Osydan biraz búryn, qazan aiynyng basynda Týrkiyanyng bilim ministrligi oqu baghdarlamasyna ózgeris engizip jatqanyn jazdyq.

Týrkiyanyng últtyq bilim ministrligi tarih boyynsha oqu baghdarlamasyna týbegeyli ózgeris engizilgenin habarlady. Endi «Ortalyq Aziya» termiyni – «Týrkistan» dep ózgeredi.

Suret Abai.kz skriyni.

Biz osyghan qatysty belgili tarihshy, ghalym Mәmbet Qoygeldige habarlasyp, pikir súraghan edik. Akademik Mәmbet Qúljabayúly osyghan deyin jurnalist Asylhan Mamashúlyna bergen súhbatynda Týrkiya biyligining búl sheshimine qatysty aitqan pikirin bizge de úsyndy.

Mәmbet Qúljabayúly Týrki elderi ózderining әlemdik kenistikte jeke dara derbestigin saqtaghysy kelse – «Ortalyq Aziyany» - «Týrkistan» dep atau manyzdy ekenin atap aitty.

Mәmbet Qoygeldi, tarihshy:

– Tәuelsizdikting arqasynda halqymyz jana sapadaghy ómirge jetti. Týrkiyanyng OA-ny «Týrkistan» dep atau turaly úsynysynyn, iydeyasynyng bizding elde aitylyp jýrgenine biraz boldy. Ókinishke oray, iske aspady. Birden bir sebebi - Kenestik kezenning qalyptasqan sayasy iydeologiyasynan әli kýnge deyin shygha almay kele jatyrmyz.

Negizinde «Týrkistan» úghymy - kóne úghym, týrki etnostary men elderinen búrynnan kele jatqan iydeya. Búl iydeya Týrki - Qytay qatynasynan, Týrki-Ellinder, Týrik-Arab, Týrik-Iran, Týrik-Monghol, Týrik-Orys qatynastarynan satylap, sәtti ótken. Negizgi basty mazmúny - týrkiler jeke memleket, etnos, últ, qauymdastyq retinde alpauyt memleketter arasynda ózderin saqtap qaluy kerek. Bizding eki kórshimiz, shyghysta – Qytay, batysta - Resey eki iri derjava qorshap túr. Týrki etnosy bolsa osy eki úly derjavanyng ortasyndaghy etnos.

Attila zamanynda, Qarahan memleketi túsynda, Shynghys han biylegen uaqytta, Ámir Temir zamanynda týrkiler alyp imperiyalar qúrdy. Jeke etnos, mәdeniyet, memleket retinde týrki halqy әlemdi moyyndatty. Búl-tarihy shyndyq. Týrkilerding qara kýshimen, jeke intellektisimen, aqyl-oyymen salynghan imperiyalardy birde-bir memleket joqqa shygharmaytyny anyq. Biraq, ókinishke oray, keyingi 3-4 ghasyrda týrki iydeyasy әlsirep ketti. Týrkiler ózining quatty, imperiyalyq dengeydegi kýshinen aiyrylyp qaldy.

Negizinen týrki etnosy óz tútastyghyn, últtyq ereksheligin, mýddesin saqtaghysy kelse, «Týrkistan» atauyn qaytaruy qajet. «Týrkistan» atauyn-geografiyalyq atau jәne etnikalyq úghym retinde de qarastyramyz. Týrkiyada qabyldanghan sheshimning astarynda týrki elderining birligi iydeyasy jatyr.

Ekonomikalyq, sayasi, mәdeni, әskery tútastyq iydeyasy. Álemdik kenistikte, sayasatta, kýreste ózimizdi saqtaghymyz kelse biriguimiz qajet...

Materialdy dayyndaghan Arujan Bayjan

Abai.kz