Mening aitayyn dep otyrghanym, bizding Ýkimetting qúramyndaghy ministrler turaly. Men on jeti jyl Aqmola oblysynyng aumaghyndaghy Esil audandyq әkimshiliginde qyzmet ettim. Ol kezde, әriyne, zamannyng auyr kezi edi. Elimiz tәuelsizdik alghan alghashqy jyldar bolatyn.

Osy audanda qyzmette jýrgenimde, 1995 jyly Ata zanymyzgha biraz ózgerister engizgen referendum ótti. Tay-túyaghymyz qalmay, bәrimiz qatystyq.

Osy, respublikalyq referendumda qabyldanghan Qazaqstan Respublikasynyng Ata zany, tәuelsiz, egemen memleketting konstitusiyalyq damuynyng jana kezenine jol ashqan akt bolyp tabyldy.

Janadan qabyldanghan Ata zanymyzda, memlekettik til bolyp tabylatyn «qazaq tili - memleketting barlyq aumaghynda, qoghamdyq qatynastardyng barlyq salalarynda, tikeley qoldanylatyn memlekettik basqaru, zang shygharu, sot isin jýrgizu jәne is jýrgizu tili» dep kórsetildi. Osyghan oray, Qazaqstan halqyn toptastyrudyng asa manyzdy faktory bolyp tabylatyn memlekettik tildi mengeru - Qazaqstan Respublikasynyng әr azamatynyng paryzy ekendigi týsinikti týrde, naqty aitylghan.

Memlekettik úiymdarda jәne jergilikti ózin-ózi basqaru organdarynda bizding paydalanyp jýrgen orysshamyz, resmy týrde qazaq tilimen teng qoldanylady. (Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasynyn 7 babynyng 2-tarmaghy). Degenmen, qazaq tili sekildi, Ata zanymyzda kórshi elding tili (Resey) arnayy tarmaqpen resmy til dep kórsetilmegen. Tek qana, «resmy týrde ghana paydalanylady», dep jazylghan. Sondyqtan, biyliktegiler jәne barlyq memlekettik qyzmette jýrgender osyny týsinui kerek!

Sonda, nege biz osy ózgening tilin, búl kýnge deyin memlekettik dengeyge kóterip, is jýrgizip kelemiz? Qazirgi jogharyda jýrgen ministrlerding múny týsinetin sayasy sauattylyghy nege joq?! Búghan kim jauapty? Álde, elimizde etnos bolyp sanalatyn orystardan qoryqqandyqtan ba?! Nemese, irgemizdegi Reseyge jaltaqtaymyz ba?!

Sol tústa, bizge, memlekettik tilmen qatar, bizdegi resmy til, orys túrghyndary basym oblystarda ghana birdey qoldanylady dep týsindiriletin. Men qatelespesem, respublika dengeyinde tek qana qazaq tili zandyq túrghyda ýstemdikke ie dep aitylatyn edi. Bizge solay týsindiretin. Al, eger men qatelessem, aiyp etpenizder!

Osyghan oray, ózim júmys jasaghan audan, sonymen qatar, býkil Aqmola oblysynyng aumaghy tútas is jýrgizgende qazaq tili men orysshany qatar paydalanatynbyz. Biraq, qazir ol jaqtyng da orystary men qalghan-qútqan nemesterinin, qazaq tilin mengerip alatynday uaqyty әldeqashan boldy ghoy?.. Otyz jyldan asa uaqyt ótti.

Búl arada, memleketimizding talap etu dengeyi óte tómen. Tipti, til bilmese, әsirese memlekettik organdarda qyzmetshilerge qazaq tilin oqytatyn kurstar ashudy nege úiymdastyrmaydy?! Yaghni, jogharydaghylarda jauapkershilik joq.

1996 jyly 4 qarashada sol kezdegi QR Preziydentining Jarlyghymen, «Qazaqstan Respublikasynyng til sayasaty tújyrymdamasy» maqúldanyp, el aumaghyndaghy  barlyq ghylym-bilim, mәdeniyet, tehnika salalaryn memlekettik tilge kóshiru kezenin bastalyp ketken bolatyn. Sodan beri talay jyldar ótti. Qazir endi, býkil osy aty atalghan salalar memlekettik tilge auysyp boldy deuge negiz bar. Solay shyghar.

Endi aitarym, memleketimizding tәuelsizdik alghanyna otyz jyldan asty. Nege biz әli kýnge deyin, elimizde etnos bolyp sanalatyn orystardyng óz ishindegi qarym-qatynas tilin memleket dengeyinde ústap túrmyz. Mysaly: Týrkistan, Shymkent, Qyzylorda, Jambyl, Jetisu, Almaty, sonymen qatar, kópshiligi qazaqtar bolyp keletin Batys oblystargha jәne Abay oblysyna, sonau Úlytau men ózge de qazaqtary basym keybir oblystardyng audandaryna resmy tilding keregi qansha, memlekettik qazaq tili túrghanda! Bizding respublika - ol Qazaq memleketi. Negizin salghan qazaq halqy. Sondyqtan, zandy túrghyda barlyq ýstemdik qazaq tiline berilui kerek emes pe?! Sony nege úqpaymyz!

Endi, maqalanyng jogharghy túsynda aitqanymday, nege osy kýnge deyin ministrlikterge osy jaghday týsindirilmeydi. Álde, búl sayasy sauatsyzdyq pa! Eskerteyin degenim, jogharydan ministrlerdi taghayyndaghanda, әrdayym, olardyng sayasy sauattylyghynyn dengeyine de, qarau kerek shyghar!

Beysenghazy Úlyqbek,

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz