1. سەنىم

ءبىرىنشى اسپەكت – سەنىم. كوممۋنيزمگە سەنۋ! ونىڭ تەوريالىق ورىندىلىعىندا. دامۋدىڭ وسى كەزەڭىندە كوممۋنيزمدى قۇرۋ مۇمكىندىگى عىلىمي فاكت ەمەس، سەنىم ماسەلەسى بولىپ تابىلادى. ءيا، كوممۋنيزم عىلىمي تەورياعا نەگىزدەلگەن شىعار. بىراق عىلىمي تەوريا ءالى شىندىق ەمەس. كوپتەگەن جالعان نەمەسە تەك ءىشىنارا اقيقات عىلىمي تەوريالار بولدى جانە ءالى دە بار. ال ماركستىڭ ءوزى: «تاجىريبە اقيقاتتىڭ ولشەمى»، - دەپ ايتقان. بىراق ءىس جۇزىندە كوممۋنيزمدى ءالى ەشكىم سالعان جوق.

2. «شىركەۋ اكەلەرى» - «كوممۋنيزمنىڭ اكەلەرى»

حريستياندىقتا «شىركەۋ اكەلەرى» دەگەن ۇعىم بار. ولار - دوگمالاردا، كانونداردا جانە عيباداتتاردا ەڭ ماڭىزدى ءىز قالدىرعان ەڭ بەدەلدى تۇلعالار. كەڭەستىك يدەولوگيادا «كوممۋنيزمنىڭ اكەلەرى» دە باسقا ويشىلداردى جوققا شىعارا وتىرىپ، انىق ءبولىندى. وسى «اكەلەردىڭ» تۇجىرىمدارى نەگىزىندە كەڭەستىك كوممۋنيزمنىڭ كانوندارى قالىپتاستى.

3. ءماسىح جانە شەيىت

لەنين قايتىس بولعاننان كەيىن تەز ارادا ول تۋعا كوتەرىلىپ، ونى ماركستىڭ «پايعامبارلىعىن» ورىنداعان مەسسياعا اينالدىردى. لەنيننىڭ «مەسسيزمى» دە ىڭعايلى، ويتكەنى رەۆوليۋتسيادان كەيىن تاۆتولوگيانى كەشىرىڭىز، رەۆوليۋتسيا اياقتالمادى. ول ۇزاق ۋاقىت بويى يدەولوگيالىق اعىمدا قالىپ، كوممۋنيزمگە كولەڭكە ءتۇسىردى. ال جالىندى رەۆوليۋتسيونەر (كوممۋنيزمگە دەگەن سەنىمى ءۇشىن شەيىت بولعان) لەنين بۇل رولگە ابدەن لايىق بولدى.

4. وسيەتتەر

كوممۋنيزم قۇرىلىسشىلارىنىڭ مورالدىق كودەكسى – مورالدىق ەرەجەلەردى (وسيەتتەردى) قامتيتىن بەلگىلى قۇجات. بۇل جەردە ەرەكشە نازار اۋدارارلىق جايت، بۇل كوممۋنيستتىڭ كودەكسى ەمەس (كوممۋنيزم سالىنباعاندىقتان), ونى سالۋشىنىڭ، ت.ب. كوممۋنيزمگە بەلسەندى سەنۋشى.

5. مۋميفيكاتسيالاۋ

وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، لەنين عانا ەمەس، ستالين دە بالزامدالعان. جالپى، حح عاسىردا كوپتەگەن رەۆوليۋتسيالىق جانە مەملەكەتتىك قايراتكەرلەر مۋميالاندى: فرانكو، حو شي مين، ماو، كيم ير سەن جانە كيم چەن ير، چان كايشي جانە ت.ب.

ارينە، ءبىز ءاربىر فاكتى بويىنشا شەشىم قابىلداۋدىڭ شىنايى سەبەپتەرىن بىلمەۋىمىز مۇمكىن. بىراق لەنيننىڭ بالزامدالعان دەنەسىن كوبىنەسە حريستيان اۋليەلەرىنىڭ رەليكتەرىمەن سالىستىرادى، ياعني ادامدار لەنيننىڭ مۋمياسىنا دا قۇرمەت كورسەتتى.

تەحنيكالىق تۇرعىدان العاندا، ەگەر ولار لەنيندى «ءماسىح» جانە «قاسيەتتى» رەۆوليۋتسيونەر ەتۋدى شەشسە، بۇل ماعىناسى جوق. ويتكەنى، اۋليەلەرگە تاعزىم ەتۋدىڭ ساپى قاشاندا. راسىندا دا، اۋليەلەردىڭ جادىگەرلەرىن جەرلەمەي، جۇرتشىلىققا قۇرمەت كورسەتۋ ءۇشىن كورسەتەتىن ەجەلگى ءداستۇر بار.

ارينە، ەڭ تانىمال مۋميالار مىسىر پەرعاۋىندارى بولدى - «ءتىرى قۇدايلار» نەمەسە قۇدايلار مەن ادامدار اراسىنداعى دەلدال. لەنيندى بالزامداۋ، ادامدار مەن كوممۋنيزم (جۇماق) اراسىنداعى دەلدال رەتىندە پەرعاۋىنداردىڭ سيمۆولدىق مۋميالارىمەن ۇقساستىقتى كورۋگە بولادى. ونىڭ ۇستىنە پيراميدالار كەسەنە - ماۆزولەيگە ۇقسايدى.

6. كەسەنە - ماۆزولەي

كەسەنە - ماۆزولەي ەگيپەت پيراميدالارىنا ۇقسايدى، تەك ىشىندەگى بيلەۋشىنىڭ مۋميالانعان دەنەسى عانا ەمەس. ولاردى ۇلىلىق تانىتۋ دەگەن ماعىنا بىرىكتىرەدى. بىراق ەگەر پيراميدالار بيلەۋشىنىڭ كۇشىن ولاردىڭ كولەمىمەن كورسەتسە، كەسەنە - ونىڭ ورنالاسۋىمەن.

الىپ كسرو استاناسىنىڭ ورتالىق الاڭى، وندا بەيىت تۇرعىزىلعان جانە كوسەمنىڭ بالزامدالعان مۇردەسى جاتىر، وعان كەز كەلگەن ادام تاعزىم ەتە الادى. كەلىسىڭىز، كەسەنە – ماۆزولەي رەسەيدىڭ رامىزدەرىنىڭ ءبىرى قىزىل الاڭدا ەمەس، ماسكەۋدىڭ ءدال ورتاسىندا سالىنباسا، سۇراقتار از بولار ەدى.

بىراق ورنالاسۋى كەزدەيسوق ەمەس - كرەمل انسامبلىندە بىرنەشە پاتشا قابىرلەرى (نەكروپولدەر) بولعان. كەسەنەنىڭ سيمۆوليكاسى - جاڭا مەملەكەتتىڭ باسشىسى پاتشا رەتىندە جەرلەنگەن - كرەملدىڭ جانىندا - كەلۋشىلەر كوپ بولۋى ءۇشىن.

7. كوسەم

كوسەمدەر (كسرو-نىڭ العاشقى بيلەۋشىلەرىنىڭ تانىمال اتاۋى) - قارابايىر كوممۋنيزم دەپ تە اتالاتىن قارابايىر تايپالىق جۇيەگە كۇلكىلى سىلتەمە. بىراق باسشىلاردىڭ ساندارىندا تاعى ءبىر قىزىقتى دەتال بار. تايپالاردا كوسەم، باقسى بولعانى بەلگىلى.

ءبىرىنشىسى ۇكىمەتكە، ەكىنشىسى دىنگە جاۋاپتى بولدى. بىراق ۆيزانتيا ءداستۇرى دە بولدى - شىركەۋ مەن زايىرلى بيلىكتىڭ كەلىسىمى مەن ىنتىماقتاستىعىن بولجايتىن بيلىك سيمفونياسى.

ال بۇل جەردەگى كۇلكىلى نارسە، ستاليننەن باستاپ كسرو-نىڭ ناقتى بيلەۋشىلەرى پارتيا باسشىلارى (باس حاتشىلار - گەنسەكتەر) بولسا، ناعىز جوعارى مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى اتقارعان ادامدار تەك دە-يۋرە بيلەۋشى بولعان.

ياعني، مەملەكەتتى ءىس جۇزىندە مەملەكەتتىك اپپارات باسشىلارى باسقارعان جوق.  جانە پارتيا جەتەكشىلەرى. پارتيا دەگەنىمىز نە؟ بۇل ساياسي جانە يدەولوگيالىق كوزقاراستارى ءبىر ادامدار. ياعني، ەلدى مەملەكەتتىك قىزمەتكەر نەمەسە شەنەۋنىك ەمەس، يدەولوگيالىق قاۋىمداستىقتىڭ باسشىسى باسقاردى.

