Osydan biraz jyldar búryn, Reseyding әdeby jurnalynan («Moskva» dep atalady-au deymin) orys ghalymnyng «metister» turaly jazghan ghylymy maqalasyn oqyghanym bar.

Sonda әlgi ghalymnyng ózining maqalasynda, ýlken ókinishpen, qazirgi orys adamdarynyng otbasylyq jaghdaylaryna zertteu jýrgizip, biraz problemalardy ashyp kórsetken eken. Qazirgi uaqyttaghy orys jastarynyng kóringen últtyng qyzdaryna ýilenip, sonday-aq, qyzdarynyng ózge últ ókilderine túrmysqa shyghyp jatqandyghyn ashyna kórsetipti. Aldaghy  20-30 jyldan keyin, orys halqynyn  kem degende, әjep tәuir payyzy aralas túqymgha auysyp, ózining ata-babasynan kele jatqan mynau úlan- ghayyr dalany bolashaqta  kim qorghaydy, kim ústap túrady, aghny aitqanda Reseyge, orys halqyna olardyng jany ashima, joqpa, qolyna qaru alyp qorghay alama dep, ýlken problema kótergen eken. Sonymen qatar, Resey qúramyndaghy úsaq últtargha: qalmaqtargha, tatarlargha, yakuttargha, bashqúrttargha, taghy basqa jәne sheteldikterge qyzdarynyng túrmysqa shyqpauyn, orys jigitterining ózge «tómen» halyqtardyng qyzdaryn almaugha shaqyrady.  Kóptegen mysaldar keltirip, kәdimgidey alandaushylyq bildiredi. Sonday-aq, «metiys» (gryaznaya krovi) sózinin  qalay shyqqanyn jәne  qaydan shyqqanyn tәptishtep jazypty. Áriyne osy jurnaldaghy maqaladan  biraz nәrseni oqyp, oiyma saqtaghan bolatynmyn,. Degenmen, keltirgen kóp mysaldarynyng birazyn oiymnan shygharyp aldym.

Sonymen maqalada ne aitylghan, әri qaray kettik.

Maqaladan úqqanym, «metiys» sózi- osydan talay ghasyr búryn,  ispandar men portugaldardyng Latyn Amerikasyn jaulau barysynda payda bolghan eken. Ispandar men portugaldar qastaryna ózining últtarynyng әielderin qosa ala barmaghan son, (olar talay jyldar sol jaqta jýrgen son) eriksizden jergilikti ýndister men negrlerding qyz-kelinshekterin ózderine kýshtep әiel qylady. Osynday nekeden tughan balalardy ispandar «metiys» - dep ataydy. Yaghni, maghynasy «aram qan» degen sózdi bildiredi. Ispandar men portugaldar múnday balalardy, әuletimning jalghasy, múrageri dep qaramaghan. Tipti, búlardy úrpaghym dep te qamqorlyq jasamaghan jәne asyramaghan. Balalargha kóbinese sol jergilikti elding әielderi qarap, asyrap -saqtaghan. Qazir,  Argentina men Braziliya  «mulattar» eli dep atalady. Dәlirek aitqanda, әr túqymnan payda bolghan qosyndy elder (osy elderden nebir ataqty oiynshylar shyqqanymen, olar mulattar qatarynda) . Búl kýnderi, negizinen  Braziliya, portugal, Argentina, ispan  tilinde sóileydi. Ózderining últtyq tilin men dәstýrin, sonday-aq әdep- ghúrpynyng birazyn úmytqan. Mýmkin, tek qalghany «Karnaval» shyghar. Mine osy jaylardy orys ghalymy zerdeley, zerttey jazyp, alandaushylyqpen qaghazgha týsirgen eken. Maqalanyng sonynda, eger biz osylay kete bersek, orys halqynyng aldaghy kezende qoyyrtpaqqa ainalyp, el boludan qalatyndyghyn kórsetipti.

Sonymen, «metiys» sózi – ispan tilinde «aram qan» bolyp shyqty ghoy. Qanday jiyirkenishti sóz. Al, bizding eldegi jaghday qazirgi uaqytta qay dengeyde?! Ony ózderiniz saralap, úgha jatarsyzdar.

Beysenghazy Úlyqbek

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz