Belgili mәdeniyettanushy jәne qazaq mifologiyasyn zertteushi Zira Nauryzbay qanday da bir etnos jana dindi qabyldaghanda, ejelgi qúdaylar demonologiya shenberinde tómenirek dәrejege ie bolyp, «shaytan, peri, jyndargha» ainalady degen pikirde.

Búl turaly ol «Qazaq mifologiyasyndaghy әiel beynesi» atty dәris barysynda aityp berdi. Sharany Qalam Global kóptúghyrly ghylymiy-bilimy jobasy Qaraghandy qalasynda úiymdastyrghan bolatyn.

Zira Nauryzbay bir kezderi qogham ómirinde manyzdy oryn alghan ejelgi mifterding úzaq evolusiyadan ótkenin, ózgergenin jәne islamnyng keluimen qarapayym bola týsip, foliklorgha ainalghanyn atap ótti.

Ol mysal retinde euraziyalyq halyqtardyng bәrinde belgili bir sipatta kezdesetin «albasty» keyipkerin keltirdi: «Ghalym Serikbol Qondybay albastynyng óte kóne beyne ekenin, әu basta әiel qúday mindetin atqarghanyn dәleldedi». Alayda islamnyng keluimen «albasty» turaly týsinik ózgergen.

Dәris barysynda ol jana dinning taraluymen bir mifologiyalyq keyipkerdi basqa beyne almastyratynyna qatysty mysaldy da atap ótti.

«Fatima – Múhammed payghambardyng qyzynyng esimi. Sonday-aq týrki músylman halyqtarynyng kóbinde ol Úmay ananyn, yaghny balalar men jýkti әielderdi jelep-jebeushi әiel qúdaydyng ornyn basqan. Etnograftar әiel bosanyp jatqan sәtte bir aimaqtarda «Mening qolym emes, Úmay ananyng qoly», ekinshi bir jerlerde «Mening qolym emes, Biybәtima ananyng qoly» dep yrym jasaytynyn aitady. Búl jerdegi «Biybәtima» – «Biybi Fatimanyn» ózgergen týri», - deydi Qalam Global dәriskeri.

Zira Nauryzbay mifterding qúndylyghy olardyng ejelgi dәuir adamdarynyng әlem turaly týsinigin sipattaytynymen shektelmeytinin atap ótti.

«Bizde «mifologiya», «miyf» degen sózder kóp jaghdayda oidan shygharylghan dýniyeni bildiredi. Shyn mәninde, mif – beyneli, simvolikalyq kapsula. Ata-babamyz osy kapsulagha әlemning qalay payda bolghany turaly týsinigin syighyzghan. Osylaysha ózining jan-dýniyesindegi ruhany ózgeristerdi jetkizgen. IYә, miyf, mәselen, dýniyening qalay jaratylghanyn qate sipattauy mýmkin, alayda ol adamnyng ishki dýniyesi qanday ekenin dәl aityp bere alady. Ssenarister men psihologtar ýshin mifologiya turaly kitaptardyng eng basty oqulyqtardyng birine ainaluynyng sebebi osyda», - dedi ol.

Dәris barysynda Qalam Global avtory qazaq mifologiyasyndaghy Úmay ana, Mystan kempir, Jeztyrnaq, Jalmauyz kempir, Ot Ana, Kóklen, Albasty, Peri sekildi әiel beyneleri turaly egjey-tegjeyli aityp berdi. Kezdesuding bir bóligi qazaq epostarynda kezdesetin әiel keyipkerlerge arnaldy.

Anyqtamalyq aqparat:

Zira Nauryzbay  – belgili mәdeniyettanushy, qazaq mifologiyasyn zertteushi, jazushy, kinossenarist, filosofiya ghylymdarynyng kanditaty. «Qazaqtyng mәngi aspany», «Tórt búlt», «Serikbol Qondybaydyng qazaqtargha deyingi mifologiyadaghy әiel beynesi», «Subekt(iyv)ti qazaq mәdeniyeti» (Talasbek Ásemqúlovpen birlesip jazghan) kitaptarynyn, balalargha arnalghan «Batu jәne onyng dostarynyng bastan keshkenderi» atty qazaq mifologiyasynyng negizinde jazylghan kitaptar seriyasynyng (Lilya Klauspen birlesip jazghan), «Bәsekeles» romanynyng avtory.

Qalam Global – әlem tarihy men mәdeniyetine Qazaqstan men Ortalyq Aziya elderining kózimen qaraytyn mulitiymediyalyq jana joba. Jobagha Qazaqstan, AQSh, Kanada, Úlybritaniya jәne Reseyden kelgen halyqaralyq zertteushiler toby qatysady. Qalam jobasy qazaq, orys jәne aghylshyn tilderinde jaryq kóredi.

Dimash Ziyadiyn

Abai.kz