كسرو قۇدايدىڭ بار ەكەنىن جوققا شىعارعانىن ەسكەرسەك، كەڭەستىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ، مىسالى، بارلىق بيلىك تارماقتارى مەن پرەزيدەنت ءابسوليۋتتى رۋحاني كوشباسشى – جوعارعى كوشباسشىعا باعىناتىن قازىرگى يراننان ايىرماشىلىعى شامالى بولىپ شىعادى. يراندا ەلدى مۇسىلمانداردىڭ «پارتياسىنا» سۇيەنەتىن بيلەۋشى باسقارادى.

ال كسرو-دا مەملەكەت نەمەسە ۇكىمەت باسشىلارى ەمەس، «رۋحاني»، دالىرەك ايتقاندا يدەولوگيالىق جەتەكشىلەر (پارتيالىق) باسقاردى.

8. شىندىقتى تالاپ ەتۋ

كوممۋنيزم مۇلدەم شىندىق دەپ مالىمدەيدى. بۇل كوممۋنيزم قۇرۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگى نەمەسە كەز كەلگەن كوممۋنيستىك تەزيستەردىڭ دۇرىس ەمەستىگى تۋرالى ويلارعا دا جول بەرمەيتىن كوممەنتاتورلاردان انىق كورىنەدى.

9. باسقا پىكىرگە قارسى كۇرەس

كەڭەستىك كوممۋنيزم باسقا يدەولوگيالارمەن كەلىسپەۋشىلىكپەن عانا شەكتەلمەيدى. ول ولارمەن بەلسەندى كۇرەسەدى. العاشقى ونجىلدىقتارداعى تاپتىق تازارتۋ كوممۋنيستىك ينكۆيزيتسيادان باسقا ەشتەڭە ەمەس ەدى.

10. جالعان نەمەسە جامان اعىمدارمەن كۇرەسۋ

كەز كەلگەن ءوزىن-ءوزى قۇرمەتتەيتىن دىندەگى سياقتى، كوممۋنيزمدە جالعان جانە ەرەتيك دەپ جاريالانعان قوزعالىستار پايدا بولدى - تروتسكيستەر، زينوۆەۆشىلەر جانە ت.ب.

11. ءىلىم

كسرو يدەولوگياسى جۇمىسشى تابىنىڭ ميسسياسىن نەگىزدەيتىن «ۇشتىككە» – ماركستىك-لەنيندىك فيلوسوفياعا، ساياسي ەكونومياعا جانە عىلىمي كوممۋنيزمگە – ىلىمدەردەن قۇرىلدى.

12. تاڭبالار

وراق پەن بالعا – مۇسىلماندىق (اي) جانە حريستياندىق (كرەست) رامىزدەرىن مەڭزەيدى.

13. كرەست شەرۋى

ءدىني شەرۋ – قۇدايدى دارىپتەيتىن جانە شەرۋگە شىققانداردىڭ سەنىمىن بىلدىرەتىن سالتاناتتى شەرۋ. كەڭەستىك بالاماسى – كوممۋنيستىك يدەيالاردى دارىپتەيتىن جانە جۇمىسشى تابىنىڭ سەنىمىن نىعايتقان دەمونستراتسيا - پارادتار.

14. يكونالار - پورترەتتەر

كەڭەستىك يكونالار – پورترەتتەر كوبىنەسە كەڭەس كوسەمدەردىڭ بەينەلەرىن ءبىلدىردى جانە بۇل شىنىمەن حريستياندىق يكونالارعا ۇقسايدى.

15. اسكەتيزم

ءستاليننىڭ اتاقتى اسكەتيزمى مەن لەنيننىڭ لاشىعى ء[دىني] رۋحانياتتى تالاپ ەتۋدەن باسقا ەشتەڭە ەمەس. اسكەتيزم دىندەردىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى.

16. وزىنەن باس تارتۋ جانە بەرىلگەندىك

«سەنىمى ءۇشىن ازاپ شەككەن» جالعىز لەنين عانا ەمەس. كوپتەگەن كەڭەس رەۆوليۋتسيونەرلەرى رەسەيلىك پاتشالىق قۋعىن-سۇرگىننەن مەن اۋىر ەڭبەكتەن امان قالدى، بىراق سوعان قاراماستان ءوز يدەيالارىنىڭ ادال ءىزباسارلارى بولىپ قالا بەردى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ،

تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، س. سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى

Abai.kz