قازاقستان اەس قۇرىلىسى بويىنشا ىرگەلى جۇمىستار جۇرگىزىپ جاتىر. ەندى الدا تۇرعان باستى ماقساتتىڭ ءبىرى – بىزگە يادرولىق تەحنولوگيا جەتكىزۋشىسىن، ياعني ۆەندور كومپانيا تاڭداۋ.

نارىقتاعى بارلىق ويىنشىلارمەن كەلىسسوز جۇرگىزىلگەننەن كەيىن، شورت-پاراقتا 4 ەلدىڭ اتوم كومپانياسى قالعان بولاتىن. ولار: فرانتسيانىڭ مەملەكەتتىك EDF كومپانياسى، وڭتۇستىك كورەيانىڭ مەملەكەتتىك KHNP كومپانياسى، قىتايدىڭ ۇلتتىق يادرولىق كورپوراتسياسى (CNNC), رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك «روساتوم» كومپانياسى.

شورت-پاراق انىقتالعاننان كەيىن ەلىمىزدىڭ دەلەگاتسياسى 4 ەلدىڭ اتوم كومپانيالارىمەن تىعىز كەزدەسۋلەر وتكىزە باستادى.

KHNP, كورەيا

2023 جىلدىڭ اقپان ايىندا كورەيلىك KHNP كومپانياسىنىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەسۋ ءوتتى. Korea hydro & Nuclear Power Co Ltd. (KHNP) كورەيالىق كومپانياسىنىڭ دەلەگاتسياسىن ۆيتسە-پرەزيدەنت Yongsoo KIM مىرزا باستاپ، ولار استاناعا كەلدى. دەلەگاتسيا ەنەرگەتيكا ۆيتسە-ءمينيسترى جاندوس نۇرماعانبەتوۆپەن، «سامۇرىق-قازىنا» اق باسقارۋشى ديرەكتورى ەرنات بەردىعۇلوۆپەن جانە «قاەس» جشس باس ديرەكتورى تيمۋر جانتيكينمەن كەزدەسۋلەر وتكىزدى.

تاراپتار اتوم ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ ودان ارعى پەرسپەكتيۆالارىن تالقىلادى. قازاقستاندا اەس سالۋ جوباسى بويىنشا جوبالاردى قارجىلاندىرۋ جانە تەحنيكالىق جۇمىستاردى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرۋ ماسەلەلەرى قارالدى. ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرۋ تۋرالى ۋاعدالاستىقتار جاسالدى.

KHNP – 21 اتوم بلوگىنا، سونداي-اق 37 سۋ ەلەكتر ستانتسياسىنا يەلىك ەتەتىن جانە باسقاراتىن KEPCO-نىڭ ەنشىلەس كاسىپورنى. KHNP اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ قۋاتى بويىنشا الەمدە ء3–شى ورىندا جانە ەلدەگى بارلىق ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ 30%-دان استامىن جەتكىزەدى. كومپانيادا 7600-گە جۋىق قىزمەتكەر جۇمىس ىستەيدى.

EDF, فرانتسيا

2023 جىلدىڭ مامىر ايىندا فرانتسيا قازاقستانمەن اتوم سالاسىنداعى ارىپتەستىك بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى. ول كەزدەسۋدە فرانتسۋز جاعى بىزدە اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىققا دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى.

قر ەنەرگەتيكا ءمينيسترى الماسادام ساتقاليەۆتىڭ مينيستر-دەلەگات، قازاقستان – فرانتسيا ۇكىمەتارالىق كوميسسياسىنىڭ تەڭ توراعاسى وليۆە بەحتپەن كەزدەسۋ قورىتىندىسى بويىنشا حابارلامادا «كەزدەسۋ بارىسىندا قازاقستانداعى اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ كەلەشەگى تالقىلاندى. فرانتسۋز تاراپى قازاقستاندا ءبىرىنشى اەس-ءتى سالۋ جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدا، سونداي-اق شاعىن مودۋلدىك رەاكتورلاردى دامىتۋ كەلەشەگىن زەردەلەۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىققا دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى»، - دەپ جازىلدى.

تاراپتار جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋ، دەكاربونيزاتسيالاۋ بويىنشا كەشەندى ماقساتتارعا قول جەتكىزۋ جانە قازاقستان مەن فرانتسيا اراسىنداعى ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستى نىعايتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاعانى اتاپ ءوتىلدى.

