26 qazanda Gruziyada parlament saylauy ótti. Saylau aldynda kóptegen adamdar elding EO men Resey arasyndaghy tandau aldynda túrghanyn aitqan bolatyn. Sondyqtan, Gruziya azamattary osy saylaudan kóp ýmit kýtti.

Ásirese, Europagha bet búrghysy keletin jastar eldegi "Gruzin armany" partiyasynyng sayasatyn qatty synady. Olar Bidzina Ivanishviliyding «Gruzin armany» partiyasy Kremlige bet búryp, saylaushylardy Reseymen mýmkin bolarlyq soghyspen qorqytyp otyr deydi. Yaghni, reseyshil «Gruzin armany» partiyasy saylaushylardy ózderi qoldaytyn «Reseymen qorqytuy» ‑ әriyne, aqylgha simaydy. Sondyqtan kóptegen el azamattary Gruziyanyng damu baghytyn Euroodaqqa qaray búru qajet degen súraqty ashyq qoyda.

Gruziyanyng Ortalyq saylau komissiyasy parlament saylauynyng aldyn ala nәtiyjelerin jariyalady. 97% hattama óndelgennen keyin, biyleushi «Gruzin armany» partiyasy (GA) 54,2% dauys jinady dep mәlimdedi.

Nәtiyjeler kelesidey:

Basqarushy jәne reseyshil dep sanalatyn «Gruzin armany» partiyasy 54,2% dauys jinady;

Qalghan oppozisiyalyq baghytty ústanatyn partiyalar men koalisiyalar:

«Ózgerister ýshin koalisiya» — 10,8%.

«Birlik – Últtyq qozghalys», onda eks-preziydent Mihail Saakashviliyding «Birtútas últtyq qozghalysy» (BÚQ) jetekshi ról atqarady, — 10%.

«Kýshti Gruziya» — 8,71%.

«Gruziya ýshin» ‑ 7,77%;

Gruziya Preziydenti Salome Zurabishvily brifing ótkizdi jәne saylaudyng resmy nәtiyjelerin moyyndamaytynyn mәlimdedi

Preziydent Gruziyanyng europalyq bolashaghy ýshin dauys bergen barlyq saylaushylargha alghys aitty. Al, saylau turaly bylay dedi:

«Biz óte erekshe jaghdaydyng kuәsi boldyq:  – Búl saylau dauystardy tolyqtay jymqyru, tolyqtay búrmalau boldy. Saylauda basqa elderde qoldanylghan barlyq búrmalau әdisteri, sonymen qatar, búrmalaudy aqtaudyng qazirgi zamanghy tehnologiyalary qoldanyldy», – dedi Preziydent.

Onyng aituynsha, múnday jaghday búryn-sondy bolmaghan. «Biz naghyz reseylik arnayy operasiyanyng kuәsi әri qúrbany boldyq dep aitugha bolady. Búl bizding halqymyzgha, elimizge qarsy jasalghan gibridti soghystyng jana týrlerining biri», – dedi ol.

«Búl saylau bizding konstitusiyalyq tandau qúqyghymyzdy tartyp aldy. Bizde reseylik sipattaghy saylau ótkizildi. Saylau instituty joyyldy dese bolady.. Azamattarymyzdyn... emigranttardyng saylaugha qatysu qúqyghyn búzyp, shet elderde saylau uchaskelerin ashqan joq. Osy saylaudan keyin eshtene ózgermese, kelesi saylaulardyng qanday bolatynyn elestetu qiyn», – dep mәlimdedi preziydent.

Saylau ssenariy boyynsha ótti

Alghashqy nәtiyjeler jariyalanudan bir jarym saghat búryn‑aq «Gruzin armany» partiyasy jenisin toylay bastady. 20:00-de, uchaskeler jabyla salysymen Tbilisiydegi partiyanyng shtab-pәteri aldynda aldyn ala josparlanghan miting ótti. Onda partiya basshysy, oligarh Bidzina Ivanishvily sóz sóiledi. Ekranda ekzitpol nәtiyjeleri partiyagha 56,1% dauys berilgenin kórsetip túrdy.

«Gruzin armany» partiyasy toydy qyzdyrdy: «Gruzin armany» jaqtastarynyng Tbilisiyding ortalyq kóshelerinde Gruziyanyng jәne partiyanyng jalaularymen avtokerueni men motokerueni ótti. Partiya búryn, 75% dauysqa ýmitti bolghan edi. Biraq, bú joly 54,2% dauys bolsa da, sony medet tútty. Feyerverk atqylap jatty... Dәl osy sәtte Reseyge jaqtas Vengriya premier-ministri Viktor Orban da kópke sozbay «Gruzin armany» partiyasyn qúttyqtady.

