«DIN ZANY JOBASYNDAGhY 6 «ÁTTEGEN-AYGhA» 7  DINY TOLYQTYRU

Bismillay Rahmany Rahiym.

Dos,  men senin  últ jәne qogham qayratkeri retinde aityp jýrgen әngimeler men jazghan maqalalaryna ýnemi yqylaspen nazar salyp qaraymyn. Tayauda, senin  lauazymyndy «sayasatker»- dep dúrys kórsetken, «Qazaqstan Zaman» (15.02.2018j) gazetindegi  Aqyldastar alqasynyng jetekshisi retinde jazghan maqalandy oqyp, soghan ýn qosyp, tolyqtyru retinde óz pikirimdi jazyp otyrmyn.

Negizi, eldi eleng etkizgen, sayasatker, Sening búl jazyp otyrghan maqalandy, senen búryn eldegi diny teolog ghalymdar men din qayratkerleri jazyp, óz oilaryn aitulary kerek bolatyn. Olar jazbaydy, jaza da almaydy. Dengeyleri men qaysarlyqtary jetpeydi. Búlay  aityp otyrghanym, teolog degenning ózi «din janashyry, din qorghaushysy» degen sóz. Demek, dinning janshyrlary eng aldymen solar bolulary kerek. Bizding elde  qazirgi tanda osy talap  túrghysyndaghy  tolymdy diny teologtar joq. Alghan ghylymy ataqtary teolog-ghalym bolghandarymen qalyptasqan bolmystary ol dәrejege jetpegender. Tipti Respublikalyq músylmandar diny basqarmasyn basqaryp otyrghan  qayratkerlerin de, din basshysynyng jalaqysyn alyp,  qyzmetin atqaryp jýrgenderdi de taza din janashyry, din qayratkeri dep aita almaymyn. Biraq - bar!  Osy orayda sening uaqyt tauyp jazghan myna maqalana din janashyry, ilimshi retinde aldymen rahmet aitqym kelip otyr. Búl sening jazyp otyrghanyng – zang emes, qabyldanar zangha osy elding azamaty retinde jetkizgen úsynysyn. Maqalana «Alty jyldan song oralghan Din zany jobasyndaghy 6 «ÁTTEGEN-AY...» dep taqyryp qoyypsyn.

1.SEN aitasyn;

BIRINShI – niqab pen pәrenji meselesi

deysing de, «...432-2 – baptyn, birinshi, ekinshi tarmaqtaryna baylanysty; «Baptyng maqsaty dúrys, beriliuinde de naqtylyq bar, biraq, mening oiymsha, búl bapty din mәselesin retteytin, zangha kirgizuding qajeti joq siyaqty. «Bet әlpetti tanugha kedergi keltiretin kiyim keshekti» qylmyskerler de, tonaushylar da, t.b. kiyip jýrui mýmkin. Búl, sózsiz, qoghamdyq jerdegi qauipsizdik mәselesine jatady. Áriyne, onyng ishine niqab pen pәrej de kiredi, biraq búl jerdegi basty mәsele «diny kiyimge tyiym salu» emes, qoghamdyq qauypsizdikti saqtau bolyp tabylady... Bayqap qarasanyz, búl tarmaqtyng mәtinining diny mәselege eshqanday qatysy joq. Sondyqtan taghy da qaytalaugha tura keledi. Búl baptyng (talaptyn) «qoghamdyq jerlerdegi qauipsizdik mәselesi»- degen siyaqty basqa zandardan oryn alghany tiyimdi bolar. Bir sózben aitqanda, din turaly zangha «kiyim keshekti kiyip jýrudi shekteu»- maqsatynda arnayy bapty engizuden góri, sol mәselening basqa zattarda kórsetilgeni dúrys -dep oilaymyn. Sonda búl; «diny belgimen kýresten» góri zayyrlylyqtyng talabynan tughan tyiym bolyp qabyldanady...».

