Fransiyada ýlken sot boldy, býgin. Eks-preziydent Nikolya Sarkoziydi sottady. Sot sheshim shygharyp, búrynghy el basshysyn 5 jylgha týrmege toghytty.

Sarkozy nege sottaldy? Onyng Qazaqstanmen qanday baylanysy bar? Egjey-tegjeyli jazayyq...

Nikolya Sarkoziyding qazir jasy 70-te. Qyzmettik biografiyasy men ataq-marapattaryn sanamalap otyrsaq, býgin týbine jetpeymiz. Ekinshi dýniyejýzilik soghystan keyin Europadaghy liyderlikke úmtylghan eki memleket bolsa, sonyng biri – Fransiya. Sarkozy sol Fransiyanyng 23-shi preziydenti.

SARKOZIYDI PREZIYDENT QYLGhAN KADDAFIYDING AQShASY MA?

Fransiya soty Nikolya Sarkoziydi 2007 jylghy qylmystyq isteri ýshin sottady. Naqtylap aitqanda fransuz qoghamynda әjeptәuir shu tudyrghan «liviyalyq is» deytin dauly is ýshin sottaldy.

Dәl sol jyly Sarkozy preziydenttik saylauda jenip, Fransiya tizgini 5 jylgha qolyna tiygen. Endi oghan «2007 jyly Liviya basshysy Muammar Kaddafiyden aqsha aldy, sol aqshamen saylaualdy kompaniyasyn qarjylandyrdy» degen aiyp taghylyp, kinәli dep tanyldy. Jәne 100 myng euro aiyppúl tóleuge mindetteldi.

Fransuzdyng әigili «Le Monde» basylymy Sarkozy isining egjey-tegjeyine ýnilipti. Sarkozy 2005 jyly Fransiyanyng Ishki ister ministri bolyp túrghan uaqytta Liviya diktatory Kaddafiymen «jemqorlyq kelisimin» jasasady. Sarkoziyding saylaualdy shtaby Kaddafiyden 50 mln euro aqsha alady. Búl zangha qayshy is. Biraq, Sarkozy ol aqshany alady. Esesine, Fransiya halyqaralyq sayasy arenalarda Muammar Kaddafiydi jaqtap, Liviya basshysyn halyqaralyq sayasy oqshaulaudan qútqaryp qaluy tiyis bolady.

Sarkozy aqyry saylauda jeniske jetip, Fransiya preziydenti atanady. Al 2013 jyly Muammar Kaddafiyding úly Saif әl-Islam Nikolya Sarkoziydi aiyptap: «Sarkozy mening әkemning aqshasynyng arqasynda preziydent bolghan», - dep mәlimdeydi. Al 2015 jyly Sarkoziyding Kaddafiyden aqsha alghany boyynsha tergeu bastalady. Sarkozy ózine taghylghan barlyq aiypty moyyndaghan joq. Al sot: «Sarkozy óz ainalasyndaghylargha Kaddafiymen baylanysugha jol berdi», - degen jenil-jelpi qorytyndygha kelip, ýkim shygharghan.

Búl iste úzaq jyldar boyy Fransiya men Tayau Shyghysty baylanystyrushy dәneker bolyp kelgen Ziyada Takiyeddin deytin kәsipker kuәlik etken. Sarkoziyden bólek, 11 aiyptalushy bar. Olardyng keybiri aiypty dep tanylsa, keybiri aqtaldy. Týrmege kesilgender ishinde Sarkozy túsynda ministr bolghan Kloda Giana men Brisa Ortefu de bar.

SARKOZIYDING «JEMQORLYGhY» HÁM ShODIYEVKE KIMDER QAMQORLYQ JASADY?

Taqyrypqa túzdyq: Osy tústa «Sarkozy Patoh Shodiyevke qamqorlyq jasady ma?» degen súraq tuyndaydy. Nege deysiz be? Qaranyz:

Qaysybir jyldary BAQ-ta Sarkoziyding dauly aty Qazaqstanmen de baylanysty aitylghan. 2011 jyl. Sarkoziyding bastamasymen Qazaqstanda «Eurokopter Qazaqstan injiynering» deytin kompaniya qúrylghan. Al 2014 jyly osy kelisimning ainalasynan ýlken shu shyqqan. Fransuz basylymdary: «Nazarbaev Sarkoziyge ótinish aityp, Patoh Shodiyevti qughyndaudan qútqaryp qaludy súraghan. Óteuine «Eurocopter» deytin 45 tikúshaq satyp aludy úsynghan», - dep jazghan (orda.kz).

Keyin eks-preziydent Nazarbaevtyng ózi búl aqparatty teristegenimen, europalyq BAQ Shodiyevting shuyn shyngha telip otyr.

Búl isting basy 1997 jylgha baryp tireledi, sol kezde Patoh Shodiyev Beligiya azamattyghyn alghan edi. Ol «Tractebel» isi boyynsha, aqshany jylystatu isine qatysty tergeuding figurantyna ainaldy (derekkózi: dw.com).

Búl beligiyalyq kompaniya «Almatyenergo» energetikalyq jelilerin nebәri 5 million dollargha satyp aldy. Búl nazardan tys qalghan joq, keyinirek Beligiyada sot prosesi bastaldy. Ol on jyldan astam uaqytqa sozylyp, jana aspektilermen tolyqty. Biraq bastapqyda әngime «Tractebel» kompaniyasynyng qazaqstandyq oligarhtargha jasyryn para retinde berilgen konsulitasiyalyq gonorarlary turaly bolghan. Búl mәmileni lobby jasau maqsatynda jasalghan әreket edi. Tipti kompaniyanyng ózi Beligiya azamaty Shodiyevti sotqa berdi (derekkózi: DW).

Keyinirek europalyq jurnalister anyqtaghanday, 2009 jyly Fransiyanyng sol kezdegi preziydenti Nikolya Sarkozy memlekettik saparmen Qazaqstangha kelgen kezde, Núrsúltan Nazarbaev әriptesinen beligiyalyq sotta qazaqstandyq kәsipkerlerding mýddelerin qorghaudy súraghan boluy mýmkin. Búl ótinishting óteui retinde Fransiya Astanada elu «Eurocopter» (Airbus Helicopters) tikúshaghyn qúrastyru kelisimshartyn alghan degen boljam bar.

Týiin: Shyndap kelgende – korrupsiya – búl abstraksiya emes. Búl osy elding әrbir azamatynyng qaltasyna týsken bóten qol, óreskel qylmys. Al qylmys týptin-týbi jazasyn qalmaydy. Onyng bir mysaly Fransiyanyng eks-preziydenti Nikolya Sarkoziyding sottaluy. Ose eseppen: Bir kezderi shu bolyp, bir teristelip, bir rastalghan Shodiyevting kýmәndi ótken shaghy da Sarkozy isining kólenkesinen tabylyp qalyp jatsa, tang qalmanyz...

Abai.kz