Búl toylau sol jerde ayaqtaldy.

OSK alghashqy nәtiyjelerdi shamamen 21:30-da jariyalaghan kezde, keybir jurnalister «Gruzin armany» kensesine bet aldy. Biraq olardy tek bos sahna, bos kense qarsy aldy. Partiyanyng óz nәtiyjesine riza bolmauyna negiz bar. Sebebi, búl partiya 2012 jyly parlamenttegi 150 orynnyng 85-ine,

2016 jyly 115-ine, al 2020 jyly 90-yna ie bolyp edi. Al qazir ol 88 oryngha tómendedi. Endeshe, partinyng jyldan jylgha bedeli týsip bara jatqany kimge únasyn...

Senbi keshki brifingte OSK saylaudyng ótkenin jariyalap, jeksenbide týpkilikti nәtiyjelerdi uәde etti. OSK saytyndaghy dauys beru nәtiyjelerining geografiyasyna sýiensek, aimaqtar negizinen biyleushi partiyany qoldasa, el astanasy onyng qarsylastaryn jaqtady.

Oppozisiya saylau nәtiyjelerin moyyndamady

Biylikke qarsy taraptar da jenisti toylaugha asyqty. 20:00-de oppozisiyalyq telearna AQSh-tyng Edison jәne HarrisX sosiologiyalyq qyzmetterining ekzitpolyn kórsetti, onda «Gruzin armany» 41-42%, al europashyl tórt partiya 48-den 51,9% deyin dauys jinady dep kórsetilgen. Oppozisiyany qoldaytyn preziydent Salome Zurabishvily әleumettik jelide «europalyq Gruziya» 52% dauyspen jeniske jetti» dep jazdy. Alayda, OSK-nyng alghashqy mәlimetteri boyynsha, oppozisiya bar bolghany 38% dauys jinap, jana ýkimet qúra almaytyn bolyp qaldy...

Biylik partiyasy «Gruzin armany» biylikke qarsy negizgi tórt partiyany aldyn ala anyqtap, ózderining ýgit-nasihat plakattarynda olardyng nómirlerin ýstinen syzghan bolatyn. Olar: «Ózgeris ýshin koalisiya», Mihail Saakashviliyding búrynghy biylik partiyasy «Birtútas últtyq qozghalys», LELO partiyasy jetekshiligindegi «Kýshti Gruziya» koalisiyasy jәne «Gahariya - Gruziya ýshin» partiyalary. Olardyng barlyghy demokratiyalyq damu men eurointegrasiyany qoldaydy. Aldyn ala OSK mәlimetteri boyynsha, olar sәikesinshe 10,8%, 10%, 8,7% jәne 7,7% dauys jinady. Búl olargha parlamentte 62 oryn beredi. Sóitip, 88 oryngha ie bolghan «Gruzin armany» partiyasy taghy da «Ýkimet jasaqtau» qúqyn iyemdenip ketti.

Kóptegen qogham qayratkerleri Ortalyq Saylau Komissiyasy «Ivanishviliyding las búiryghyn oryndap, gruzin halqynyng jenisin úrlap aldy» dep mәlimdep, saylau nәtiyjelerin moyyndamaytynyn jariyalady. Partiyalar jana parlamentte júmys isteuden bas tartyp, ishki kelissózder men barlyq saylau uchaskeleri jabylghannan keyin narazylyq aksiyalaryn ótkizemiz jariyalady.

Tbilisiydegi saylau uchaskesindegi kezek 2012 jyldan bergi eng joghary kórsetkishke jetti. Búl joly 3,5 mln saylaushynyng 2,06 mln nemese 58,94%-y saylaugha kelipti. DW tilshisi týske deyin barghan Tbilisiydegi bes uchaskening tórteuinde 10-15 adamdyq kezek boldy. Kireberiste jeke kuәlikteri men alaqandaryn tekserdi: bulleteniderdi alghannan keyin qayta dauys bermeu ýshin saylaushylardyng sausaqtaryna jaryq shashatyn sprey jaghyldy. Uchaskelerde SIYK-ting akkreditasiyasymen jasyl jiylet kiygen baqylaushylar kóp boldy. Jalpy, 23 mynnan astam baqylaushy tirkeldi, elde shamamen 3 myng uchaske bar, sondyqtan әrqaysysynda orta eseppen 7-8 erikti boldy. Biraq ol nәtiyje bermedi.