                                 1.MEN Tolyqtyrsam;

KIYIMNING SÚLTANY - IMAN KIYIMI

Qúran bylay deydi; «Ey, Adam úrpaqtary! Biz senderge abyroylaryndy jasyratyn kiyim jәne jasanularyng ýshin sәndik nәrseler jiberdik. Sonyng bәrinen de iman kiyiming bolghany jaqsy. Bile bilgenge Allanyng taghylymy osynday. Ei, Adam úrpaqtary senderding ata analaryndy azdyryp, Jәnnattan shygharghany siyaqty, olar senderdi de azdyryp jýrmesin. Abyroylaryn ózderine kórsetu ýshin shaytan olardyng kiyimderin de sheshindirgen (jalanashtaghan).  Shaytan da, onyng yqpalyndaghylar da sender kóre almaytyn jerden senderdi kóredi. Anyghyna kelsek, shaytandardy biz imansyzdarmen dos ettik.( «Aghraf», 26-27)

Osy qos ayatty «Ilim әlippesi» bylay týsindiredi;

Jaratqan IYem Adam Atagha; «Sen kókten kete ber, Biraq din bar, ol – Islam, sen – músylman. Biraq, osy joldy ústanuda men saghan kitap beremin»- dedi.  Sóilesti me Allah Adam Atamen? Sóilesti. Alghashynda adamgha jalghyz Jannatty jaratty Alla Taghalam. Bir-aq - baq, bir-aq - jol. Adam joldan tayghannan keyin Jaratqan IYem keshirdi de oghan Jannatqa joldy berdi qaytadan. Ol qaytarar joldyng aty - Din edi. Dinning aty – Islam. Ol bireu-aq edi. Onyng sebebi o basta jaratylghan bir-aq adam boldy. Oghan Alla taghalam «jýrgizetin kitap beremin»- dedi. Ol da Bireu-aq. «Men saghan sansyz kitap beremin, sansyz kiyim beremin, solardyng ishinde kitaptyng súltany - Qúran bolsa, kiyimning súltany - Iman kiyimi»- dedi Allam. Sebebi Iman kiyimi bir-aq tal, sol ghana sansyz kiyimning ishinde erekshe atalady. Sebebi ony aityp túrghan ózi de, Bireu-aq, Alla Taghalam. «Nege kókten Jaratqan IYem Qúranda Iman kiyimin aityp jatyr? Onyng din ústanudaghy qatysy ne? «Ártýrli kiyim kiyip jýre beruge bolady, nege Qúday ony tandady?»-degen súraq bolady.

 Adamgha Iman kiyimi berildi. Adam Atany jaratqannan keyin Jaratqan IYem, Adam Atagha: «Sen osy kiyimdi kiyip jýr. Saghan úqsas senen tughandar da, osy dindi ústanghandar da, sol kiyimdi kiyip jýrsin»- dep eskertti. Endi iman kiyimining dinge qanday qatysy bar?  Onyng adamgha ne paydasy bar?

