Memleketimiz otbasylyq jәne genderlik sayasatty jýzege asyruda auyz toltyryp aitarlyqtay jetistikke jetti. Qazirgi tanda elimizde genderlik sayasatty qalyptastyruda, ony jýzege asyruda, búqaralyq sanany nyghaytuda jýieli júmystar jýrgizilude. Genderlik sayasat qanday sipatqa iye? Otbasylyq jәne genderlik sayasat degendi qalay týsinesiz? Genderlik sayasattaghy әielder qauymynyng róli qanday? Búl jayly elimizding damuyna eleuli ýles qosyp jýrgen nәzik jandylardan bildik.

Kәsipker әielderding sany artuda

Suret spiykerding jeke múraghatynan alyndy

Rufina Imanbakiyeva, ekonomist:

- Genderlik sayasatty damytudy memleket pen qoghamnyng  negizgi qúrylymyn damytu dep bilemin. Eng aldymen azamattyq qoghamdy, otbasylyq institutty, sayasy jýieni genderlik túrghydan aiqyndap aluymyz kerek. Kóbisi genderlik sayasat degendi әielderding qoghamdaghy rólining joghary boluy dep qate aitady. Shyn mәnisinde genderlik sayasattyng úghymy genderlik tendikke qol jetkizu. Ózderiniz bilesizder, búryn әiel adamdar bilim almaytyn, joghary qyzmetke layyq sanalmaytyn. Búl úghym sol zamannyng enshisinde qaldy. Qazir elimiz genderlik sayasatty jan-jaqty damytudy qolgha aldy. Býginde erler men әielder teng dәrejede әr salada qyzmet atqaruda. Tipti Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaev әielder qauymyn memlekettik qyzmette kóbeytudi, olardyng jauapkershiligining joghary bolatynyn atap ótken bolatyn. Preziydentimizding әielder qauymyna artqan senimi oryndy, óitkeni nәzik jandylar da qay sala bolmasyn belgili bir jetistikterge qol jetkizip keledi.

Genderlik sayasat degenimiz-teng dәrejede erler men әielderding qoghamdy birlesip damytuy. Búl sayasy jýiede erdi әielden erekshelep, nemese әieldi erlerden biyik qoiy emes. Búl degenimiz eki jaq ta teng dәrejede óz qúqyqtary men mýmkindikterin birkelki paydalanyp, qoghamnyng damuyna, elimizding algha qaray jyljuyna ýles qosuy degen sóz. Qazirgi elimizdegi genderlik sayasattyng birshama ózindik erekshelikteri men mýmkindikteri bar. Bizde  sayasi  arenadaghy kóshbasshylardyn, memlekettik qyzmettegilerding genderlik sayasattaghy  tensizdigi jii aitylady. Degenmen osy baghytta sayasy mýddening әlsizdigi bayqalady.  Ásirese sayasat kenistigining әielder ýshin  tar kenistik ekeni bilinedi. Biz osy jerden genderlik sayasat nysandarynyng tensizdigin bayqay alamyz. Ózderiniz bayqaytyn bolarsyzdar, is jýzinde qazaqstandyq әielderding ekonomikalyq mәrtebesi  erlerge qaraghanda neghúrlym tómen.

Sondyqtan bizneste bolsyn, qarjylay qorlar shoghyrlanghan nemese sayasy elita qalyptasatyn salalarda, osylargha qatysty mamandyqtarda       әielderding az ekendigi qatty bayqalady. Biz búl jerde erler men  әielderding ózindik psihologiyalyq erekshelikteri men moralidyq qúndylyqtaryna say bóle qaraymyz.  Bizding memleketimizde jana ekonomikalyq qatynastargha ótu ayasynda әleumettik salada manyzdy әri ontayly ózgerister oryn aldy. 1990 jyldan keyin  genderlik sayasatqa basqasha túrghydan qarau qajettiligi tudy. Býginde genderlik qatynastar tolyqtay  transformasiyadan ótti. Búl betalys ýlken sipatqa iye.

Elimizde otbasylyq jәne genderlik sayasatty jýzege asyruda birneshe baghyttar qolgha alyndy. Olar: eng aldymen  qoghamdyq-sayasy ómirdegi  genderlik tendik, ekonomikalyq genderlik tendik, genderlik bilim, qúqyqtyq jәne genderlik aghartu, erler men    әielderding reproduktivtik densaulyghyn nyghaytu, qoghamda jynysqa baylanysty túrmystyq zorlyq- zombylyqqa jol bermeu, otbasyn nyghaytu jәne otbasyndaghy tәrbiyening rólin kýsheytu, genderlik-sezimtal qoghamdyq sanany jetildiru. Mening oiymsha, búl baghyt tardyng barlyghy elimizde genderlik tendikke qol jetkizu jolynda manyzy zor.

Jauapkershilik tendey boluy kerek!

