Óstip jýrip... Jә, bizdiki synshylyq emes. Óz oiymyzdy ólennen kórgen son... Rizashylyq bildirgen jón. Ras, tandanu da bar. Alayda quanysh basym. Týsinikke. Payymgha. Tanymgha. Osy aitqandarymyzdyng ishinen tanymdy bólip alghymyz keledi. Sebebi ol – iman. Jәne de ol әrkimge bir nәsip bola bermeytin iman. Aqberen Elgezekting әleumettik jelilerding birinde jariyalanghan «Dәneker» atty ólenin oqyghanda sol iman quatyn sezdik. Oqyp kórelik:

«Men seni sýiem!» – desem, 
Ol tylsymnyng әmiri. 
Men arqyly bildirer, 
Óz Sezimin Tәniri! 

Múng qinasa údayy, 
Jýreginde dirildep. 
Seni oilady Qúdayym, 
«Balapanym, kýnim» dep!

Yza busa bir demde, 
Kónil qalsa, bosaghan. 
Jylaydy eken keudende, 
Seni ayap Jasaghan...

Kýlking túrsa ezude, 
Tiri jandy qaratqan:
Jәrdemdesti sezuge, 
Bir baqytty Jaratqan!

Ishing qardan týnilip, 
Qysqa ainalsa ómirin. 
Saghan qarar ýnilip, 
Kóktem bolyp Tәnirin. 

Erkeletseng balandy, 
«Balapanym, kýnim» dep. 
Saghynghanda anandy, 
Tәnir túrar kýlimdep... 

«Men seni sýiem!» – desem, 
Men aitty dep oilama. 
Seni sýigen – Úly Alla, 
Men – dәneker jay ghana! 

Mening Múhtar kókem (Shahanovty aitamyn) «Qazirgi keudesin soghyp jýrgen aqyndardyn, tipti anau Pәlenshe men Týgenshening ólenderining ózin ózge tilge audarsang shóp bolyp qalady» deushi edi. Múhang aitqan Pәlenshe men Týgensheni jastayymyzdan pir tútyp óskendikten, әuelgide Múhannyng pikirin qostamaq týgili «osylay aitugha qalaysha auzy barady» dep únatpay qalatynmyn. Jýre kele ózimning standartty oy shenberinde qalyp qoyghanymdy týsindim. Baqsam, Múhannyng aitqandarynyng jany bar. Biz sóz oinatudy sheberlikke balap kelippiz. Al oily ólendi ilude bireu ghana jazyp, ilude bireu ghana aita alady eken. Sonday oily óleng – biz tilge tiyek etip otyrghan Aqberen Elgezekting «Dәnekeri».

Aqberen – nazarda jýrgen aqynnyng biri. Óz basym onyng sebebin janashyldyghyna baylanysty dep qabyldaytynmyn. Alayda ol janashyldyqqa... Jә, ol bólek әngime. «Dәnekerge» keleyik. Synshylar «Taqyryby ólendi ashyp túr» deushi edi ghoy. Sol qalyptasqan jattandy pikirdi biz de ishtey qaytaladyq. Sosyn... Sýisindik.  «Áy, Aqberen ony qaydan biledi-ey» degendi de oy eleginen ótkizdik. Sebebi Aqberenning «Men arqyly bildirer, Óz sezimin Tәniri» deui kezinde dýiim músylman qauymy qabylday almaghan Mansúr Hallajdyng «Ánnәl Haqymen», yaghny «Men – Allamyn» deuimen para-par túr.

Alla «Men seni sýiemin» deu ýshin nege Aqberendi qajet etip túr? Ózi aita almay ma? IYә, aita alady. Aytty da. Ras, aitqan aqyn. Búlay oilau materialistik kózqaras. Ókinishke qaray, ol kózqaras eshqashan ózgermeydi. Shyntuaytyna kelgende aitqan aqyn emes, Alla. Bizding Aqberendi Mansúr Hallajben qabat qongymyz sondyqtan.

Ólendi qalyptasqan synshylyq ýrdis boyynsha taldasaq, yaghny adamgha tәn әrqily kónil auany óleng tilimen aitsaq, «Múng qinasa», «Yza busa», «Ezude kýlking túrsa», «Men seni sýiem» desen, sonyng bәri Allanyng «seni oilauy», «seni ayauy», «jәrdemdesui», «kýlimdeui» ekendigin aqyn shynayy senimmen jetkize alghan. Eger biz ólendi osylay týsinsek, búl pikirdi jazbaghan bolar edik. Óleng osynday týsinik túrghysynda jazylghanda onda aqyn biz jogharyda aitqan Mansúr Hallaj dengeyine kóterile almaghan bolar edi.