 Nege Alla Taghalam barlyq kitapta da, «dindar men dindar túrsyn, zinalyq jasaghanmen zinalyq jasaghan túrsyn, araq ishetin әieldermen araq  ishetin erkekter túrsyn, taqularmen taqua túrsyn»- deydi. Bóldi ghoy. Onday bolsa kiyimdi de Alla bóldi. Osydan; «sony kiyip jýrip imandy bolugha bola ma, imansyz bolugha bola ma?»- degen súraq tuady. Áriyne, imanyndy kýsheytetin tirlikterdi oryndamasang imandylyghyndy saqtau qiyn. Onyng birinshisi - iman kiyimi. Qatysy bar ma eken dinge? Imandy saqtau mәselesinde «iman kiyiminsiz saqtaugha bolady» -deydi, «biraq, qiyn»- deydi. «Ol ýshin tipti sәndenbe»- dep jatyr Alla Taghalam. «Kózge týspeytin kiyim kiy»- dep taghy eskertip jatyr. Iman kiyimi - erkek te, әiel de ar úyatyn jauyp ústau mәselesinde, Jannatqa baru mәselesinde adamdargha  tәn qasiyet. Alla Taghala bergen, deneni kýnge kýidirip almas ýshin, suyqqa ýsirip almas ýshin, kir dýniyeni jaqpas ýshin, birdene oqys kirip ketpes ýshin, jamandyqqa tozyp ketpes ýshin, bergen dýniyeni dúrys paydalanu ýshin ony jauyp túratyn dýnie berilipti. Kiyim. Ol - iman kiyimi. Óitkeni, múnyng birinshiden, manyzdy mәselesi - Jannatqa keletin deneni saqtaytyn kiyim.  Alla Taghala iman kiyimi dep ol kiyimdi aitqan eken, sening sol kiyimmen úyatty jerlering jabyq túrsa, sening Jannatqa birden bir keluine әbden mýmkin degen sóz. Jannatqa keletin jol. Iman kiyimi – Jannatqa әkeletin jol da. Osydan súraq tuady. «Eshteneni istemey, eshteneni jasamay, tek qana iman kiyimimen Jannatqa barugha bola ma?»- degen. IYman kiyimi adamnyng boyyndaghy ar úyatty oyatady. Ar úyatyng oyanghanda sen aldymen Alladan úyalasyn. Eshtene oryndamasang da qorqasyn. Eshtenening rәsimin  oryndamay jýrip-aq sen Allany moyyndaysyn. Iman kiyimi ózimen ózi qúdiretimen sening boyyndaghy qasiyetindi kýsheytip, Allany moyyndatady. Adam balasy ony bilmeydi, kózimen kórmeydi, estimeydi, biraq sony kiimen onyng kýshi, imany kýsheyedi. Sol sebepti de Qúday «iman kiyimin ki, eshtene oryndamasang da - depti. Sen iman kiyimin kiyip jýrip sheshken kezde qysylasyn. Úyalasyn. Sen iman kiyimin kiyip jýrgen kezde senen adamdar úyalady. Saghan qarsy sóiley de almaydy.  Ol Allanyng qúdireti. Sebebi ol kiyimdi kim berdi, Alla berdi. Sebebi ol kimge únaydy, Allagha. Onday bolsa sony kiygen adamdy kim saqtaydy, Alla saqtaydy. Tipti ol eshteneni oryndamay jatsa da dene ózinen ózi úyalady.

    Oqyp bilim alghannan góri iman kiyimin kii qiyndau. Oqyp bilim alyp ilimdi bolghannan da, iman kiyimin kii qiyndau. Sharighattan da, Tarihatty jatqa biluden de, Qúrandy jattaudan da qiyn ol. Sebebi, iman kiyimin kiyip alu shynymen-aq basqa dýniyege qaraghanda qiyndau tiyedi.

Sheshinip, tәnin jartylay kórsetip jýrgen әiel zatyna «sen imany kiyim ki» - deseng ol úyalady. Ol shashyn kórsetkisi keledi. Dene mýshesin, súlu belin kórsetkisi keledi. Úyatty jerining bәrin kórsetkisi keledi. Ol kezde úyalmaydy, qysylmaydy. Al «iman kiyimin kiyip jýr»- deseng «sólpildep jýremin be?»- dep retsiz úyalady.  Barmaydy, bara almaydy. Biraq ol adam onsyz da otyryp saghan dúghasyn oqyp berip, Qúranyn oqyp, uaqytsha oramalyn baylap, qúdayy tamaghyn bergenge dayyn túrady. Biraq kiyimindi ol kiymeydi. Dinge qatysty keybir dýniyeni jasaydy. Meshitke de barady,  kiyimin kiyip namaz oqyp kete alady. Biraq iman kiyimi eng birinshi Jannatqa jol sol ekenin qabyldamaydy.

Eng birinshi Jannatqa jol qyz balagha da, er adamgha da osy - Iman kiyimi. Allanyng aldynda úyalu qasiyetin kóteretin kiyimdi kii - jay kiyimge qaraghanda qiyndau. Al, biraq, kiyip alu, kiyip Jannatqa baru onay. Sebebi biz Jannattan kelgenbiz. Al sony saqtaytyn kiyim, sony bildiretin kiyim, iman kiyimi. Alla kiyim kiidegi qiyndyqty  bilgennen keyin de basqa kiyimderdi berdi. «Beremin»- dep eskertti. Al endi «әshekey beremin»- degen sebebi de adam saytannyng kórsetken qyzyghyna qyzyghyp ketetinin taghy bildi de, ony da berdi. Biraq Alla Iman kiyimin berdi. Iman kiyimi ishtegi imanyndy kýsheytip, dinindi ústatugha, Jannatqa aparugha jol salatyndyghyn Alla aityp berip túrsa da, biz kie almaymyz. Búl – ilim. Zorlyqpen  kiyindiruge bolady, úrsyp, úryp jetkizuge bolady. Sebebi ol iman bara-bara ishten ózi de tuady, oyanady. Ol adam saghan ashulanghanymen, renjigenimen, sonynan moyyndau ishten tuylady. Qúdaydyng әmirimen kiygen kiyimin ózi de sheshpeydi, «shesh»- deseng úyalady ol kezde. Zorlyqpen ony sheshtire almaysyn. Alla sheshtirmeydi. Sheshtirgenning ózinde de kýnәsin sen alasyn. «Sen jabynbay jýr»- dep aitugha saghan bolmaydy. Onda sen onyng kýnәsin arqalap alasyn. «Jannatqa bara jatqan adamgha sen nege kedergi jasaysyn. Sen naghyz kýnәqar boldyng ghoy»- degen sóz.

