1. Senim

Birinshi aspekt – senim. Kommunizmge senu! Onyng teoriyalyq oryndylyghynda. Damudyng osy kezeninde kommunizmdi qúru mýmkindigi ghylymy fakt emes, senim mәselesi bolyp tabylady. IYә, kommunizm ghylymy teoriyagha negizdelgen shyghar. Biraq ghylymy teoriya әli shyndyq emes. Kóptegen jalghan nemese tek ishinara aqiqat ghylymy teoriyalar boldy jәne әli de bar. Al Marksting ózi: «Tәjiriybe aqiqattyng ólshemi», - dep aitqan. Biraq is jýzinde kommunizmdi әli eshkim salghan joq.

2. «Shirkeu әkeleri» - «kommunizmning әkeleri»

Hristiandyqta «Shirkeu Ákeleri» degen úghym bar. Olar - dogmalarda, kanondarda jәne ghibadattarda eng manyzdy iz qaldyrghan eng bedeldi túlghalar. Kenestik iydeologiyada «kommunizmning әkeleri» de basqa oishyldardy joqqa shyghara otyryp, anyq bólindi. Osy «әkelerdin» tújyrymdary negizinde kenestik kommunizmning kanondary qalyptasty.

3. Mәsih jәne sheyit

Lenin qaytys bolghannan keyin tez arada ol tugha kóterilip, ony Marksting «payghambarlyghyn» oryndaghan Messiyagha ainaldyrdy. Leninning «messiizmi» de ynghayly, óitkeni revolusiyadan keyin tavtologiyany keshiriniz, revolusiya ayaqtalmady. Ol úzaq uaqyt boyy iydeologiyalyq aghymda qalyp, kommunizmge kólenke týsirdi. Al jalyndy revolusioner (kommunizmge degen senimi ýshin sheyit bolghan) Lenin búl rólge әbden layyq boldy.

4. Ósiyetter

Kommunizm qúrylysshylarynyng moralidyq kodeksi – moralidyq erejelerdi (ósiyetterdi) qamtityn belgili qújat. Búl jerde erekshe nazar audararlyq jayt, búl kommunistting kodeksi emes (kommunizm salynbaghandyqtan), ony salushynyn, t.b. kommunizmge belsendi senushi.

5. Mumifikasiyalau

Ózderiniz bilesizder, Lenin ghana emes, Stalin de balizamdalghan. Jalpy, HH ghasyrda kóptegen revolusiyalyq jәne memlekettik qayratkerler mumiyalandy: Franko, Ho Shy Miyn, Mao, Kim Ir Sen jәne Kim Chen IYr, Chan Kayshy jәne t.b.

Áriyne, biz әrbir fakti boyynsha sheshim qabyldaudyng shynayy sebepterin bilmeuimiz mýmkin. Biraq Leninning balizamdalghan denesin kóbinese hristian әuliyelerining relikterimen salystyrady, yaghny adamdar Leninning mumiyasyna da qúrmet kórsetti.

Tehnikalyq túrghydan alghanda, eger olar Lenindi «mәsih» jәne «qasiyetti» revolusioner etudi sheshse, búl maghynasy joq. Óitkeni, әuliyelerge taghzym etuding sapy qashanda. Rasynda da, әuliyelerding jәdigerlerin jerlemey, júrtshylyqqa qúrmet kórsetu ýshin kórsetetin ejelgi dәstýr bar.

Áriyne, eng tanymal mumiyalar Mysyr perghauyndary boldy - «tiri qúdaylar» nemese qúdaylar men adamdar arasyndaghy deldal. Lenindi balizamdau, adamdar men kommunizm (Júmaq) arasyndaghy deldal retinde perghauyndardyng simvoldyq mumiyalarymen úqsastyqty kóruge bolady. Onyng ýstine piramidalar kesene - mavzoleyge úqsaydy.

6. Kesene - mavzoley

Kesene - mavzoley Egiypet piramidalaryna úqsaydy, tek ishindegi biyleushining mumiyalanghan denesi ghana emes. Olardy úlylyq tanytu degen maghyna biriktiredi. Biraq eger piramidalar biyleushining kýshin olardyng kólemimen kórsetse, kesene - onyng ornalasuymen.

Alyp KSRO astanasynyng ortalyq alany, onda beyit túrghyzylghan jәne kósemning balizamdalghan mýrdesi jatyr, oghan kez kelgen adam taghzym ete alady. Kelisiniz, kesene – mavzoley Reseyding rәmizderining biri Qyzyl alanda emes, Mәskeuding dәl ortasynda salynbasa, súraqtar az bolar edi.

