Cenatordyng sózi: «Deputattardy synaysyzdar kep, sonda olardy kim saylady?»

QR Parlamenti Senatynyng deputaty Birghanym Áytimova deputat mandatyn iyemdenip jýrgen әriptesteri turaly sóz etti.

Jaqynda Astana jaqta Últtyq komissiya qúrylypty. Ol әleumettik sanany modernizasiyalaumen ainalysatyn kórinedi. IYә, qogham sanasyn týbegeyli janghyrtu kerek-mys. Qalay?

«Deputattaryng esi bar, sanasyz deputat joq. Bizge tek algha jýru, damu kerek. Óz elimizdin, territoriyamyzdyn, Memleketimizding mýddesin qorghauymyz qajet. Sizder deputattardy synaysyzdar kep. Men súrayynshy: sonda olardy kim saylady? Saylaushylar saylady ghoy. Senatorlardy sizder janama týrde, mәslihat arqyly saylaysyzdar.  Mine, endeshe. Tandaghanda, eng layyqtylaryn saylanyzdar.  Meninshe, halyq eng layyqty deputattardy saylady», - deydi Birghanym Áytimova.

Áytimova hanymnyng sózin qazaqshagha qotaryp otyr týigenimiz – deputattardy halyq saylaydy eken.

Bile jýriniz! Bir mandattyq saylau jýiesi toqtaghaly beri, deputatty halyq saylamaydy, senator hanym. Biz partiyalyq saylau prosessine ótkenbiz. Partiyalyq saylaudyng ózi Parlamentting tómengi palatasynda ghana jýzege asady. Mәjilisting 107 deputatynyng esim-soyyn el bilmeydi. Mәjilisting 98 deputatyn partiya kenesi anyqtaydy. 9 deputat QHA-nan saylanady.

Al Jogharghy palata Senatty oblystyq mәslihat deputattary jasaqtaydy. Olardyng ishinde Preziydent pәrmenimen taghayyndalatyn deputattar da joq emes.

Búl QR Parlamenti jәne onyng deputattarynyng mәrtebesi turaly Konstitusiyalyq zan. Onda Mәjilis pen Senat deputattary qalay jәne qansha merzimge saylanatyny turaly taygha tanba basqanday kórsetilgen. Ókinishke oray atalghan Konstitusiyalyq Zannan «deputattardy halyq saylaydy» degendi kórmedik.

(http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z950002529_)

Deputat degen әuelde latynshadan «ókil» degendi bildiredi eken. Halyqtyng biylik qabyrghasyndaghy senimdi ókili. Yaghni, týsinuimizshe, halyqtyng mún-múqtajyn, zar-zapyranyn basshylyqqa jetkizip, týsindirip berushi.

Býgingi deputat she? Biylikting tapsyrmasyn halyqqa tәpsirleushi «ókilge» ainalyp ketken joq pa? Solay sekildi. Sebebi, songhy kezde BAQ-ta «Deputattar joldaudy týsindiru ýshin el aralamaq» deytin taqyryp jii qauzalady. Mysaly retinde, «Google» izdeu jýiesinde dәl osy taqyryppen jazylghan 70 myngha juyq maqala bar eken.

«Deputat - halyqtyng qyzmetshisi» degen sóz bar edi. Deputát ( lat. deputatus — jiberilgen) — azamattardyng tandauy boyynsha biylik organyna jiberilgen adam. Oghan qarastyrylghan jenildikterge parlamenttik indemniytet kiredi. Deputatty halyq tandauy tiyis-ti. Ol halyqtyng kózi, qúlaghy әm tili. Biz kýlli әlemge «zayyrlymyz, demokratiyalyq prinsipterge sýienemiz» deymiz. Demokratiya – sózi demos – halyq jәne kratos – biylik degen grek sózinen shyqqan, yaghniy “halyq biyligi” degen maghynany bildiredi. Halyqty biyleu emes, halyqtyng biyleui. Deputat sol ýshin saylanady. Bir auyz sózben týiindesek, «Halyqtyng qyzmetshisi» (Sluga naroda).

Mine, solay! Dese de, «sanasyz» deputattardyng joq ekenine sendirdiniz, senator hanym!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz