Ystambúldaghy halyqaralyq Bekmahanov simpoziumynyng qorytyndysynda osynday sheshim qabyldandy.

Mimar Sinan kórkem óner uniyversiyteti jәne Týrki әlemi munisipaliytetteri odaghynyng tize qosa otyryp 2015 jyly, 15-16 sәuir kýnderi Ystambúlda úiymdastyrghan qazaqtyng túnghysh kәsiby tarihshysy Ermúhan Bekmahanovtyng tughanyna 100 jyl toluyna oray «Kenestik tarihnama jәne Qazaqstan tarihynyng mәseleleri» atty halyqaralyq simpozium joghary dengeyde ótti.

Simpoziumgha Qazaqstan, Soltýstik Kipr jәne Týrkiyadan kelgen 14 ghalym kenestik tarihnamany týrli aspektilerimen taldaghan bayandamalar jasady. Óz yqpalyndaghy últtardy tarihsyzdandyryp, últtyq erekshelikterinen júrday qogham ornatugha baghyttalghan kenestik tarihnamanyng qazaq jәne basqa da týrki halyqtardyng tarihyndaghy saldary әngime etildi.

Osy orayda Mimar Sinan kórkem óner uniyversiytetining Tarih kafedrasynyng mengerushisi jәne simpoziumdy úiymdastyru komiyteti tórayymy t.gh.d. professor Fatma Ýrekli ghylymy kirispe sózinde Týrkiya Respublikasynyng túnghysh Preziydenti Mústafa Kemal Atatýrikting mynaday sózin atau ótui mәndi edi: “Tarihty jazu, ony jasauday manyzdy; eger tarihty jazghan jasaghangha adaldyq tanytpasa, myzghymaytyn aqiqat adamzatty tang qaldyratynday ózgerip ketedi.”

T.gh.d., professor Ýrekliden keyin Mimar Sinan kórkem óner uniyversiyteti prorektory professor Zәky Alpan men Qazaqstan Ystambúl Konsuly Serjan Sәrsenbaev sóz sóilep, simpoziugha tabys tiledi.

Búdan keyin Qazaqstan telearnasynyng Bekmahanovtyn  100 jyldyghyna. dayyndaghan “Jarqyn beyne” atty derekti filimi tamashalandy. Jarty saghattyq derekti filimde Bekmahanovtyng tarihshylyghy men jeke túlghasy jәne otbasy tanystyryldy.

Osydan song eki kýn men bes otyrysqa jalghasatyn simpozium óz júmysyn bastady. Alghashqy otyrysta jalpy Bekmahanovtyng ómiri men ghylymy júmystary atap kórsetildi. Bekmahanovtyn  betbe-bet kelgen barlyq qysymdar men qiyndyqtargha tótep bergen tarihshy ghalymdar ýlgi tútarlyq kәsiby mahabbaty pen tabandylyghy egjey-tegjeyli aityldy.

Ekinshi otyrysta Bekmahanov zerttegen taqyryptar men qazaq tarihynyng kenestik dәuirge qatysty mәseleleri sóz boldy. Ýshinshi otyrysta kenestik tarihnamada últtyq ziyalylar jәne kenestik tarih týsiniginen últtyq tarih týsinigine kóshu ýrdisi talqylandy. Tórtinshi otyrysta Qazaq tarihy turaly zertteulerdegi iydeologiyalyq qysym men shekteuler men kenestik tarihnamada últtyq tarihtargha qarau tәsili turaly bayandamalar oqyldy.

Besinshi jәne jabylu otyrysynda bolsa, simpozium júmysy turaly baghalaular, qorytyndylar jәne úsynystar aityldy. Osy otyrysta simpoziumnyng alty tarmaqtan túratyn qorytyndysy qabyldandy. Olar:

1. Simpozium barlyq jaghynan óte tabysty ótti. Úiymdastyru joghary dengeyde boldy. Simpoziumgha bayandama oqugha shaqyrylghandardyng sanynyng shekteuli boluy otyrystarda uaqyt tarlyghyna jol bermedi jәne pikir almasular ynghayly atmosferada ótti.

2. Jyl sayyn múnday ghylymy kezdesuler Týrkiya men Qazaqstan tarihshylary arasynda auyspaly týrde jalghastyru qajet. Búl Týrkiyada ótetin bolsa, onda Qazaqstan tarihyna, al Qazaqstanda ótetin bolsa, onda Týrkiya tarihyna baylanysty taqyryptargha negizdelgeni jón. Mysal ýshin kelesi jylghy tarihshylardyng kezdesui Qazaqstanda úiymdastyrylghanda qazirgi tanda qazaq júrtshylyghy qyzyghushylyq tanytyp otyrghan Osman tarihy jәne Súltan Sýleymenning kezeni simpoziumnyng taqyryby bola alady.

3. Mimar Sinan kórkem óner uniyversiyteti jәne L.N.Gumiylev atyndaghy Euraziya memlekettik uniyversiyteti tarihshylary kóbirek bas qosyp tәjiriybelering bir-birimen bólisui ýshin oraylar tughyzyp, ortaq zertteu jobalary iske asyrylghany dúrys.

4. Eki uniyversiytet magistratura jәne doktorantura studentteri ýshin әsirese eki elding tarihyn ýiretu, zertteu jәne jazu turaly júmystardyng atqarylghany útymdy.

5. Týrkiya men Qazaqstannan simpoziumgha qatysqan tarihshylardyng múryndyq boluymen týrikshe jәne qazaqsha eki tilde ortaq bir ghylymy tarih jurnaly (bastapqyda jylyna eki ret) shygharu paydaly bolmaq.

6. Simpoziumgha kele almaghan AQSh jәne Japoniyadaghy ghalymdardyng jibergen bayandamalary da ishinde bolatyn simpozium materialdary kitabyn týrikshe, qazaqsha jәne aghylshynsha ýsh tilde osy jyly kýzde jaryq kórui tiyimdi.

Mimar Sinan kórkem óner uniyversiyteti jәne Týrki әlemi munisipaliytetteri odaghynyng 2015 jyly, 15-16 sәuir kýnderi Ystambúlda úiymdastyrghan qazaqtyng túnghysh kәsiby tarihshysy Ermúhan Bekmahanov tughanyna 100 jyl toluyna oray «Kenestik tarihnama jәne Qazaqstan tarihynyng mәseleleri» atty halyqaralyq simpozium osy qorytyndy sheshimdermen ayaqtaldy. Simpozium materialdary oryn alghan kitaptyng túsaukeseri Qazaqstannyng Týrkiyadaghy Elshisi jәne filologiya ghylymynyng doktory, professor Janseyit Týimebaevtyn qamqorshylyghynda kýzde Ystambúlda ótetin bolady.

Ábdiuaqap QARA,
Tarih ghylymynyng doktory, Mimar Sinan kórkem
óner uniyversiytetining professory

Abai.kz