Halyqaralyq atom energiyasy agenttigi (HAEA) Qazaqstannyng óz aumaghynda yadrolyq otyn bankin ornalastyru jónindegi úsynysyn qabyldaugha dayyn. Búl turaly keshe Astanada bastalghan radioaktivtik materialdardyng qaldyqtarynan lastanghan aumaqtardy qalpyna keltiru mәselelerine arnalghan halyqaralyq konferensiya barysynda agenttikting yadrolyq otyn ainalymy jәne qaldyqtardy tehnikalyq retteu bólimining bastyghy Hans Forstrem mәlim etti.
Alghash ret yadrolyq otyn bankin Qazaqstanda ornalastyru jónindegi resmy úsynysty Elbasy Núrsúltan Nazarbaev osy jyldyng 6 sәuirinde Astanada Iran preziydenti Mahmúd Ahmadiynejadpen jýrgizgen kelissózder barysynda aitqan bolatyn. Býginde atalmysh mәselemen Energetika jәne miyneraldy resurstar ministrligi shúghyldanyp jatyr. Jobany tikeley jýzege asyru ýshin «Qazatomónerkәsip» últtyq kompaniyasy men Últtyq yadrolyq ortalyq dayyndyqqa kirisip te ketipti.
«HAEA bayytylghan yadrolyq materialdyng halyqaralyq bankin qúru jobasyn qarastyruda. Qazaqstan yadrolyq otyn bankin óz aumaghynda ornalastyru jónindegi úsynys qarastyrylyp jatqanyn estidik. Alayda Qazaqstan agenttikke resmy týrde ótinish jasaghan joq. Al eger respublikadan osynday úsynys týse qalsa, ony rizashylyqpen qabyldaymyz dep oilaymyn”, – dedi H.Forstrem.

Halyqaralyq atom energiyasy agenttigi (HAEA) Qazaqstannyng óz aumaghynda yadrolyq otyn bankin ornalastyru jónindegi úsynysyn qabyldaugha dayyn. Búl turaly keshe Astanada bastalghan radioaktivtik materialdardyng qaldyqtarynan lastanghan aumaqtardy qalpyna keltiru mәselelerine arnalghan halyqaralyq konferensiya barysynda agenttikting yadrolyq otyn ainalymy jәne qaldyqtardy tehnikalyq retteu bólimining bastyghy Hans Forstrem mәlim etti.
Alghash ret yadrolyq otyn bankin Qazaqstanda ornalastyru jónindegi resmy úsynysty Elbasy Núrsúltan Nazarbaev osy jyldyng 6 sәuirinde Astanada Iran preziydenti Mahmúd Ahmadiynejadpen jýrgizgen kelissózder barysynda aitqan bolatyn. Býginde atalmysh mәselemen Energetika jәne miyneraldy resurstar ministrligi shúghyldanyp jatyr. Jobany tikeley jýzege asyru ýshin «Qazatomónerkәsip» últtyq kompaniyasy men Últtyq yadrolyq ortalyq dayyndyqqa kirisip te ketipti.
«HAEA bayytylghan yadrolyq materialdyng halyqaralyq bankin qúru jobasyn qarastyruda. Qazaqstan yadrolyq otyn bankin óz aumaghynda ornalastyru jónindegi úsynys qarastyrylyp jatqanyn estidik. Alayda Qazaqstan agenttikke resmy týrde ótinish jasaghan joq. Al eger respublikadan osynday úsynys týse qalsa, ony rizashylyqpen qabyldaymyz dep oilaymyn”, – dedi H.Forstrem.
HAEA asyghystyq bildirgenmen, bizding tarap «kelisip pishken ton kelte bolmas» degen ústanymda otyrghan sekildi. Jan-jaqty talqylap, tarazygha salyp jatyr. Energetika jәne miyneraldy resurstar ministrligining Atom energetikasy jónindegi komiytetining tóraghasy Timur Jantikinning aituynsha, búl respublikamyzdyng halyqaralyq dengeydegi bedelin odan әri kóteretin imidjdik jaghynan jaqsy joba bolghanymen, kommersiyalyq maqsatty kózdemeydi. «Búl jobadan tikeley kommersiyalyq payda joq. Búl kommersiyalyq joba emes, alayda ónerkәsipke qaytarymy auyz toltyryp aitarlyqtay bolady. Búl joba bizge yadrolyq qaru-jaraqty taratpau rejiymin nyghaytugha qatysugha mýmkindik beredi», – dep atap ótti ol. «Energetika jәne miyneraldyq resurstar ministrligi Yadrolyq otyn bankin Qazaqstanda ornalastyru mýmkindigining tehnikalyq tústaryn qarap jatyr», – degen Atom energetikasy jónindegi komiytetining tóraghasy Timur Jantikin búl jobanyng ekologiyalyq manyzyna erekshe mәn beriletinin basa aitty. «Eger búl joba jýzege asyrylatyn bolsa, onda zang boyynsha onyng qorshaghan ortagha әserin baghalau mindeti tuyndaydy. Eger tabighy ortagha qanday da bir teris әserleri bolatyn bolsa, onda múnday joba jýzege asyrylmaydy. Alayda búl joba ekologiyagha eshqanday da problema keltirmeydi dep oilaymyz. Sebebi ol qaytadan óndeletin shiykizatpen júmys isteydi. Elimizdegi Ýlbi metallurgiya zauyty osynday materialdarmen 50 jyldan beri júmys istep keledi. Bizding komiytet qadaghalaushy organ bolghandyqtan, qauipsizdikke qatysty mәselelerdi erekshe nazarda ústaymyz», – dedi komiytet tóraghasy.
P.S. Adamzat tarihyndaghy sýiekke tanba – atom jarylystary turaly әngime esh uaqytta da sanadan ósher emes. Óshpeydi de! Jasyratyny joq, kýlli adamzat basyndaghy zúlmat dep jaqauratqanymyzben, atom zaryn qazaqtan artyq tartyp kele jatqan últ joq. Ol – moyyndalmaghan aqiqat! Tóbemizden jay oinatyp, Degelendi kýlge ainaldyrghan kenestik solaqay sayasat salqyny Semey jerinde ajal shashqan 200-den astam tozaq ornyn – atom apandaryn qaldyrdy. 1993 jyldan beri sol ajal ordasynyng 181-i bitelgenimen, 16 oqpan әli de ýnireyip ashyq jatyr (!). HAEA bolsa, qaydaghyny qaydan qozdatady…

Býrkit NÚRASYL
«Alash ainasy» gazeti 19 mamyr 2009 jyl