وسىدان بءىراز بۇرىن، قازان ايىنىڭ باسىندا تۇركيانىڭ ءبىلىم مينيسترلىگى وقۋ باعدارلاماسىنا وزگەرىس ەنگىزىپ جاتقانىن جازدىق.

تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى تاريح بويىنشا وقۋ باعدارلاماسىنا تۇبەگەيلى وزگەرىس ەنگىزىلگەنىن حابارلادى. ەندى «ورتالىق ازيا» تەرمينى – «تۇركىستان» دەپ وزگەرەدى.

سۋرەت Abai.kz سكرينى.

ءبىز وسىعان قاتىستى بەلگىلى تاريحشى، عالىم مامبەت قويگەلدىگە حابارلاسىپ، پىكىر سۇراعان ەدىك. اكادەميك مامبەت قۇلجابايۇلى وسىعان دەيىن جۋرناليست اسىلحان ماماشۇلىنا بەرگەن سۇحباتىندا تۇركيا بيلىگىنىڭ بۇل شەشىمىنە قاتىستى ايتقان پىكىرىن بىزگە دە ۇسىندى.

مامبەت قۇلجابايۇلى تۇركى ەلدەرى وزدەرىنىڭ الەمدىك كەڭىستىكتە جەكە دارا دەربەستىگىن ساقتاعىسى كەلسە – «ورتالىق ازيانى» - «تۇركىستان» دەپ اتاۋ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ايتتى.

مامبەت قويگەلدى، تاريحشى:

– تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا حالقىمىز جاڭا ساپاداعى ومىرگە جەتتى. تۇركيانىڭ وا-نى «تۇركىستان» دەپ اتاۋ تۋرالى ۇسىنىسىنىڭ، يدەياسىنىڭ ءبىزدىڭ ەلدە ايتىلىپ جۇرگەنىنە ءبىراز بولدى. وكىنىشكە وراي، ىسكە اسپادى. بىردەن ءبىر سەبەبى - كەڭەستىك كەزەڭنىڭ قالىپتاسقان ساياسي يدەولوگياسىنان ءالى كۇنگە دەيىن شىعا الماي كەلە جاتىرمىز.

نەگىزىندە «تۇركىستان» ۇعىمى - كونە ۇعىم، تۇركى ەتنوستارى مەن ەلدەرىنەن بۇرىننان كەلە جاتقان يدەيا. بۇل يدەيا تۇركى - قىتاي قاتىناسىنان، تۇركى-ەلليندەر، تۇرىك-اراب، تۇرىك-يران، تۇرىك-موڭعول، تۇرىك-ورىس قاتىناستارىنان ساتىلاپ، ءساتتى وتكەن. نەگىزگى باستى مازمۇنى - تۇركىلەر جەكە مەملەكەت، ەتنوس، ۇلت، قاۋىمداستىق رەتىندە الپاۋىت مەملەكەتتەر اراسىندا وزدەرىن ساقتاپ قالۋى كەرەك. ءبىزدىڭ ەكى كورشىمىز، شىعىستا – قىتاي، باتىستا - رەسەي ەكى ءىرى دەرجاۆا قورشاپ تۇر. تۇركى ەتنوسى بولسا وسى ەكى ۇلى دەرجاۆانىڭ ورتاسىنداعى ەتنوس.

اتتيلا زامانىندا، قاراحان مەملەكەتى تۇسىندا، شىڭعىس حان بيلەگەن ۋاقىتتا، ءامىر تەمىر زامانىندا تۇركىلەر الىپ يمپەريالار قۇردى. جەكە ەتنوس، مادەنيەت، مەملەكەت رەتىندە تۇركى حالقى الەمدى مويىنداتتى. بۇل-تاريحي شىندىق. تۇركىلەردىڭ قارا كۇشىمەن، جەكە ينتەللەكتىسىمەن، اقىل-ويىمەن سالىنعان يمپەريالاردى بىردە-ءبىر مەملەكەت جوققا شىعارمايتىنى انىق. بىراق، وكىنىشكە وراي، كەيىنگى 3-4 عاسىردا تۇركى يدەياسى السىرەپ كەتتى. تۇركىلەر ءوزىنىڭ قۋاتتى، يمپەريالىق دەڭگەيدەگى كۇشىنەن ايىرىلىپ قالدى.

نەگىزىنەن تۇركى ەتنوسى ءوز تۇتاستىعىن، ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن، مۇددەسىن ساقتاعىسى كەلسە، «تۇركىستان» اتاۋىن قايتارۋى قاجەت. «تۇركىستان» اتاۋىن-گەوگرافيالىق اتاۋ جانە ەتنيكالىق ۇعىم رەتىندە دە قاراستىرامىز. تۇركيادا قابىلدانعان شەشىمنىڭ استارىندا تۇركى ەلدەرىنىڭ بىرلىگى يدەياسى جاتىر.

ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني، اسكەري تۇتاستىق يدەياسى. الەمدىك كەڭىستىكتە، ساياساتتا، كۇرەستە ءوزىمىزدى ساقتاعىمىز كەلسە بىرىگۋىمىز قاجەت...

ماتەريالدى دايىنداعان ارۋجان بايجان

Abai.kz