Ýsh túghyrly til degen týrki halqy ýshin kópten beri taghdyrdyng jazuy bolyp keledi. Osydan jeti ghasyr búryn da osy mәsele memlekettik dengeyde túrghan eken. Qaraman әuletinen shyqqan Mehmet súltan әskery qabiletimen, parasatty biylik jәne ghylymymen aty shyqqan tarihtan oiyp oryn alghan túlgha boldy. Ol kezde on ýshinshi ghasyrda Seljúq memleketi Evraziyanyng ýshten birin alyp jatqan alyp imperiya bolatyn. Memlekette oqymystylar parsy tilinde, biylik arab tilinde tirshiligin ertegidey jalghastyryp jatady. Al qara halyq óz týrki tilinde kýneltip jýredi. Órkeniyet islam ortaq. Biraq biylikte týrikter bolghanmenen, keleshekte ózdiginen búl biylikting basqa mәdeniyet ókilderining qolyna esh talassyz ótetindigin bilgen Qaramanly Mehmet súltan ainalasyna oghyzdardan ghana jasaq qúryp, memleket biyligin nyghaytu maqsatynda, Seljúq jәne Moghol jýiesin qorghaytyn әskerdi kýshpen ydyratyp, Koniyany ózine bas qala qylyp jariyalaydy. Koniya týrikmenderining qoldauyna ie bolady. Sol kezdegi týrik handarynyng attary parsysha Izzetdin Keyqauys, Ghiyasitdin Siyavush bolyp keletin. Biylik parsylanyp ketken. 
Búl jerdegi Maqsat Qaramanly Mehmetting sayasy tarihyn aitu emes, onyng tarihtaghy bir isi, iri isi, til mәselesindegi ústanymyn ghibrat etkeli jazyp otyrmyn. Ol 1277 jyly 13 mamyrda «Býginnen bastap biylikte, mәjiliste, ordada, meshitte, bazarda týrik tilinen basqa til qoldanylmaytyn bolsyn!!!» dep memlekettik, mәdeni, órkeniyettik jәne sayasy pәrmen shygharady. Pәrmenining dәrmenimen týrik tili arab, parsy qyspaghynan aman qalady. 
Býgin Qazaqstan da osy ýsh túghyrly til qysymyn, búl tabighy qúbylys dep sanagha sinistirgisi keledi. Keshegi kommunistik iydeologiya jahandanuynyng saldary degen ústanym joq. Keshegi kenestik qúndylyqtardyng tili men orny sol qalpy siresip túr. Búl negizinen memlekettilik teoriyasyna da, qazaq eli túghyrnamasy bolyp tabylatyn ata zanymyz konstitusiyagha da qayshy... Onda pәrmen bar «qazaq tili memlekettik til» degen...biraq dәrmen joq..

Dosay Kenjetay

(Áleumettik jeliden)