Halyqty jyly jaqtan suyq jaqqa kóshiru onay sharua emes. Kóshken adamjar belgili dәrejede qlimattyq, qoghamdyq, qarjylyq, túrmystyq qiyndyqtargha tap bolyp әrtýrli mәseleler men basaurudargha shyrmalady. Sondyqtan belgili dәrejede bodau berilip, syiaqy taghayyndalmasa ol jaqqa eshkim ayaq baspasy anyq. Sonday birqatar mәselelerdi tújyrymday kele men soltýstikke halyqty kóshiru jәne túraqtandyru ýshin kelesi negizgi sharalardy iske asyru kerek degen qorytyndy jasadym:

1.Jer resurstaryn tiyimdi bólu:

Ár adamgha gektarlap jer beru úsynysy óte tartymdy bolghanymen, jerding sapasy men qoldanylu mýmkindigine nazar audaru qajet. Jerding auyl sharuashylyghyna jaramdylyghyn qamtamasyz etu ýshin agronomdar men jerge qatysty mamandardy tartu kerek.

Búl jerlerding infraqúrylymy, su jәne elektr jýielerine qoljetimdiligi boluy tiyis. Árbir kóship kelgen adamgha jer beru barysynda jerding paydalanu maqsattaryna say boluyn baqylau kerek.

2.Infraqúrylymdyq jobalar:

Kóship kelushilerding túruyna qolayly jaghday jasau ýshin infraqúrylymdy damytu kerek. Joldar, su jýieleri, elektr energiyasy, medisinalyq jәne bilim beru mekemelerin salu nemese janghyrtu qajet.

Búl jobalardy qarjylandyru men basqaru ýshin memlekettik qoldau men investisiyalardy tartu kerek. Infraqúrylym jetildirilmese, kóship kelgen adamdar túraqtala almaydy.

3. Áleumettik jәne ekonomikalyq qoldau:

Kóship kelushilerge arnayy jenildikter men jәrdemaqylar, jenildetilgen nesiyeler nemese kәsipkerlik bastamalardy qoldau kerek. Búl olardyng jana ortagha tez beyimdeluine jәne kәsip ashuyna mýmkindik beredi.

Júmys oryndaryn qúru, auyl sharuashylyghyn jәne basqa salalardy damytu ýshin kәsipkerlikke qoldau kórsetu manyzdy.

4. Mәdeny jәne әleumettik beyimdelu:

Kóship kelgen adamdardyng mәdeniyetke jәne tilge beyimdeluine qoldau kórsetu qajet. Olar ýshin arnayy baghdarlamalar, qazaq tilin ýiretu kurstary, qoghamdastyqtardy damytu júmystary jýrgizilui tiyis.

Jana aimaqta әleumettik integrasiya mәselelerin sheshu ýshin jergilikti túrghyndar men kóship kelushilerding aralasuyna jaghday jasau kerek.

5. Qúqyqtyq jәne zandy qoldau:

Kóship kelushilerding qúqyqtaryn qorghau ýshin zannamalyq sharalar qajet. Jer bólu, kóshi-qon proseduralary, azamattyq jәne әleumettik qúqyqtardyng saqtaluy qamtamasyz etilui kerek.

Kóship kelushilerding jyljymaytyn mýlik satyp alu nemese salu prosesin jenildetetin zandyq ózgeristerdi engizu kerek.

6. Úzaq merzimdi ekonomikalyq josparlau:

Árbir kóship kelgen adamgha jer beruden bólek, olardyng túraqty týrde jerdi tiyimdi paydalanuyn qamtamasyz etu ýshin úzaq merzimdi jospar jasau qajet. Búl jerde jana kәsiporyndar men auyl sharuashylyghyn damytu, ekologiyagha ziyan keltirmeytin óndiristerdi qoldau manyzdy.

7. Qoghamdyq pikir qalyptastyru:

Jergilikti halyqty kóshi-qondy qabyldaugha dayarlau ýshin qoghamda kóship kelushilerding artyqshylyqtaryn týsindiretin aqparattyq kompaniyalar jýrgizu kerek.

Qonys audarushylar men jergilikti túrghyndar arasynda mәdeny jәne әleumettik baylanystardy nyghaytu maqsatynda týrli sharalar úiymdastyru qajet.

8. Soltýstikte qazaq tildi mektepter men badabaqshalardy kóptep salyp qazaq tildi qauymdy qúshaq jaya qarsy alu.

Soltýstikke kóshetinder negizinen qazaq tildi qauym bolghandyqtan, eger onda qazaq mektepteri men balabaqshalary jetispese olargha qyzyqsyz bolmaq. Jәne soltýstikke kóshting eng basty maqsaty sol ónirdi qazaqylandyru. Al qazaqylandyrudyng eng negizgi tetigi ol qazaqsha mektepter men balabaqshalar bolyp tabylady. Búl oryndalmasa, negizgi maqsat jýzege aspaydy da Soltýstikke kósh maqsatsyz dalbasanyng tirligine ainalady.

Qorytyndy:

Soltýstikke halyqty kóshiru ýshin keshendi jәne úzaq merzimdi jospar qajet. Búl tek jer bólu men infraqúrylymdyq jobalar ghana emes, sonday-aq әleumettik, mәdeni, ekonomikalyq jәne qúqyqtyq qoldaudy qamtamasyz etudi talap etedi. Ár qadamnyng dúrys oryndaluy kóshi-qonnyng tiyimdiligine jәne kóship kelgen adamdardyng túraqty ómir sýruine әser etedi. Eng negizgisi keshendi jәne josparly týrde tildik, mәdeniyettik túrghydan qazaqylandyru sayasatyn jýrgizu. Onyng kilti sol ónirlerde qazaqsha mektepter men balabaqshalardy kóbeytip últtyq tәrbiyeni yryqty oryngha shygharu.

Órken Toqtarúly

Abai.kz