Adamzat tarihynda ýnemi lokaldy mәdeny oshaqtar payda bolyp jatady...

Osynday kezderi ol jerlerde kindikke baylanghan tartylys kýshinen qashu oryn alady. Orta ghasyrlarda búl "bir ortalyqqa baghynghan dinnen" qashu arqyly kórinis tapty.

Europada katolikter men protestanttar soghysy jәne luterandyq pen pravolaviyening payda boluy - osynyng aighaghy. Jaqynda ghana Orys shirkeuinen Ukraina shirkeuining bólinip shyghuy da sodan.

Islam Orta Aziyagha qylysh jýzimen keldi.

Biraq, keyin onyng taraluynyng beybit jolyn Yassauy jasady. Ol Tәnirlikti islamdandyrdy.

Búl da "ortalyqtan qashu" kórinisi.

Sondyqtan, búrynghy qazaq dini - aty jaghynan "islam", zaty jaghynan "tәnirlik" bolyp múndagha deyin ómir sýrdi.

Tәuelsizdikten keyin Qazaqstanda "Qanday islam boluy kerek?" degen mәsele payda boldy.

Sebebi, dindi de tәuelsizdikke oray qayta qúru bastaldy.

Osy kez araby diny ortalyqtar erekshe belsendilik tanytyp, bizdegi "dәstýrli" dep kelgen diny qalypty yghystyra bastady...

Búl prosess moraldik jәne basqa kýizelis (daghdarys) jaghdaynda ótkendikten - islam әleminde oryn alyp otyrghan barlyq aghymdardyng qayshylyghy bizge keldi.

Sóitip, bir din ishindegi "sektalyq maydan" bizge kóshti.

Al, qatang diny erejesin ústanatyn arabtarda ol joq.

Yrdu-dyrdu diny kózqaras túrghyda bólshektengen Qazaqstanda ghana bar.

Nәtiyjesinde, islamy sektalar arasyndaghy tartys bizde órshidi...

Ol tútas qazaqty ydyratugha bet aldy...

Al, búghan ilese Qazaqstannyng Tәuelsiz memleket retinde jana mәdeny ortagha ainalu tetikterin iske qosu mәselesi kýn tәrtibine qosyldy.

Soghan say, elimizde memleketshildikti maqsat etken jana dýniyetanym - Tәnirlik dýniyetanym janghyrdy.

Búl da janadan qalyptasu ýstindegi órkeniyetting "ortalyqtan qashu" belgisi (tek diny baghyttaghy).

Ázirge elde islam pozisiyasy kýshti.

Oghan yqpal etushi - qazaqtyng asa bir qatty dinshildigi emes, kerisinshe, qazaqtyng dinnen alystyghy...

Qazaqtyng ózin "músylmanmyn" deui men "dinshildigi" arasy jer men kóktey.

Áriyne, "músylman" sózi qúlaqqa ýirenshikti bolghan song kóp aitylady.

Áytpese, júrt jappay "taza músylman" emes.

Osy jaghdayda islam nasihaty qazaqtyng "músylmanmyn" degenine tastay jabysty.

Dindi taratudy osydan bastaudy qolgha aldy...

Odan әri islam fundamentalizmin endiru kózdeledi....

Biraq, sol arada payda bola ketken, ne janghyryp ýlgergen Tәnirshilik islamgha bәrinen beter qatty soqqy berude...

Bolashaqta qazaq

- ne tәnirin qayta tabady,

- ne islammen astarlasqan periyferiyalyq diny formagha ie bolady,

- ne ghylymi- tehnologiyalyq jolgha týsedi dep boljaugha bolady...

Biraq, qalay bolghanda da, qazaq dinsiz ne qúdaysyz qalmaydy.

Sebebi, tәnirlik dýniyetanymdaghy Tәnirlik ilimi men qazirgi zamanauy Ghylymy tanym bir qatardaghy qúbylystar bolyp shyqty...

Bizdi sol qútqarady.

Osy ereksheligimiz bizdi jana órkeniyet oshaghyn - Qazaq memlekettiligin ómirge әkeluge kómektesedi...

Ábdirashit Bәkirúly

Abai.kz