Ókpeshil Tramp Ukrainanyng taghdyrymen oinap otyr...

Jalpy sayasatta keshirim degen úghym bar. Biraq «keshirim» degen sóz Tramptyng leksikonynda joq. Donalid Tramp – ókpesin oramalgha týiip jýretinderding qatarynan bolghandyqtan ol ýshin renishin ashyq aityp, sayasatqa ainaldyru týk emes.
2019 jyly Tramp Aq ýidegi alghashqy preziydenttik merziminde ózining basty qarsylasy Djo Baydenning úly Hanter Baydendi múqatyp, sayasattaghy bas bәsekelesin barynsha túqyrtyp qalugha tyrysty. Ol kezde Baydenning úly Ukrainanyng gaz ónerkәsibinde qyzmet etip jýrgen. Tramptyng qalauynsha, Zelenskiy arnayy tergeu bastap, «Hanterding qylmysyn ashuy» kerek bolatyn. Biraq Zelenskiy múnday arandatugha barghan joq. Ol ózining preziydent retindegi sayasy beytaraptyghyn saqtap qaldy. Búl sheshim onyng halyqaralyq abyroyyn asyrghanmen, Tramptyng aldynda ony mәngilik dúshpangha ainaldyrdy.
Tramptyng Zelenskiyge degen ashuy bir ghana renishting kórinisi emes. AQSh-tyng ishki sayasatyna syrt elderdi aralastyrugha baghyttalghan jeke jospary jýzege aspaghan adamnyng óshpendiligine ainalyp barady. Osy renishting nәtiyjesinde Trampqa impichment jariyalandy. Sol joly Aq ýiding basshysy biylikten ketpedi, biraq esesine esten ketpeytin sabaq aldy. Kim dos, kim satqyn ekenin anyqtap aldy. Sol tizimning bel ortasynda Zelenskiyding aty jazuly túr.
Osydan keyin aragha birneshe jyl salyp, Ukraina men Resey arasyndaghy soghys bastaldy. Putinning agressiyalyq әreketi әlemdi esengiretken tústa, Zelenskiy erjýrek sayasatker retinde elding tizginin ústady. Ol NATO men EO-dan, AQSh pen Úlybritaniyadan kómek súrady. Álemdik qauymdastyq Ukrainamen birge ekenin bildirdi. Al jyl basynda Aq ýiding tizigin-shylbyryn qolyna alghan Tramp olay istemedi. Ol, kerisinshe, Reseyge emes, Zelenskiyge shýilikti. Soghysty kim bastady degen súraqqa onyng jauaby dayyn. Tramptyng payymynsha soghysty Putin – bastady, biraq Zelenskiy de qatelesti.
Tayauda Summa oblysyna jasalghan zymyran soqqysy beybit túrghyndardy qyryp saldy. Óz kezeginde Tramp búl tragediyagha sayasilandyrugha tyrysty. «Búl soghysta milliondaghan adamnyng ólimine Putiyn, Bayden jәne Zelenskiy kinәli» dep Zelenskiydi taghy da týirep ótti. Búl azday «Ol Reseyding әskery kýshi 20 ese artyq ekenin oilamastan, soghysqa aralasty» dep soghystyng mәnin búrmalady. Tramptyng logikasy boyynsha, әlsizder kýshtige baghynuy kerek sekildi.
Zelenskiy soghysty bastaghan joq. Ol – soghystyng qúrbany bolghan elding basshysy. Biraq búl shyndyq Tramp ýshin manyzdy emes. Onyng sayasy kózqarasyn emosiya men renish biyleydi. Ol ýshin Zelenskiy – «ynghaysyz adam». «Aq ýige kerek emes әriptes». Baydenge adal, biraq Trampqa qarsy shyqqan túlgha.
Ángime basynda aitqanymyzda sayasatta emosiyagha oryn joq deushi edi. Biraq Tramp ýshin búl qaghida jýrmeydi. Onyng sayasy strategiyasy – jeke mýddege negizdelgen. Al Zelenskiy oghan kóne qoymady. Sondyqtan da Tramp endi onyng elin qoldaugha qúlyqsyz. Ukraina qansha qiyndyq kórse de, Tramp búl elding kýresine tek sayasy payda túrghysynan qaraydy.
Osy tústa bir paradoks anyq bayqalady: Zelenskiy – әlem moyyndaghan liyder. Onyng soghystaghy batyldyghy, strategiyalyq sheshimderi, halyqaralyq arenadaghy bedeli – orasan. Ol jayynda CNN, BBC, Politico syndy bedeldi aqparat qúraldary túraqty týrde jazyp keledi. Al Tramp bolsa, jeke ókpesin sayasatqa ainaldyryp, býtin bir últtyng taghdyrymen oinap otyr.
Sóz sonynda aitarymyz, Tramp Zelenskiyge eshqashan keshirimmen qaramaydy. Búl renish – tek Hanter Baydenning mәselesimen shektelmeydi. Búl – eki mýlde bólek sayasy mәdeniyettin, eki týrli dýniyetanymnyng qaqtyghysy. Biri – halyq ýshin kýresip jýrgen kóshbasshy, ekinshisi – ózining kólenkesinen úzap shygha almay jýrgen sayasatker. Tarih búl tartystyng әdil baghasyn beredi.
Núrlan Júmaqanov
Abai.kz