    Iman kiyimin, zorlap kiygizuge bolady, Allanyng qúdiretimen iman oyanady. Ol renjigenmen ishinen úyaty oyanady. Onyng birden bir sebebi biz Jannattan shyqqanbyz. Adam balasy o basta Jannatta tughan. Sodan keyin ony sheshtiruge bolmaydy, oghan sening qúdireting jetpeydi.

Osy ilim adamgha neni әkeldi - qarapayymdylyqty әkeldi. Jannatty Alla berip túryp, Adam Atagha qanday sóz aitqanyn úqtyq. Kitap beretindigin, kiyim beretindigin úqtyq.  Eshteneni bilmey túryp Jaratqan IYem adam balasynyng denesine Allany moyyndauda denening qabileti iman kiyimine qatysty ekendigin Adam Atagha aityp jibergen. Ol kisi sony alyp kelmese de, imanyn alyp kelgen.  Adam Ata da, Haua Ana da sol kiyimimen kelgen. Artynan basqa kiyimder de týsken. Sebebi olardan úrpaq kóbeyetindigin Jaratqan IYem aitqan.  Biraq din kelipti! Adam balasyna Iman kiyimi mәselesi birinshi qoyylghan. Sol kezde Adam Ata jerge Iman kiyimimen kelgen, biraq kitapsyz týsken. Imanyn orap alyp kelgen. Imanyn týiip alyp kelgen qolyna.

Onyng imany ózin-ózi kýsheytuge qúdireti joq. Biraq Alla eskertip túr; «Iman kiyimin sheshu qiyn». Kii odan da qiyn. Biraq «zorlyq bar»- dep túr.  Rúqsat bar. Onday bolsa essiz balagha der kezinde iman kiyimin kiygizgen dúrys. Ábden esine kelgen adamgha ýiretkennen góri. Kishkentay balagha sen ony maqtap túryp kiygizip jibersen, sen ony ómirlik baqytty etesin. Al ony kiymegen adamdy kiyindiru ýshin sen әli talay qinalasyn.

 «Imansyz әieldi alma»- dep Allanyng aitatyn sebebi de sol. Taqua men taqua, mýmin men mýmin, kәpir men kәpir, zina jasaghysh pen zina jasaghysh, araq ishetin men araq ishetin bolsyn - deytin sebebi osy.

Sonymen, Iman kiyimi basqa kitaptardan da birinshi túr. Sebebi, kitaptan búryn sening deneng keldi ghoy. Al endi iman kiyimin kiyip diny jolgha týsuge bola ma?  Bolady. Sebebi Alla ony ishten tughyzady. Oghan Qúdaydyng ghana qúdireti jetedi. Iman kiyimdi kiyip jýrip-aq, oilanu qabileting týzelip, aqyryn-aqyryn  dinindi  qabyl alasyn.

Adamdardyng oilap tapqan dini - Qúdaydyki emes. Ol - saytandyki. Qúdaydyng dini bireu. Taza jol – Islam. Sol sebepti de Jaratqan IYem halyqtyng arasynda qarsy keletinder bolatynyn bilip, solardy oryndamaghandargha arnap dozaq dayyndap qoydy.