سونداي-اق مينيسترلەر ميرنىي قالاسىنداعى 1 گۆت جەل ەلەكتر ستانتسياسى جوباسىنداعى سوڭعى جەتىستىكتەردى، وسى ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزى بولعان 2023 جىلعى 29 ساۋىردە قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى، «قازمۇنايگاز» اق جانە Total Eren كومپانياسى اراسىنداعى كەلىسىمدى قۇپتادى.

روساتوم، رەسەي

روساتومدا ءوزىنىڭ ناقتى جۇمىسىن تانىستىرۋدىڭ كەرەمەت مۇمكىندىگى بولدى. سەبەبى، ول تۇركيانىڭ مەرسين ەلدى-مەكەنىندە اككۋيۋ اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالىپ جاتىر. 2022 جىلدىڭ تامىز ايىندا العاشقى قازاقستاندىق دەلەگاتسيا اككۋيۋ قۇرىلىسىنا بارىپ قايتتى. وندا Akkuyu Nükleer AŞ كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورى اناستاسيا زوتەەۆا روساتوم سالىپ جات0ان اەس ەرەكشەل3كتەر3ن باياندادى.

«اككۋيۋ» اەس – «سال – باسقار – ەلەكتر سات» سحەماسى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلاتىن الەمدەگى العاشقى جانە جالعىز اتوم ەلەكتر ستانتسياسى. تۇركيا مەن رەسەي ۇكىمەتارالىق كەلىسىمگە 2010 جىلعى 12 مامىردا قول قويعان. ءبىرىنشى تۇرىك اەس جوباسى جيىنتىق قۋاتى 4800 مەگاۆاتت ۆۆەر-1200 رەاكتورلارى بار ءتورت ەنەرگيا بلوگىن قامتيدى. اەس-ءتىڭ ءبىرىنشى بلوگى 2023 جىلى، تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلعانىنا 100 جىل تولۋىنا وراي پايدالانۋعا بەرىلەدى. اەس ەلەكتر ەنەرگياسىن 60 جىل بويى وندىرەتىن بولادى. اتوم ەلەكتر ستانتسياسى تۇركيانىڭ ەلەكتر ەنەرگياسىنا دەگەن قاجەتتىلىگىنىڭ 10 پايىزىن قامتاماسىز ەتەدى دەپ جوسپارلانۋدا. قۇرىلىسقا توعىز مىڭعا جۋىق ادام تارتىلادى. اەس پايدالانۋعا بەرىلگەننەن كەيىن وندا 3,5 مىڭ ادام جۇمىس ىستەيتىن بولادى. اەس تاۋلىگىنە 24 ساعات جانە اپتاسىنا جەتى كۇن ەلەكتر ەنەرگياسىن قورشاعان ورتاعا زيان كەلتىرمەي ۇزدىكسىز وندىرمەك.

قازاقستان دەلەگاتسياسى بۇل ساپاردان بارلىق سۇراقتارىنا جاۋاپ الىپ، وزىنە ءتۇرتىپ الدى.

CNNC, قىتاي

ۆەندور تاڭداۋ بارىسىندا سNNC قازاقستان تاراپى وزىنە جازباشا قويعان بارلىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، قاجەتتى اقپارات بەرگەن بولاتىن. ال 2022 جىلدىڭ سوڭىندا قىتايدىڭ ۇلتتىق يادرولىق كورپوراتسياسىنىڭ (CNNC) وكىلدىگى قازاقستانداعى اەس قۇرىلىسى جوباسىنا قاتىسۋعا مۇددەلى ەكەنىن راستادى. «CNNC سىرتقى نارىقتى دامىتۋعا ۇمتىلادى جانە ءبىز قازاقستانداعى اتوم ەلەكتر ستانتسيالارىنىڭ قۇرىلىسىنا قاتىسۋعا دايىنبىز» - دەدى، CNNC وكىلدەرى.

قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا «قازاقستان اتوم ەلەكتر ستانتسيالارى» كومپانياسىنىڭ باسشىسى تيمۋر جانتيكين ەگەر قىتايدىڭ CNNC كومپانياسى اتوم ەلەكتر ستانتسياسى جوباسىنا قاتىسۋ ءۇشىن تاڭدالسا، ءوزىمىز ازىرلەيتىن يادرولىق وتىنمەن جۇمىس ىستەۋ مۇمكىندىگىن حابارلادى.

وسىلايشا ءتورت ەلمەن دە تەڭدەي كەلىسسوزدەر وتۋدە. اقىرعى شەشىمدى قازاقستاننىڭ ءوزى قابىلدايتىن بولادى.

ەربول ازانبەك

Abai.kz