Basy ashyq jayt. Búl ólende parallelidik ólshem joq. Adam men Alla... Búl ekeui eshqashan qatar túra almaydy. Bar nәrse, ol – Alla. Al dәneker... Ol – materiya. Materialister eshqashan Allany kórmeydi. Olardyng úghymyndaghy aqiqat – dәneker.

Biz de qaytalayyq. «Men seni sýiem!» búny – әkening balagha degen mahabbaty dep qabyldayyq. Alayda әkege qaraghanda balagha degen ana mahabbaty әldeqayda basym. Ana balasy ýshin otqa da, sugha da týsuge, tipti jan beruge de dayyn. Kez kelgen ana osy alau sezimdi ózimning tabighy bolmysym dep qabyldaydy. Osy týsinikti Aqberen joqqa shygharady. Anagha tәn mahabbat... Shyntuaytyna kelgende ol mahabbat anagha tәn emes. Ol – analyq emes, Allalyq kórinis. Biz jogharyda imangha balaghan tanym kimde bolsa sol adam balasy ýshin bәiek bolghan anadan Allany kórgendey, ózge de kez kelgen jaratylystan Jaratushy iyeni sezine alady. Sebebi, bar nәrse tek – sol. IYә, Alladan basqa tәnir joq.

Úghynyqtylyq ýshin aitayyq. O dýniyede adamdar arasyndaghy tuystyq sezim ajyraydy. Tuystyq sezim adam jady óship qalghandyqtan emes, sol sezimdi berip túrghan Alla ekendigi aiqyndalghannan keyin baryp ajyraydy. Aqiqat aiqyndalghannan keyin ómir boyy bәiek bolyp jýrgen balannyng ózine eshqanday da jaqyndyghy joq ekendigin bilgende jәne onyng senen sauap alu ýshin sonyna týskenin kórgende Qúran Kәrimde aitylghanday odan albasty kórgendey qashasyn.

Áke, ana, bala búl – ruhtyng ómirge keluine negizdelgen «jýie». Bolmasa ruhta ýlken-kishi, әke-bala degen úghym joq. Oghan dәlel – bizding ruhymyzdan alynghan әlmisaq uәdesi. Alla barsha ruhqa (bizding janymyzgha) «Men senderding jaratushy iyelering emespin be?» degende olar birauyzdan «IYә» dep jauap bergen. Mine, dәl sonday tuystyq baylanys joq «ruhtar tendigi» aqiyrette qaytadan qalpyna keledi. Olay bolmaghan jaghdayda kez kelgen ana jәnnatqa barghanymen balasynyng jaghdayyn oilap púshayman boluyn qoymaghan bolar edi. Al onday kónil auany jәnnattyng tabighatyna tәn emes.

Dәneker – diny tilde «Uәsila» dep atalady. Uәsila – bizding dәstýrli dinimizge tәn. Uahabiylerding basty ústanymy – uәsilany moyyndamau. Alayda, uәsilany tanymay eshkim de Allany tany da almaydy. Uahabiylerding uәsilany qabyldamauy – olar qay nәrseden de Allany emes, dәnekerdi kóredi.

Qúran Kәrimde «Alla senderge jaqsylyq jasaghanday sender de oghan jaqsylyq jasandar» degenge sayatyn ayat bar. Sonda biz Allagha qalay jaqsylyq jasamaqpyz? Din ghúlamalarynyng aituynsha Alla bizdi bar tәrizdi kórsetip, ózin jasyrdy. Eger biz ózimizding joq ekenimizdi tanyta alsaq, sonda Allanyng bar ekendigi aiqyndalady. Bizden kýtilip otyrghan jaqsylyq – sol. Eger biz ana mahabbatynan Allany kóre alsaq, jaqsylyq jasau mәnin týsingen bolar edik. Sonda «ana – dәneker» joq bolady da, tek Alla ghana qalady. Jalpy Allanyng qasynda tek joqtyq qana bolady. Al «anany» bar dep biletinderding shyn aty – materialister.

Biz kóp aittyq. Al Aqberen bolsa ony «Men seni sýiem!»  desem, Men aitty dep oilama» dep bir-aq auyz sózben týiindeydi. Búl endi Aqberen Elgezekke ghana tәn sheberlik. Dúrysy – tanym. Tanym turaly jogharyda aitqanbyz. Tәmam.

Qúdiyar Bilәl

Abai.kz