Allany tyndamaytyndardyng dozaqqa baratyndyghy, jazasyn alatyndyghy qúranda bar. Dozaq sol kezde keldi.  Biraq Jaratqan IYem dozaqqa jibermeu, jetkizbeu, mәselesin birinshi kýnnen qolgha alyp, Iman kiyimimen jiberdi. Birinshi kýn, birininshi mezet, birinshi saghattan-aq, adam kýnә jasay salyp solay etti.  Dinnen búryn denege Iman kiyimi keldi. Sebebi dene Jannattan keldi.

Týrli týsti kiyim adamgha týrli qasiyetine baylanysty beriledi. Taldauyna, minezine, qylyghyna. Biraq sansyz adam, qanshama últ bolsa da, bәrine túiyqtap biraq iman kiyimin beru mәselesin týsinu kerek. Kiymesen, kiymey jýrip te dinning jolyn ústanugha bolady.  Dindi kim ýiretedi? Qúran ýiretedi.  Dindi ýiretushi - Alla. O bastan bolghan, ortasynda da , sonynda da bar, óitkeni ol – mәngi. Onday bolsa din ýiretushi bizde – Jaratushy Allam. Ol - bar, bolghan, mәngilik bolady. Din - basynda da ,  ortasynda da, sonynda da qalady. Songhy baryp jetkizer ordasy - Jәnnat. Búl ilim kókte jaratqan Jaratqan IYemning kitaphanasynda jazylghan.

     Ruh - Iman.  Al ruh qonu degen sóz imanyng kýsheydi degen sóz. Al Iman kiyimi ruhty saqtaydy. Imannyng iyesi Alla.  Alla Qúranda «Men ruh berdim»- deydi.

Qúrandy әkelmes búryn, payghambarymyzgha ne berdi? Ruh berdi. Jәbireyil kim - Ruh. Búl ilimdi de býtin Iman kiyimi siyaqty, bireu qabyl ala alady, bireu qabyl ala almaydy. «Kiyimde ne shataghyng bar, kiyimde ne bar?»- degen shumen jýrgender sol imanyn qabyl almay qalmauy mýmkin. Elde «hidjap aiqayymen» qanshama  jan imannan aiyrylyp otyrghanyn bilmey otyr.

Qúranda aitylghan;  «Ey, adam balasy! Shýbәsiz senderdi bir er, bir әielden jarattyq. Sonday-aq bir birlerindi tanularyng ýshin senderdi últtar, rular qyldyq» («Hújyrat» 49 – 13), degen ayatqa oral. Osynda hidjap bar ma, joq! Biraq últ bar. Iman kiyimi o bastan bar.  Últ ne ýshin kerek ekenin bilemiz. Últty beru - Jannatqa baratyn joldy erekshe týsindiru.  Últ – erekshe jol. Alla Taghalanyng Jannatqa bergen joly. Ár últtyng ata babasynan bergen jol. El – ol últtyng ereksheligi. Ol ereksheligin Jaratqan IYem úrpaqqa anasy men әkesi arqyly bergen. Últ iyesi Adam Ata men Haua Ana balalaryn dýniyege keltirgen kezde, olargha Allanyng bar ekenin balagha bildiru ýshin, ózine tәn jarasymdy kiyim kiydi.

Imandy qaptap kelgen  eng aldymen iman kiyimi. Iman kiyimi ol qay týrde bolsa da jabyq jýruin. Basqa últqa úqsau emes, búl jabyq jýru mәselesi. Ol әr últtyng óz dәstýrine say piship alghan kiyimi. Ayqay bolyp jatqan «Hidjap» degen – ol da bir últtyng últtyq dәstýrine say kiyinui, әiel adamynyng әuratyn jauyp, jabyq jýrui. Tabighatyna qaray ghasyrlap beyimdelgen sening de jabyq kiyimmen jýru - dәstýrin. Iman kiyimi ol erekshe.  Iman kiyimi barlyq halyqqa ortaq.  Pishini bir-birine úqsaghanymen týr týsi úqsamauy mýmkin. Biraq  dene jabyq.  Múny adamdardyng bәri birdey qabyl ala almaydy. Osy arada qarsy keletinder, dinge qarsy әngime aitatyndyqtan, iman kiyimining qasiyeti qay jerde berilip jatsa da, ol tek Allanyng әmirimen.

