فرانتسيادا ۇلكەن سوت بولدى، بۇگىن. ەكس-پرەزيدەنت نيكوليا ساركوزيدى سوتتادى. سوت شەشىم شىعارىپ، بۇرىنعى ەل باسشىسىن 5 جىلعا تۇرمەگە توعىتتى.

ساركوزي نەگە سوتتالدى؟ ونىڭ قازاقستانمەن قانداي بايلانىسى بار؟ ەگجەي-تەگجەيلى جازايىق...

نيكوليا ساركوزيدىڭ قازىر جاسى 70-تە. قىزمەتتىك بيوگرافياسى مەن اتاق-ماراپاتتارىن سانامالاپ وتىرساق، بۇگىن تۇبىنە جەتپەيمىز. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن ەۋروپاداعى ليدەرلىككە ۇمتىلعان ەكى مەملەكەت بولسا، سونىڭ ءبىرى – فرانتسيا. ساركوزي سول فرانتسيانىڭ 23-ءشى پرەزيدەنتى.

ساركوزيدى پرەزيدەنت قىلعان كاددافيدىڭ اقشاسى ما؟

فرانتسيا سوتى نيكوليا ساركوزيدى 2007 جىلعى قىلمىستىق ىستەرى ءۇشىن سوتتادى. ناقتىلاپ ايتقاندا فرانتسۋز قوعامىندا اجەپتاۋىر شۋ تۋدىرعان «ليۆيالىق ءىس» دەيتىن داۋلى ءىس ءۇشىن سوتتالدى.

ءدال سول جىلى ساركوزي پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا جەڭىپ، فرانتسيا تىزگىنى 5 جىلعا قولىنا تيگەن. ەندى وعان «2007 جىلى ليۆيا باسشىسى مۋاممار كاددافيدەن اقشا الدى، سول اقشامەن سايلاۋالدى كومپانياسىن قارجىلاندىردى» دەگەن ايىپ تاعىلىپ، كىنالى دەپ تانىلدى. جانە 100 مىڭ ەۋرو ايىپپۇل تولەۋگە مىندەتتەلدى.

فرانتسۋزدىڭ ايگىلى «Le Mondە» باسىلىمى ساركوزي ءىسىنىڭ ەگجەي-تەگجەيىنە ءۇڭىلىپتى. ساركوزي 2005 جىلى فرانتسيانىڭ ىشكى ىستەر ءمينيسترى بولىپ تۇرعان ۋاقىتتا ليۆيا ديكتاتورى كاددافيمەن «جەمقورلىق كەلىسىمىن» جاساسادى. ساركوزيدىڭ سايلاۋالدى شتابى كاددافيدەن 50 ملن ەۋرو اقشا الادى. بۇل زاڭعا قايشى ءىس. بىراق، ساركوزي ول اقشانى الادى. ەسەسىنە، فرانتسيا حالىقارالىق ساياسي ارەنالاردا مۋاممار كاددافيدى جاقتاپ، ليۆيا باسشىسىن حالىقارالىق ساياسي وقشاۋلاۋدان قۇتقارىپ قالۋى ءتيىس بولادى.

ساركوزي اقىرى سايلاۋدا جەڭىسكە جەتىپ، فرانتسيا پرەزيدەنتى اتانادى. ال 2013 جىلى مۋاممار كاددافيدىڭ ۇلى سايف ءال-يسلام نيكوليا ساركوزيدى ايىپتاپ: «ساركوزي مەنىڭ اكەمنىڭ اقشاسىنىڭ ارقاسىندا پرەزيدەنت بولعان»، - دەپ مالىمدەيدى. ال 2015 جىلى ساركوزيدىڭ كاددافيدەن اقشا العانى بويىنشا تەرگەۋ باستالادى. ساركوزي وزىنە تاعىلعان بارلىق ايىپتى مويىنداعان جوق. ال سوت: «ساركوزي ءوز اينالاسىنداعىلارعا كاددافيمەن بايلانىسۋعا جول بەردى»، - دەگەن جەڭىل-جەلپى قورىتىندىعا كەلىپ، ۇكىم شىعارعان.

بۇل ىستە ۇزاق جىلدار بويى فرانتسيا مەن تاياۋ شىعىستى بايلانىستىرۋشى دانەكەر بولىپ كەلگەن زيادا تاكيەددين دەيتىن كاسىپكەر كۋالىك ەتكەن. ساركوزيدەن بولەك، 11 ايىپتالۋشى بار. ولاردىڭ كەيبىرى ايىپتى دەپ تانىلسا، كەيبىرى اقتالدى. تۇرمەگە كەسىلگەندەر ىشىندە ساركوزي تۇسىندا مينيستر بولعان كلودا گيانا مەن بريسا ورتەفيۋ دە بار.