Suret spiykerding jeke múraghatynan alyndy

Meruert Sýleymenova, AMANAT partiyasy Almaty qalalyq filialy qoghamdyq qabyldau bólimining kenesshisi:

- Otbasylyq jәne genderlik sayasatty damytu degenimiz elimizdegi belgili bir belgilengen naqty baghyttardy jýzege asyru. Býginde qoghamdy damytugha ýles qosuda erler men әielderding ýlesi teng degim keledi. Júmysym halyqpen tikeley baylanysty bolghandyqtan,  mýmkindiginshe belsendi qyzmet etkim keledi. Bizge kóp balaly analar, jaghdayy tómen otbasylar, tipti júmyssyz azamattar kelip óz mәselelerin aitady. Barlyghyn jiti tyndap, barynsha mәselesining sheshiluine múryndyq bolamyz. Aytpaghym qoghamdaghy qanday mәsele bolmasyn, sheshui kerek týiin bolsyn әiel adamdar kóbirek jýginedi. Olar tipti jauapkershilikti óz moynyna alugha dayyn. Tipti kómek súrap keletinderding ishinde de belsendileri әielder. Qazir biz qoghamda әielmen erlerding dәrejesi teng deymiz. Biraq qarap otyrsaq, balasynan bas tartqan ana, aliyment tóleuden qashqan әke. Kóp balaly otbasyna kómek súraghan ana, al osy qiyndyqty әiel moyynyna artyp ketken әke. Mine biz erler men әielderding qoghamdy damytudaghy keri әserlerin salystyrmaly týrde aityp otyrmyz. Er de әiel de teng dәrejede jauapkershilikten jaltaryp otyr. Biz búl jerde erlerding әielderden jauapkershiligi joghary dep aita almaymyz.

Yaghny saralay kelgen kezde eki jaq ta teng dәrejede birdey ýles qosuda. Sondyqtan er de, әiel de ózining jauapkershiligin sezinui kerek. Otbasylyq genderlik sayasatty damytu degenimiz eng aldymen erding de әielding de óz rólin aiqyndau. Eki tarap ta teng dәrejede qoghamnyng damuyna, elimizding órkendeuine, genderlik sayasy baghytty damytugha ýles qosuy kerek dep oilaymyn. Ókinishke oray, biznes pen kәsipkerlikti damytuda erlerding ýlesi basym. Ýkimet pen Parlamentte de, sayasy arenada da erlerding salmaghy joghary. Soghan qaramastan nәzik jandylar da qoghamnyng damuyna eleuli ýles qosyp keledi. Qazir biznes salasynda da jetistikterge jzetip kele jatqan әielder bar. Qoghamnyng belgili bir bólshegine ainalyp, sayasy arenada da  ózining qajettiligin kórsetip jatqandary bar.

Elimizde 2019 jyly qyrkýiek aiynda Qazaqstannyng әielder kýshteri Aliyansy qúrylyp, óz qyzmetin bastaghan bolatyn. Aliyansqa әiel men balanyng qúqyghy,  otbasylyq genderlik tendik pen  sayasatt,  әleumettik әri ekonomikalyq qoghamda әielder ýshin ortaq  problemalarmen  aynalysatyn 20 ýkimettik emes úiym kirgen bolatyn. Odan bólek  Aliyans elimizdegi әielderding sayasy arenadagha qyzmetin rettep, genderlik sayasatty dam ytugha  jaghday jas augha kýsh saluda. Sonymen qatar elimizding әleuetin arttyrugha  kәsipker әielderding úiymy qúrylyp, nәzik jandylardyng әri qaray damuyna múryndyq bolatyn jyl sayyn forum men týrli is-sharalar úiymdastyryluda. Búl degenimiz elimizding bolashaghyna bey-jay qaramaytyn nәzik jandylardy jan-jaqty damytugha arnalghan  júmystardyng bir izge týskendigin anghartady.

Genderlik sayasatty damytu - zaman talaby

Suret spiykerding jeke múraghatynan alyndy

Zahra Mahanova, kitaphanashy:

- Biz býginde tehnologiyanyng qaryshtap damyp, jahandanu kezeninde ómir sýrip jatyrmyz. Al búl zamannyng ómir sýru qarqyny men talaptary da ózgeshe. Býgingi naryqtyq  zamanda, әsirese, iri qalalarda tipti auyldyq ónirlerde  kóptegen otbasylarda tek er adamnyng tabysy jetkiliksiz. Sondyqtan  qazir   kýieui  men әieli teng dәrejede júmys istep, eki jaqtan otbasyn asyraugha belsendi kirisip ketti.