Biraq ornalasuy kezdeysoq emes - Kremli ansamblinde birneshe patsha qabirleri (nekropolider) bolghan. Kesenening simvolikasy - jana memleketting basshysy patsha retinde jerlengen - Kremliding janynda - kelushiler kóp boluy ýshin.

7. Kósem

Kósemder (KSRO-nyng alghashqy biyleushilerining tanymal atauy) - qarabayyr kommunizm dep te atalatyn qarabayyr taypalyq jýiege kýlkili silteme. Biraq basshylardyng sandarynda taghy bir qyzyqty detali bar. Taypalarda kósem, baqsy bolghany belgili.

Birinshisi ýkimetke, ekinshisi dinge jauapty boldy. Biraq Vizantiya dәstýri de boldy - shirkeu men zayyrly biylikting kelisimi men yntymaqtastyghyn boljaytyn biylik simfoniyasy.

Al búl jerdegi kýlkili nәrse, Stalinnen bastap KSRO-nyng naqty biyleushileri partiya basshylary (bas hatshylar - gensekter) bolsa, naghyz joghary memlekettik qyzmetterdi atqarghan adamdar tek de-ire biyleushi bolghan.

Yaghni, memleketti is jýzinde memlekettik apparat basshylary basqarghan joq.  Jәne partiya jetekshileri. Partiya degenimiz ne? Búl sayasy jәne iydeologiyalyq kózqarastary bir adamdar. Yaghni, eldi memlekettik qyzmetker nemese sheneunik emes, iydeologiyalyq qauymdastyqtyng basshysy basqardy.

KSRO Qúdaydyng bar ekenin joqqa shygharghanyn eskersek, kenestik basqaru jýiesinin, mysaly, barlyq biylik tarmaqtary men preziydent absolutti ruhany kóshbasshy – Jogharghy Kóshbasshygha baghynatyn qazirgi Irannan aiyrmashylyghy shamaly bolyp shyghady. Iranda eldi músylmandardyng «partiyasyna» sýienetin biyleushi basqarady.

Al KSRO-da memleket nemese ýkimet basshylary emes, «ruhaniy», dәlirek aitqanda iydeologiyalyq jetekshiler (partiyalyq) basqardy.

8. Shyndyqty talap etu

Kommunizm mýldem shyndyq dep mәlimdeydi. Búl kommunizm qúrudyng mýmkin emestigi nemese kez kelgen kommunistik tezisterding dúrys emestigi turaly oilargha da jol bermeytin kommentatorlardan anyq kórinedi.

9. Basqa pikirge qarsy kýres

Kenestik kommunizm basqa iydeologiyalarmen kelispeushilikpen ghana shektelmeydi. Ol olarmen belsendi kýresedi. Alghashqy onjyldyqtardaghy taptyq tazartu kommunistik inkvizisiyadan basqa eshtene emes edi.

10. Jalghan nemese jaman aghymdarmen kýresu

Kez kelgen ózin-ózi qúrmetteytin dindegi siyaqty, kommunizmde jalghan jәne eretik dep jariyalanghan qozghalystar payda boldy - troskister, zinovievshiler jәne t.b.

11. Ilim

KSRO iydeologiyasy júmysshy tabynyng missiyasyn negizdeytin «ýshtikke» – markstik-lenindik filosofiyagha, sayasy ekonomiyagha jәne ghylymy kommunizmge – ilimderden qúryldy.

12. Tanbalar

Oraq pen balgha – músylmandyq (ay) jәne hristiandyq (krest) rәmizderin menzeydi.

13. Krest sherui

Diny sheru – Qúdaydy dәripteytin jәne sheruge shyqqandardyng senimin bildiretin saltanatty sheru. Kenestik balamasy – kommunistik iydeyalardy dәripteytin jәne júmysshy tabynyng senimin nyghaytqan demonstrasiya - paradtar.

14. Ikonalar - portretter

Kenestik ikonalar – portretter kóbinese kenes kósemderding beynelerin bildirdi jәne búl shynymen hristiandyq ikonalargha úqsaydy.

15. Asketizm

Stalinning ataqty asketizmi men Leninning lashyghy [dini] ruhaniyatty talap etuden basqa eshtene emes. Asketizm dinderding negizi bolyp tabylady.

16. Ózinen bas tartu jәne berilgendik

«Senimi ýshin azap shekken» jalghyz Lenin ghana emes. Kóptegen kenes revolusionerleri reseylik patshalyq qughyn-sýrginnen men auyr enbekten aman qaldy, biraq soghan qaramastan óz iydeyalarynyng adal izbasarlary bolyp qala berdi.

Kerimsal Júbatqanov,

tarih ghylymdarynyng kandidaty, S. Seyfullin atyndaghy Qazaq agrotehnikalyq zertteu uniyversiytetining dosenti

Abai.kz