ساركوزيدىڭ «جەمقورلىعى» ءھام شوديەۆكە كىمدەر قامقورلىق جاسادى؟

تاقىرىپقا تۇزدىق: وسى تۇستا «ساركوزي پاتوح شوديەۆكە قامقورلىق جاسادى ما؟» دەگەن سۇراق تۋىندايدى. نەگە دەيسىز بە؟ قاراڭىز:

قايسىبىر جىلدارى باق-تا ساركوزيدىڭ داۋلى اتى قازاقستانمەن دە بايلانىستى ايتىلعان. 2011 جىل. ساركوزيدىڭ باستاماسىمەن قازاقستاندا «ەۋروكوپتەر قازاقستان ينجينەرينگ» دەيتىن كومپانيا قۇرىلعان. ال 2014 جىلى وسى كەلىسىمنىڭ اينالاسىنان ۇلكەن شۋ شىققان. فرانتسۋز باسىلىمدارى: «نازارباەۆ ساركوزيگە ءوتىنىش ايتىپ، پاتوح شوديەۆتى قۋعىنداۋدان قۇتقارىپ قالۋدى سۇراعان. وتەۋىنە «Eurocopter» دەيتىن 45 تىكۇشاق ساتىپ الۋدى ۇسىنعان»، - دەپ جازعان (orda.kz).

كەيىن ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ ءوزى بۇل اقپاراتتى تەرىستەگەنىمەن، ەۋروپالىق باق شوديەۆتىڭ شۋىن شىنعا تەلىپ وتىر.

بۇل ءىستىڭ باسى 1997 جىلعا بارىپ تىرەلەدى، سول كەزدە پاتوح شوديەۆ بەلگيا ازاماتتىعىن العان ەدى. ول «Tractebel» ءىسى بويىنشا، اقشانى جىلىستاتۋ ىسىنە قاتىستى تەرگەۋدىڭ فيگۋرانتىنا اينالدى (دەرەككوزى: dw.com).

بۇل بەلگيالىق كومپانيا «الماتىەنەرگو» ەنەرگەتيكالىق جەلىلەرىن نەبارى 5 ميلليون دوللارعا ساتىپ الدى. بۇل نازاردان تىس قالعان جوق، كەيىنىرەك بەلگيادا سوت پروتسەسى باستالدى. ول ون جىلدان استام ۋاقىتقا سوزىلىپ، جاڭا اسپەكتىلەرمەن تولىقتى. بىراق باستاپقىدا اڭگىمە «Tractebel» كومپانياسىنىڭ قازاقستاندىق وليگارحتارعا جاسىرىن پارا رەتىندە بەرىلگەن كونسۋلتاتسيالىق گونورارلارى تۋرالى بولعان. بۇل مامىلەنى لوببي جاساۋ ماقساتىندا جاسالعان ارەكەت ەدى. ءتىپتى كومپانيانىڭ ءوزى بەلگيا ازاماتى شوديەۆتى سوتقا بەردى (دەرەككوزى: DW).

كەيىنىرەك ەۋروپالىق جۋرناليستەر انىقتاعانداي، 2009 جىلى فرانتسيانىڭ سول كەزدەگى پرەزيدەنتى نيكوليا ساركوزي مەملەكەتتىك ساپارمەن قازاقستانعا كەلگەن كەزدە، نۇرسۇلتان نازارباەۆ ارىپتەسىنەن بەلگيالىق سوتتا قازاقستاندىق كاسىپكەرلەردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋدى سۇراعان بولۋى مۇمكىن. بۇل ءوتىنىشتىڭ وتەۋى رەتىندە فرانتسيا استانادا ەلۋ «Eurocopter» (Airbus Helicopters) تىكۇشاعىن قۇراستىرۋ كەلىسىمشارتىن العان دەگەن بولجام بار.

ءتۇيىن: شىنداپ كەلگەندە – كوررۋپتسيا – بۇل ابستراكتسيا ەمەس. بۇل وسى ەلدىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ قالتاسىنا تۇسكەن بوتەن قول، ورەسكەل قىلمىس. ال قىلمىس ءتۇپتىڭ-ءتۇبى جازاسىن قالمايدى. ونىڭ ءبىر مىسالى فرانتسيانىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نيكوليا ساركوزيدىڭ سوتتالۋى. وسە ەسەپپەن: ءبىر كەزدەرى شۋ بولىپ، ءبىر تەرىستەلىپ، ءبىر راستالعان شوديەۆتىڭ كۇماندى وتكەن شاعى دا ساركوزي ءىسىنىڭ كولەڭكەسىنەن تابىلىپ قالىپ جاتسا، تاڭ قالماڭىز...

Abai.kz