Qay sala bolmasyn әielder de erkektermen iyq tenestirip teng dәrejede qyzmet etip jatyr. Búl zaman talaby. Áyel adam erikkeninen shyqqan joq júmysqa. Ol da eri men birge otbasy qúndylyqtaryn saqtay otyryp, otbasyn algha qaray jyljytugha mindetti. Osy jerden baryp genderlik sayasat turaly әngime qozghaugha bolady. Qazirgi tanda Preziydentimiz de әielderding qoghamgha aralasuyna jol ashyp otyrghany tegin emes. Áyelder de  lauazymdy qyzmet atqaryp, bilim alyp, kәsibin ashyp, memleketimizding damuyna óz ýlesin qosuda. Bayqaghanymyzday  memlekettik qyzmette de әielderding ýlesi artyp keledi. Búl bir jaghynan er adamdardyng qyzmetin alyp aldy degenge kelmeydi. Genderlik sayasattyng kózdegeni de osy emes pe. Erlerding de, әielderding de sayasy ornyn tenestiru. Týiindey kele , әiel - qoghamnyng tiregi. Biz birlesip teng dәrejede qyzmet etu arqyly qoghamdy damyta alamyz.

Memleketimizding basty baylyghy ana men bala!

Suret spiykerding jeke múraghatynan alyndy

Maqpal Noghaybaeva, jurnalist:

- Otbasylyq genderlik sayasat qaghidaty bizding elimizde erekshe mәnge iye. Gender degendi kóbisi әiel adamnyng biylikke talasuy dep týsinedi. Ol qate úghym. Genderlik sayasat degenimiz- er adammen әiel adamnyng qoghamdaghy ózara teng qarym-qatynasy. Bizding halqymyzdyng mentaliytetinde er adamdy syilau, ýlkendi qúrmetteu, әiel adamnyng otbasyndaghy orny, tәrbie men tәlim degen etnogenderologiya qalyptasqan. Sondyqtan bizding halqymyzdyng óz genderi qalyptasqan. Tarqatyp aitatyn bolsam, bizde otbasylyq genderlik sayasatty jýzege asyruda otbasy qúndylyqtarynyng saqtaluy manyzdy. Elimizde erler men әielderge belgili bir mindetter jýkteledi.

Qazir erlermen birge әiel adamdar da teng dәrejede qyzmet etude. Oday deytinim, әlumettik sala bolsyn, ekonomikalyq әri sayasy salada da әiel adamdar erlermen birdey júmys isteude. Býginde mynau erkekting júmysy dep erekshelenetin mamandyqtar joq. Auyr tehnika bolsyn, úshaq bolsyn, tipti krandy da әielder jýriygizude. Búl neni bildiredi. Kóbisi әielderdi erkekterding rólin basyp aldy dep jatady. Áriyne búl qate úghym. Qazirgi naryqtyq zamanda әiel adamdargha da ýlken jauapkershilik artylyp otyr. Ol jauapkershilik otbasynyng materialdyq qajetterin óteuge baghyttalghan. Qazir qoghamda óz enbegimen otbasyn asyrap jatqan әielder qauymy  bar. Biz búl jerde erlerding jaupkershiligi joq deyp aitudan aulaqpyz. Tek genderlik sayasat túrghysynan alghanda eki taraptyng da teng dәrejede qúqyly ekenin aita alamyz. Bayqaghanymyzday  sayasatta da әielderding ýlesi jyldan jylgha artyp keledi. Býginde memlekettik qyzmettegi nәzik jandylardyng ýlesi 45 payyzgha jetti. Biylikte de әielderding júmys isteuine jol ashyldy. Qoghamdy damytuda әielderding de ýlesi bar degen sóz. Otbasylyq genderlik sayasattyng negizgi baghyttaryna: túrmystyq zorlyq-zombylyqty boldyrmau, suisidting aldyn alu, ajyrasu, balalar tәrbiyesi syndy mәseleler kiredi. Preziydentimiz otbasylyq genderlik sayasatty damytugha arnayy baghdarlamalar úsyndy. Qazirgi tanda Preziydent janynan Áyelder isteri jәne otbasylyq-demografiyalyq sayasat jónindegi últtyq komissiya júmys isteydi. Áyelderdi qorghaugha arnalghan respublikamyzdyng barlyq qalalarynda krizistik lortalyqtar júmys isteydi. Memleketimiz әielderdi jan-jaqty qoldaugha jýieli baghdarlamalar qalyptastyrghan. Áriyne әiel adamgha artylatyn jýk auyr. Óitkeni otbasynyng úiytqysy әiel adamdar. Biraq búl әielderding erlerden dәrejesi joghary ekenin bildirmeydi. Degenmen kóptegen qiyndyqtargha, túrmystyq zorlyq-zombylyqqa úshyrap jatatyndar әielder. Jaqynda ózderiniz bilesizder túrmystyq  zorlyq-zombylyq jasaghandar men pedofilderge  zang qatandatyldy. Olargha tiyisti jaza da qatang bolady. Búl memleketimizding nәzik jandylardyng ómirine nazar audaryp, mәselesine ýnilgendigin kórsetedi. Genderlik sayasatty damytuda naqty baghyttar jýzege asyryluda. Preziydentimizding «Ansaghan sәbi» jobasyn jýzege asyruy da bolashaghymyzgha alandaushylyq bildiruinen dep bilemiz. Memleketimizding basty baylyghy ana men bala.

Abai.kz