Saylaudaghy qúqyq búzushylyqtar, tóbelester, búrmalaular

Dauys beru kýni birneshe qúqyq búzushylyq oryn aldy. Mysaly, Zugdidy qalasyndaghy bir uchaskede tóbeles boldy. Gldany jәne Isany audandaryndaghy uchaskelerde, sonday-aq Tbilisiydegi Kahety shossesindegi EÚQ kensesinde qarsylastar arasynda qaqtyghystar boldy. Oppozisiya biylik jaqtastarynyng oppozisiya ókilderi men baqylaushylargha dubinkamen shabuyl jasaghanyn aiyptady.

Biylik partiyasynyng jenisining qúpiyasy nede?

Biylik partiyasynyng basymdyghy onyng qarjylandyruymen týsindiriledi. Gruziyanyng Antikorrupsiyalyq burosynyng mәlimeti boyynsha, 27 tamyzdan 7 qazangha deyingi nauqan bastalghan kezende «Gruzin armany» partiyasynyng shottary arqyly 20 million lary (6,8 million euro) ótken. Búl barlyq basqa partiyalardyng budjetterinen kóp. Oppozisiyada aitarlyqtay budjet tek «Kýshti Gruziya» koalisiyasynda – shamamen 5,1 million lary jәne «Ózgerister koalisiyasynda» – shamamen 5,5 million lary boldy. Al oppozisiyanyng negizgi kýshi sanalatyn END-ning budjeti nebәri 1 million lariydi qúrady.

Biylik partiyasy әkimshilik resurstardy da aldyn ala paydalandy.

Mysaly, ózderining mitingilerine adamdardy jetkizu ýshin. 23 qazanda Tbilisiyde ótken songhy ýlken shara kezinde býkil ortalyq aimaq ónirlerden kelgen shaghyn avtobustarmen tolyp túrdy. Áleumettik jelilerde qalanyng «ýlken avtovokzalgha» ainalghanyn aityp әzildegender boldy. Qyrkýiekte «Gruzin armany» partiyasynyng әkimshilik ortalyqtardaghy mitingilerine audandardyng túrghyndaryn úiymdastyryp jetkizdi.

Saylau kýni keybir saylau uchaskelerining janynda qoldarynda tizimderi bar kýmәndi adamdardy bayqaghan. Oppozisiya olardyng budjettik qyzmetkerlerdi saylaugha kelip, biylikti qoldaugha mәjbýrlegenin aitady. Mysaly, Zugdidy qalasynda osy tizimmen jergilikti kommunaldyq qyzmetting basshysy ústaldy.

Vashington men Brusselding Gruziyadaghy saylaugha reaksiyasy

Vashington men Brusseli Gruziyadaghy parlamenttik saylauda jiberilgen zanbúzushylyqtardy tergeuge shaqyrdy.

«Biz halyqaralyq normalardyng barlyq búzyluyn aiyptaymyz jәne saylaugha qatysty barlyq zanbúzushylyq turaly habarlamalardy tolyq tergeu ýshin halyqaralyq jәne jergilikti baqylaushylardyng ýndeuine qosylamyz», — delingen AQSh memlekettik hatshysy Entony Blinkennin mәlimdemesinde.

Ol zanbúzushylyqtar arasynda «biylik partiyasynyng memlekettik resurstardy teris paydalanuy, saylaushylardy satyp alu jәne qorqytu» әreketterin atap ótti.

«Biz Gruziyanyng Ortalyq saylau komissiyasy men basqa da tiyisti organdardy óz mindetin adal oryndap, saylaudaghy zanbúzushylyqtardy jedel, ashyq әri tәuelsiz týrde tergeuge jәne qaraugha shaqyramyz. Búl zanbúzushylyqtar anyqtalyp, joyyluy tiyis», — delingen EO-nyng jogharghy diplomaty Jozep Borrelidin mәlimdemesinde.

Resey ne dep jatyr?

Resey әdettegidey «Moya hata s kray», yaghniy, «Biz –biz emes, kórgen joqpyz, bilgen joqpyz» deumen shekteldi. RF preziydent kenesshisi D.Peskov «Gruziyadaghy saylaugha yqpal etuge Reseyde eshbir mýmkindik joq» dep qysqa ghana qayyrdy...

Armannyng auyly alystay týsti...

Sonymen, osy jyly Euroodaqqa ótu mýmkindiginen ajyraghan Gruzin halqynyng «Europalyq armanynyn» auyly alystay týsti. Halyqtyng 80%-y Euroodaqty qoldap otyrsa da, saylau oghan qarama‑qarsy nәtiyjeni kórsetti. Sondyqtan, «Gruzin parlamentarizmi» «europashyl» preziydentin «búghattap», kópshilik dauyspen óz halqynyng seksen payyzynyng armanyn joqqa shyghardy...  

Ábdirashit Bәkirúly,

sarapshy

Abai.kz