom elektr stansiyasy. Týrkiya men Resey ýkimetaralyq kelisimge 2010 jylghy 12 mamyrda qol qoyghan. Birinshi týrik AES jobasy jiyntyq quaty 4800 megavatt VVER-1200 reaktorlary bar tórt energiya blogyn qamtidy. AES-ting birinshi blogy 2023 jyly, Týrkiya Respublikasynyng qúrylghanyna 100 jyl toluyna oray paydalanugha beriledi. AES elektr energiyasyn 60 jyl boyy óndiretin bolady. Atom elektr stansiyasy Týrkiyanyng elektr energiyasyna degen qajettiligining 10 payyzyn qamtamasyz etedi dep josparlanuda. Qúrylysqa toghyz myngha juyq adam tartylady. AES paydalanugha berilgennen keyin onda 3,5 myng adam júmys isteytin bolady. AES tәuligine 24 saghat jәne aptasyna jeti kýn elektr energiyasyn qorshaghan ortagha ziyan keltirmey ýzdiksiz óndirmek.

Qazaqstan delegasiyasy búl sapardan barlyq súraqtaryna jauap alyp, ózine týrtip aldy.

CNNC, Qytay

Vendor tandau barysynda SNNC Qazaqstan tarapy ózine jazbasha qoyghan barlyq súraqtargha jauap berip, qajetti aqparat bergen bolatyn. Al 2022 jyldyng sonynda Qytaydyng Últtyq yadrolyq korporasiyasynyng (CNNC) ókildigi Qazaqstandaghy AES qúrylysy jobasyna qatysugha mýddeli ekenin rastady. «CNNC syrtqy naryqty damytugha úmtylady jәne biz Qazaqstandaghy atom elektr stansiyalarynyng qúrylysyna qatysugha dayynbyz» - dedi, CNNC ókilderi.

Qarasha aiynyng sonynda «Qazaqstan atom elektr stansiyalary» kompaniyasynyng basshysy Timur Jantikin eger Qytaydyng CNNC kompaniyasy atom elektr stansiyasy jobasyna qatysu ýshin tandalsa, ózimiz әzirleytin yadrolyq otynmen júmys isteu mýmkindigin habarlady.

Osylaysha tórt elmen de tendey kelissózder ótude. Aqyrghy sheshimdi Qazaqstannyng ózi qabyldaytyn bolady.

Erbol Azanbek

Abai.kz