Býgin Astana uaqyty boyynsha 22.25-te bastalatyn HHHIII Jazghy Olimpiadanyng ashylu saltanatyna 3 myngha juyq, biyshi, әnshi, artist qatysady. Solardyng ishindegi eng basty júldyz – R&B stiylinde әn aitatyn Aya Nakamura.

Aya Nakamura – dәl qazir Fransiyanyng eng tanymal әnshilerining biri. Keyingi jyldary onyng әnderi týrli muzykalyq charttardyn, hiyt-sherulerding kósh basynan týspey keledi. Onyng stiyli ózindik sonylyghymen bólek: әnshi tuyndylarynyng ón boyynan fransuz muzykalyq dәstýrine tәn ereksheliktermen qatar afrobit (ýrmeli aspaptar men gitaranyng sýiemeldeuine sýienetin oinaqy afrikalyq yrghaqtary basym janr) elementteri de kezdesedi. Búl týsinikti de, óitkeni Ayanyng shyqqan tegi – afrikalyq. Ol Qara qúrlyqtyng batys bóliginde ornalasqan Maly elining astanasy – Bamako qalasynda 1995 jyly dýniyege kelgen. Óz familiyasy – Danioko, al «Nakamura» degen – «Qaharmandar» teleserialy arqyly tanylghan keyipkerding tegi, Aya ony óz esimine laqap at retinde tirkep alghan. Bolashaq әnshi es biler-bilmeste-aq onyng ata-anasy Fransiyagha qonys audaryp, Parij manyndaghy One-su-Bua eldi mekenine ornyqqan.

Aya Nakamuranyng Parij Olimpiadasynyng ashylu saltanatynda basty júldyz bolyp, әn saluyna qarsylar da az bolghan joq. Negizgi sebep – onyng qara týsti ekendigi, shyqqan tegining afrikalyq boluy. Fransiyany dýnie jýzi halqyna tanyta týsetin eng manyzdy sәtte tandaudyng aq nәsildi arugha emes, qara týsti biykeshke týskeni talaylargha únamapty. Onyng ýstine, keyingi jyldary Europada onshyl kýshterdin, onshyl kózqarastardyng kýsheye týskeni de jasyryn emes. «Olimpiadanyng ashylu rәsiminde basty әndi shyqqan tegi afrikalyq ónerpaz oryndaydy eken» degen әngime tuyndaghan sәtten bastap fransuz qoghamyndaghy pikirler legi qaq jaryldy. Qoldaushylar da barshylyq bolghanymen, saualnamagha qatysqandardyng basym bóligi «Fransiyada zaty fransuz әnshi qalmap pa edi?» dep, narazylyqtaryn ashyq bildirgen. Áleumettik jelilerde tipti Ayany balaghattaushylar da az bolghan joq. Olar tipti shekten shyghyp bara jatqan song Parij qalasynyng prokurory әnshini nәsishildik negizde tildegenderge qarsy tergeu-tekseru júmystaryn jýrgizu kerek dep bastama da kóterdi.

Keyin belgili bolghanynday. Aya Nakamuragha «Olimpiadany ashugha qatys» degen úsynysty Fransiya preziydenti Emmanueli Makronnyng ózi aitqan eken. Memleket basshysy búl ótinishin «fransuz әn ónerining 1950-jyldardaghy jaryq júldyzy Edit Piaftyng әigili әnderin jastardyng býgingi piri – Aya Nakamura shyrqasa, sport merekesining ashylu saltanatyn tipten ajarlandyra, әrley týser edi» degen pikirimen negizdegen. Sodan bastap-aq fransuz qoghamy «kýlli әlemning kózinshe Piaftyng hittaryn shyrqaytynday búl Aya degeninning ózi qanshalyqty fransuz edi?» degen taqyrypty talqygha saldy.

Ánshige qatty shýilikkenderding biri – Fransiya parlamenti senatynyng tóraghasy Jerar Larshe boldy. Ol Ayanyng fransuzshasyn «nashar» dep synady, «onyng zamanauy slengter men jargondargha toly sózderi jastargha keri yqpal etedi» dep alandaushylyq bildirdi, «әnderining taqyryby men mazmúny fransuzdyng shynayy ruhyna sәikes emes» dep te sókti. Oghan qarsy shyqqan estrada júldyzy Erika (búl da Afrikadan – naqtyraq aitqanda, Kamerunnan kelgen): «Ayanyng fransuzshasy – qazirgi Fransiya qalalarynyng kóshelerinde jastar sóileytin til. Larshe myrza men biz bir elde túryp jatyrmyz ba ózi?» – dep saldy.

– Biz olimpiyalyq qozghalystyng birlik, tendik, bauyrlastyq syndy ruhyna syzat týsirmeuimiz kerek. Nәsilshildik ústanym eshkimdi de úshpaqqa shygharghan emes. Mbappe bastaghan qara nәsildi futbolshylar gol soqsa, jeniske jetse, sóitip, elding danqyn shygharsa – bәri de olardy naghyz fransuz dep, últ maqtanyshyna balap jatady. Al solar qatelesip, útylyp qap, sәtsizdikke úshyray qalsa bitti – «búlar tipti de fransuz emes, kelgen jaghyna qayta ketsin, qúrysyn!» dep bólektep shygha keledi. Múnday jaghdayda biz bir elmiz, birtútas últpyz dep qalay aita alamyz? – dedi Álem jәne Europa chempiony, futbolshy Lilian Turam (ol Karib tenizindegi fransuz territoriyasy – Gvadelupede tughan).

Fransiyada nәsilge bólinu mәselesi keyingi jyldary ushygha týsti. Áleumettanushylardyng mәlimetinshe, búryn Fransiya otary bolghan ólkelerden kóship kelgenderding ýles salmaghy qazir Parij túrghyndarynyng ýshten birin qúraydy (basqa qalalardy aitpaghanda). Múnyng ózi Mariya Le Pen basqaratyn «Últtyq birigu» sekildi ulitraonshyl partiyalar men qozghalystardyng narazylyghyn tudyryp jýr.

Mine, osynday kýrdeli sayasiy-әleumettik ahual kezinde Aya Nakamura sekildi qara nәsildi әnshining Olimpiadanyng ashylu saltanatynda basty júldyz bolyp tandaluy fransuz qoghamyndaghy toleranttylyqtyng uaqytsha bolsa da bir jenisi dep baghalanyp otyr. Biraq mәselening jay-japsary men týiin-sheshimi әli de tym terende jatqany anyq.

Sәken Sybanbay

Abai.kz