«Alla Taghalanyng últ mәselesi men imany kiyim turaly aitqanyn dúrys qabyldap, últtyq dәstýrindi iman jolyna baghyshtap, Allanyng aitqan dinin dúrys ústanbasan, adamy qasiyetten ketesing !  Iman kiyimi diny tilde - últtyq iydeya. Últtyq iydeyanyng ózi – halyqtyng ózi jayly oilauy emes, Qúdaydyng halyq jayly oilauy...».(« Ilim –erekshe ghylym»,163-173 bet, «Ýsh qiyan» baspasy. 2017 j.)

Dos, sen «adamdardyng qanday kiyim kiyip jýruin retteudi – demokratiyanyng talabyna qayshy keletin, totalitarlyq jýiening belgisi, «bizding dәstýrimizde joq arab kiyimi»- degen sózdi dәlel retinde tyqpalaudy qoyghanymyz jón»-  dep ózing jazghanday esepteytin bolsan, men әr mýminge sabaq bolar «Ilim -erekshe ghylym» әlipesindegi osy әngimeden son, iman kiyimi turaly әngime aitu qúr baybalam,  dinge jasalyp otyrghan qiyanat bolar - dep esepteymin.

2.SEN aitasyn;

Destruktivti diny aghymdardyng atributtary turaly mәsele

«...Ayta ketu kerek, búl zang baptary 2017 jyldyng sәuirinde Shynjan ólkesindegi qandastarymyzgha arnap jasalghan Qytay halyq respublikasynyng zanynan alynghan siyaqty. Ol jerde de úzyn saqal, qysqa balaq shalbar, t.t. kii shektelip, kerek deseniz onday kiyimdi adamdardyng avtobustarda jýrulerine de tiym salynghan. Kenes odaghy kezinde de dinmen kýres jýrgizilip, talay qazaq azamattarynyng janazasy shygharylmay, kostum- shalbarmen jerlengenin de úmytpalyq. Ekinshiden, búl bapty talqygha salarda normativtik qúqyqtyq aktimen tanysyp alghanymyz dúrys bolar edi. Qanday belgilerge tiym salynghanyn anyqtamay jatyp, jana bapty talqygha úsynu – ýlken qatelik».

2.MEN tolyqtyrsam;

ELIMIZDE - DIN DERTKE ShALDYQQAN

Qúqyqtyng tyiymgha baylanysty qatelikterdi tize otyryp, sonynda dini bólek kórshi elden kóshirip alghan Zang kemshilikterin oryndy  kórsetipsin. Men Zang turaly әngimeni Ata zannan bastaghan bolar edim. Ata zang – el Konstitusiyasy!

Osy Ata Zang -  әdildik túrghydan qarasaq kemshilikten de qúr alaqan emes.  Sol kemshilikting eng bastysy –  ózi tarih sahynasynan óshse de, keshegi ateistik Kenes Ýkimeti kezindegi sanagha myqtap sinip qalghan “Din memleketten bólek!”- degen  úrannyn  sol qalpy zanymyzda qalyp qony.

Ata zang – әr baby búljymay oryndalatyn qújat.  Eger, Ata zanda kórsetilgendey memleket shynymen dinnen bólek bolatyn bolsa, onda búl memleket ózi shygharghan zangha ózi qayshy kelmey, dinning ishki júmysyna da týbegeyli aralaspauy kerek. Búl zang boyynsha alynyp jatqan din turaly zandar da, memleket trapynan jyl sayyn Álem din basshylarymen ótkizip jatqan qúryltaylary da zansyz tirshilik bolyp shyghady. Múnan song zandaghy; «Biz zayyrly memleketpiz, zayyrly memleket dinsiz memleket emes, dindi teriske shygharmaydy, kerisinshe, diny senim bostandyghy qamtamasyz etiledi»- dep jalpylama aitylatyn sóz búl zangha qabyspaydy. Din men zayyrlylyq ekeui eki týrli úghym.  Dindi – eshteneden janylmaytyn Alla Taghalam, adam jaratylmay túryp, sony tәrbiyeleu ýshin dayyndghan. Ol bolmysy ózgermeytin senim, al zayyrlylyq – qúbylmaly úghym. Qúbylmaly úghym - ol esh uaqytta adam ústanar qúndylyqtyng eng tóresi mәrtebeli Dinnen joghary shyqpaydy.

Qazir, elimizdegi din - dertke shaldyqqan. Dinning osy syrqatynan  Ýkimet terrorizm turaly zang qabyldasa da, ekstremizm tural zang qabyldasa da  qosamjarlap Islamdy dúshpan etip kórsetudi dәstýrge ainaldyrdy. Din – Allahtyng joly, terrorizm men ekstremizm – býgingi adamdardyng tirligi. Dinnen ýreyli Ýkimet Islamnyng qadir qasiyetin ózi týsinbey tabalap, taptap tastaugha tyrysuda. Osyny kóre-bile otyryp, ne Respublikalyq músylmandar diny basqarmasy, ne din ziyalylary auyzdaryn ashqan emes.  Múnyng ózi elimizde Islamgha qorghan bolar dingeginde dini bar jandardyng tapshylyghyn kórsetip otyr.

Allanyng әmirinsiz eshtene bolmaydy jәne Qúranda; «Menen keregindi súrap al» -dep eskertken. Ómirden ótken ata babalarymyzdyng tirshiliginde tilegen dúghalaryna oray oq shygharmay-aq qol jetkizgen el egemendigi - Allanyng bergen syiy. Elimiz egemendigin alghanda  atom qaruy әleueti jóninen әlemdegi alghashqy tórt memleketting biri, al  músylman elderi arasynda osy joyqyn qarugha iyelik etken túnghysh memleket boldy...

Din men dәstýr birlestigi – ótkenimizding tarihy, bolashaghymyzdyng kepili. Sondyqtan, Ata zanda qazaqty últ etip qalyptastyrghan osy qúndylyqtar saqtaluy kerek edi. Sonda ghana bizding Ata zanymyz elding ishki túraqtylyghy men memleket irgesining býtindigin myqtap qorghaydy.

3.SEN aitasyn;

ÝShINShI – mektep formasynyng mәselesi

«...Tәuelsizdigimizdi ne ýshin aldyq?»- degen oy keledi. Otar bolyp otyrghan el, sóz joq, ózining ýstinen qarap otyrghan dominant elge jaltaqtap, kózderi jypylyqtap otyrady. Al tәuelsiz el, kerek dep tapqan zandaryn shygharyp, ol zandy qajet dep tapsa kez-kelgen uaqytta ózgerte alady. (Tәuelsizdik osy ýshin de kerek). Nikab pen hidjapty kiyip jýru jónindegi pikirtalasqa aralasqym kelmeydi, biraq balighatqa tolghan oqushylar ýshin oramal taghu ne taqiya kiige tyiym saludy óz basym týsinbeymin jәne qoldamaymyn. Dәstýrding dinge kirgen jerleri bolsa dinning de dәstýrge kirgen jerleri bar. Oramal, taqiya – búl ózimiz aita beretin qazaqtyng dәstýrli kiyimderi emes pe?.. Demek, oramal taghu – mektep formasyn búzghan bolyp tabylmaydy...

3.MEN Tolyqtyrsam;

ORAMAL TAGhUGhA BIYLIKTING ARALASUY JÓNSIZ

Sen «...pikir talasqa aralasqym kelmeydi»- dep otyryp, ózinning osy aitylghan sózinmen talay әngimege úitqy salyp ketip otyrsyn. Shynynda da oramal taghu mektep formasyn búzghan bolyp tabylmaydy, ol әr  adamnyng ózining ústanym sharuasy. Oramal taghugha biylikting aralasuy jónsiz qylyq. Úyat! Búl jayly alghashqy taqyrypta «Ilim әlippesinen» keltirilgen ýzindide diny tilmen jeterlik dәrejede týsinikti aitylghan son, men de óz tarapymnan  sóz aitugha tartynyp otyrmyn. Elimizdegi jyldar boyy qalyptasqan dәstýr-salt – ol últtyq mentaliytetimizding kórinisi.  Aytarym,   din - әl misaqtan bar. Ol – ózgermeydi. Ony ózgertemin degen adamdar men memleket Jaratushynyng qaharyna úshyraghany Qúranda aitylghan.

(Jalghasy bar) 

Sәlemmen, Baqtybay Aynabekov,

 Ilimger-jazushy